مناطق حفاظت‌شده ایران بخشی از زیست‌بوم آن است که در آن، همه عناصر آن اعم از زنده و غیرزنده شامل جانوران (مهره‌داران)، گیاهان، حشرات و بندپایان، جلبک‌ها، قارچ‌ها، باکتری‌ها و تک سلولی‌ها و... و حتی منابع کانی، شکل زمین، مورفولوژی، منابع آبی و کلیه عناصر فیزیکی آن را به طور کامل و با اهداف خاص در غالب طرح‌های پهنه‌بندی داخلی مناطق، در سطوح حفاظتی مختلف مورد حفاظت قرار می‌گیرند. هدف از حفاظت این مناطق، مطالعه و تحقیق، حفظ و نگهداری زیست‌بوم منطقه، جهت نسل حاضر و آینده و گردشگری بوده است. منطقه حفاظت‌شده محدوده‌ای از منابع طبیعی مثل جنگل، مرتع و...است که به جهت ضرورت حفظ و تکثیر جانوران و رستنی‌هایش تحت حفاظت قرار گرفته و در آن قطع درختان و شکار بدون مجوز ممنوع است.
عکس از کویرها و بیابانهای ایران
منطقه حفاظت‌شده دنای شرقی یک منطقه کوهستانی تشکیل شده از ارتفاعات و قله‌ها و تنگه‌های عمیق و چشمه‌های مختلف است
استان کهگیلویه و بویراحمد علاوه بر داشتن طبیعت زیبا و کم‌نظیر و جذابیت‌های طبیعی فوق‌العاده، مناطق حفاظت‌شده بسیاری نیز دارد. یکی از این مناطق طبیعی زیبا، منطقه حفاظت‌شده دنای شرقی است که از جاهای دیدنی سی سخت به شمار می‌رود. این منطقه در ضلع شمالی مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد است که وسعتی معادل ۲۸۲۰۲ هکتار را دربر گرفته است. بر اساس مصوبه شماره ۲۰۸ مورخ ۱۳۸۰/۷/۲۵ شورای عالی حفاظت محیط زیست کشور تصویب و جهت حفاظت به این استان ابلاغ شد. منطقه حفاظت‌شده دنای شرقی منطقه‌ای کاملا کوهستانی است که از ارتفاعات، قلل مرتفع، دیواره‌های عظیم، دره‌های عمیق و چشمه‌های متعدد تشکیل شده است. دره‌های پرآب این منطقه در تامین آب برخی رودخانه‌ها، نقش مهم و حائز اهمیتی را ایفا می‌کنند.
عکس از کویرها و بیابانهای ایران
بخشی از منطقه دنای شرقی را جنگل بید ابریشم فرا گرفته که از درختان بلوط تشکیل شده است و گونه‌های حیوانی متعددی دارد
منطقه حفاظت‌شده دنای شرقی، اقلیمی سرد و مرطوب دارد. دنای شرقی، منطقه‌ای است كوهستانی و برف‌گیر با یخچال‌های دائمی، رودخانه‌های پرآب و دره‌های عمیق كه از تنوع گیاهی و جانوری بسیار خوبی برخوردار است. بخشی از منطقه دنای شرقی از رویشگاه‌های جنگلی رشته‌کوه‌های زاگرس محسوب می‌شود. در منطقه حفاظت‌شده دنای شرقی جنگلی با نام بید ابریشم قرار گرفته است که پوشش گیاهی آن را درختان بلوط و ارژن تشکیل می‌دهند. این منطقه جنگلی در سال‌های اخیر چندین بار دچار آتش‌سوزی شده و بسیاری از جنگل‌های آن سوخته‌اند. این منطقه محل زیست گونه‌های جانوری نظیر بز و پازن، قوچ و میش، خرس قهوه‌ای، پلنگ، گراز، کفتار، گرگ، سنجاب ایرانی، گربه جنگلی، سیاه‌گوش، عقاب دو برادر، عقاب طلایی، كبک، كبک دری، هما، قرقی و انواع سارگپه است.
عکس از صدا و سیما
وسعت منطقه حفاظت‌شده دنای شرقی را از بررسی حدود آن منطقه می‌توان شناخت
منطقه حفاظت‌شده دنای شرقی در شهرستان بویراحمد قرار گرفته است. این منطقه از لحاظ موقعیت دارای حدود خاص خود است. این منطقه، از جانب شمال از گردنه بیژن در امتداد خط‌الراس کوه دینار به سمت جنوب شرقی تا خط‌الراس تنگ نمک و از این نقطه به ارتفاعات تنگ نول و خط‌الراس قله پازن پیر تا گردنه شرقی گاودانه و تاخط‌الراس کوه تاسک الی قله کوه کدیور را دربرمی‌گیرد. از سمت شرق از قله کوه کدیور به سمت غرب پس از عبور از ارتفاعات مشرف به روستاهای غضنفرخانی و منصورخانی الی روستای منصورخانی را شامل می‌شود.
از سمت جنوب، از روستای منصورخانی درامتداد جاده جدید یاسوج-کاکان تا پل روستای مهریان و از این پل به سمت شمال به اولین خط‌الراس تپه ماهورهای مشرف به روستاهای مهریان، بله‌زار-مادوان و قله ارتفاعات مشرف به روستای گوشه شاهزاده قاسم و از این قله در جهت شمال پس از عبور از شرق حریم روستای گنجه‌ای کهنه و گنجه‌ای بزرگ تا تنگ گنجه‌ای و از این تنگ در امتداد نهر آبی روستای ده برآفتاب تا تلاقی آن با جاده آسفالته یاسوج-سی‌سخت و در امتداد همین جاده تا پل‌کلو را دربر می‌گیرد. از جانب غرب نیز از پل‌کلو به سمت شمال در امتداد دره‌آب درجیک تا حد نهایی باغات کوخدان و سرمور الی دامنه تاوه کوخدان و حد نهایی باغات ده‌نو در دامنه کوه قلم تا گردنه ده نو و ازآنجا به برد زرد تا دریاچه کوه‌گل در محل اشگفت کلون و حد نهایی باغات سی‌سخت تا چشمه میشی و از این نقطه در امتداد جاده به گردنه بیژن را شامل می‌شود.
عکس از ایسنا
منطقه حفاظت‌شده دنای شرقی منطقه‌ای کوهستانی است که گونه‌های زیستی و جانوری متنوعی دارد
منطقه حفاظت‌شده دنای شرقی یک منطقه کوهستانی است و شباهت بسیاری به منطقه حفاظت‌شده دنا دارد. این دره چشمه‌های پرآبی دارد و دره‌های پرآب آن، آب بسیاری از رودخانه‌ها را تامین می‌کنند. منطقه حفاظت‌شده دنای شرقی، از لحاظ تنوع زیستی در کشور و حتی در جهان کم‌نظیر است. در این منطقه تعداد ۱۶۸ گونه جانوری و ۱۲۰۱ گونه گیاهی تاکنون شناسایی شده‌اند.
در دامنه‌های جنوبی منطقه، تا ارتفاع ۲۵۰۰ متری، فقط جنگل بلوط است که همه جا را پوشانده است. در میان این درختان و نواحی و ارتفاعات مختلف، گونه‌های جