سراب مورت از مناطق تاریخی و دیدنی استان کرمانشاه و جاهای دیدنی گیلانغرب است که دارای چشمه‌های آب و درختچه‌های گیاه مورت است. به علت وجود این گیاه، این منطقه به مورت خوانده می‌شود. این منطقه دارای بناها و آثار باستانی است که در پنج کیلومتری شرق شهرستان گیلانغرب و در اطراف روستای سراب قرار دارد.
در اطراف سراب مورت آثار باقی مانده از کاخ قدیمی مربوط به دوره اشکانی وجود دارد که کاخ کوشک نام دارد. این کاخ ساختمانی دو طبقه با مساحت ۲۵۰۰ متر است و تالار و راهروهای پیچ در پیچ دارد که در گذشته جایگاه مرکز حکومت بود.
سراب مورت دارای آثار و بناهای تاریخی است که به توضیح مختصر این آثار می پردازیم:
تپه سراب مورت
تپه سراب مورت جنوبی اثری است که از دوره اشکانی و ساسانی برجای مانده است. این منطقه در شهرستان گیلانغرب، بخش مرکزی، دهستان چله، ۱۰۰ متری شمال روستای شیرزادی قرار دارد و در ۲۶ اسفند ۱۳۸۷ با شماره ثبت ۲۵۴۵۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
کاخ اربابی سراب مورت
کاخ اربابی بنایی تاریخی با قدمت ۲۵۰۰ سال است که در یک کیلومتری شرق شهر گیلانغرب قرار دارد. این بنا در مکانی بیش از نیم هکتار وسعت قرار دارد و شامل دو قسمت رسمی و خصوصی است. نقشه کاخ اربابی از جمله نقشه‌های برتر معماری باستانی دنیا است.
این کاخ از سنگ، ملات، گچ و آجر ساخته شده و از راهروها، تالار تشریفات، اتاق تخت نشین حاکم، محل زندگی خصوصی حاکم و واحدهای اداری، دفتر منشی، پاگردها تشکیل شده است.
با توجه به گچبری‌های داخل تالار می‌توان نتیجه گرفت که تالار با پلاک و گچبری در دوره اشکانی تزیین شده است. راهروهایی در اطراف این قسمت از تالار وجود دارد که به وسیله این راهروها می‌توان به قسمت‌های اداری این مجموعه دست یافت. طول این راهروها ۵۰ متر و عرض آن‌ها ۳ متر است.
طبق تحقیقات و کاوش هایی که اخیرا صورت گرفته قسمتی از کاخ اربابی به دوره اشکانی نسبت داده شد. با توجه به کاوش‌های انجام شده این کاخ پس از تخریب اولیه در زمان سلجوقیان، ایلخانیان و ساسانیان نیز مورد استفاده قرار گرفته است.
آتشکده قدیمی سراب مورت
این آتشکده از بناهای قدیمی مربوط به اواخر دوره ساسانی است که در ضلع جنوب شرقی شهر گیلانغرب و در ضلع جنوبی کاخ اربابی بنا شده است.
در ضلع جنوبی آتشکده اتاق‌های الحاقی وجود دارد که در گذشته به عنوان کارگاه کاربرد داشته است. قلوه سنگ رودخانه‌ای با ملات گچ و ساروج و شفته آهک از مصالحی است که در ساخت این بنا استفاده شده است. لایه نازکی از گچ نیز در ساخت دیوارهای آن به کار رفته است.
آتشکده از هر چهار طرف دارای در ورودی است و می‌توان چنین حدس زد که اطراف آتشکده اتاق‌هایی وجود داشته که به احتمال زیاد روحانیون زرتشتی (موبدان) در آنجا زندگی می‌کردند. کف آتشکده نیز گچ‌پوشی شده است.
نویسنده: فرناز رهبران رنجبر