قلعه لمبسر در شمال دشت قزوین در منطقه الموت و شمال شرقی روستای رازمیان قرار دارد. این قلعه که معروف‌ترین قلعه الموت بعد از آشیانه عقاب یا همان قلعه حسن صباح است، در عصر سلجوقیه و در دوره تسلط اسماعیلیه در سرزمین الموت بنا شد. این قلعه در روزگار رونقش به دلیل موقعیت استراتژیک و معماری منحصربه‌فردش حتی از دژ الموت نیز مستحکم‌تر بوده است. قلعه در بلندترین نقطه کوه وسیع و مسطحی واقع شده و از سه طرف با پرتگاه‌های غیرقابل نفوذی احاطه شده و از طرف دیگر به زمینی وسیع و مسطح ختم می‌شود. لمبسر هنوز هم برای مردمان الموت پر از زیبایی و رمز و راز است.
عکس از افشین ایران پور
دسترسی
قلعه لمبسر از جاهای دیدنی قزوین است و از این شهر حدود ۶۳ کیلومتر فاصله دارد. برای دسترسی به این دژ بعد از خروج از قزوین وارد جاده سرسبز و زیبای الموت شوید. در دو راهی معلم کلایه - علی‌آباد، مسیر معلم کلایه و سپس قلعه الموت را پیش بگیرید. قلعه تاریخی لمبسر در ۲ کیلومتری روستای رازمیان قرار دارد.
در گذشته دسترسی به این قلعه راحت نبوده و نیازمند صخره‌نوردی، سنگ‌نوردی و در ارتفاعات بالا استفاده از طناب بوده است. در حال حاضر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بخش‌هایی از این قلعه را ترمیم کرده است. راه‌های ورودی خوبی برای قلعه تعبیه شده و پله‌های سیمانی و آهنی ساخته شده که دسترسی را برای گردشگران آسان می‌کند. مسیر نیز بسیار مشخص است و احتمال گم شدن به صفر می‌رسد. بعد از طی حدود ۲۵۵ پله به قلعه می‌رسید.
معماری و مشخصات قلعه
عکس از افشین ایران پور
به نظر می‌رسد برای ساخت قلعه از مصالحی استفاده شده که در منطقه موجود بوده است؛ سنگ‌هایی که با ملات ساروج در کنار هم قرار گرفته‌اند شالوده اصلی بنا هستند. در بعضی از قسمت‌ها نیز از ساروج یکپارچه که مخلوطی است از سنگ، آهک و خاکستر استفاده شده تا این دژ مستحکم و غیرقابل‌نفوذ ساخته شود.
الموت و دژهایش در طول تاریخ به سختی توسط قوای مهاجم فتح می‌شدند. لمبسر نیز به همین دلیل دژی مستحکم و فتح‌ناپذیر بوده است، در نتیجه حاکمان قلعه نیز دست‌نیافتنی بودند و به‌خوبی به مناطق مجاور اشراف داشتند.
این قلعه بسیار زیبا و وسیع است و بازدید از آن چند ساعت طول می‌کشد. برج‌های دفاعی این منطقه تسلط خود را بر دره‌های اطراف و جلگه جنوبی و قطعه زمین شیبدار قلعه به نمایش گذاشته‌اند. برج‌ها و خرابه‌های دیوار اطراف قلعه و پرتگاه‌های خطرناك پای دیوار، چشم ببینندگان را خیره كرده و آنان را به تمجید وا می‌دارند.
این قلعه ۴۸۰ متر طول و ۱۹۰ متر عرض دارد. دیوارهای آن دو لایه و حدود ۱۰ متر است. در بخش شمالی قلعه دیوارهایی به قطر ۱۲۰ سانتی‌متر وجود دارد که جایگاه فرمانروای قلعه بوده است.
عکس از افشین ایران پور
باروی غربی و برج‌های آن نسبت به باروی شرقی استحكام زیادی ندارند، زیرا وضع طبیعی آنها یعنی پرتگاه‌های عمیق این سمت بهترین بارو و حصار دفاعی است. در این طرف بر سر هر تیزی و پیش‌آمدگی كوه، برجی كوچک ساخته‌اند كه فاصله آنها از یکدیگر در حدود یک متر است.
در بخش شرقی قلعه، بارویی بلند به ارتفاع ۱۰ متر ساخته شده است. به نظر می‌رسد این بخش برج، دیده‌بانیِ محافظان قلعه بوده تا هم دید وسیعی داشته و هم از فراز آن بر مهاجمین تسلط داشته باشند. این بارو سالم‌ترین قسمت دژ است که مشرف بر رود جاری در کنار آن است. در سه سمت دیگر قلعه به دلیل نفوذناپذیری طبیعی، باروهایی کوتاه‌تر ساخته شده است.
دروازه جنوبی كه كف آن حدود صد و پنجاه متر پایین‌تر از دروازه شمالی است، سالم‌تر باقی مانده است. این دروازه شامل دو در پشت سر یكدیگر است و اختلاف سطح این دو حدود ۶ متر است. در اول رو به مغرب باز می‌شود و در دو طرف آن برج‌های بلندی بوده است. آنچه امروزه از برج سمت چپ باقی مانده، ارتفاعی بیش از ۶ متر دارد. پس از این در، راه قلعه پیچ می‌خورد و به در دوم منتهی می‌شود كه اتاق نگهبانان در كنار آن است. دیوار و تاق این دو درگاه از سنگ تراشیده مكعبی ساخته شده است.
در زمین شیبدار و محصور دژ، خرابه‌های بسیاری دیده می‌شود. بعضی از این ویرانه‌ها از خشت و گل هستند و از ویرانی جدید بناهای درون قلعه خبر می‌دهند. ساختمان‌های مهم دژ لمبسر درست در زیردست دروازه شمالی جای داشته‌اند و در فضایی به طول ۳۵ متر و عرض ۲۵ متر بنا شده بوده‌اند.
در زاویه جنوب‌شرقی این فضا برجی نیز بنا شده است. ساختمان‌های قسمت جنوبی این فضا سالم‌تر باقی مانده‌اند. در این قسمت ۱۲ اتاق باریك وجود دارد كه رو به مشرق ساخته شده‌اند. در عرض اتاق‌ها درهایی كار گذاشته شده‌اند كه به راهروها باز می‌شد. هلال شكسته تاق درگاه‌ها كه از سنگ تراشیده و ساخته شده‌اند، هنوز باقی است. هر اتاق ۵/۰۷ مترطول، ۱/۰۹ متر عرض و پنجره‌های كوچک دارد. دیوارهای اتاق‌ها ۱/۰۲ متر قطر دارند و از قطعات عظیم سنگ‌های تراشیده ساخته شده‌اند. كف اصلی قلعه با روزهایی كه قله و بناهای آن بر پا بوده‌اند، فرقی نكرده است، زیرا مجرای فاضلاب قلعه هنوز باقی است و با كف قلعه در یك سطح است. غیر از بناهایی كه شرح داده شدند، اتاق‌های دیگری با تاق‌های ضربی در داخل باروی قلعه دیده می‌شوند كه نیمی از آنها در زیر سنگ و خاك قرار دارند.
عکس از افشین ایران پور
از عجایب این قلعه، سیستم آب‌رسانی و ذخیره آب باران و انبار غلات است که باعث می‌شد ساکنان با وجود محاصره طولانی تا مدت‌ها زندگی کنند. آب مورد نیاز ساکنان قلعه از طریق آب‌رویی که از شمال دژ وارد آن می‌شود، تامین می‌شده است. این آب‌رو از رودخانه نینه رود منشعب می‌شده و آب را در آب‌انبارهای دژ ذخیره می‌کردند که در واقع در دل سنگ و کوه به شکل مكعب مستطیل به طول ۵/۰۸ متر و به عرض و عمق ۱/۰۹ متر کنده و ساخته شده بودند. مسیر این آب‌رو امروزه نیز قابل تشخیص است.
سه آب‌انبار دیگر مانند این‌ها در طرف شمال و مشرق و خارج از دیوارهای دژ دیده می‌شود. در آخرین قسمت محوطه شیبدار دژ در یك پارچه سنگ كه از شرق به غرب كشیده شده است، چند آب‌انبار نزدیك یكدیگر در دل سنگ كنده شده‌اند و آب‌انبار بزرگ حدود ۱۲ متر طول دارد. این آب‌انبارها تنها مكان ذخیره آب دژ لمبسر نبوده‌اند، زیرا در پایین دیوار شرقی دژ جایی كه آب‌انبارهای خارج قلعه در سنگ كنده شده‌اند، فضایی سرپوشیده در ارتفاع ۱۹ متری وجود دارد كه با پله‌هایی ناهموار به لب رودخانه منتهی می‌شود. پهنای این فضای سرپوشیده ۹۵ سانتی‌متر و قطر هلال تاق آن كمی بیش از ۳۰ سانتی‌متر است. این فضای سرپوشیده فعلا از خاك و سنگ انباشته شده است.
لمبسر از دو سو به‌وسیله دو رود نیمه‌رود و لمه‌رود احاطه شده است. این دو رود در کنار سایر ویژگی‌های منحصربه‌فرد دژ، هر چه بیشتر آن را دست‌نیافتنی می‌کنند. وجود مخازن شگفت‌آور و عظیم آب و غلات در جنوب و جنوب‌شرقی قلعه گواهی بر این است که در زمان حیات این قلعه نیز کشاورزی رونق فراوانی داشته است. قلعه لمبسر یکی از بی‌شمار شگفتی‌های این سرزمین است؛ با همه رازها و ناگفته‌هایش.
این قلعه یکی از قلعه‌های معروف اسماعلیه در نزدیکی قلعه اصلی آنها است. حسن صباح این قلعه را مانند سایر قلعه‌ها خریداری کرد و بعد از حمله مغول مدتی در این دژ مقاومت کرد.
البته در مورد شکست اسماعیلیان و پایان حکومت آنها، برخی کارشناسان بر این باورند که میکروب وبا وارد آب این قلعه شده و مدافعین این قلعه دچار مرض وبا و مرگ شدند. به این ترتیب هلاکوخان توانست این قلعه را فتح کند.
عکس‌های گالری از افشین ایران پور
نویسنده: زهره زرشکیان
$('.map-container') .click(function(){$(this).find('iframe').addClass('clicked')}) .mouseleave(function(){$(this).find('iframe').removeClass('clicked')});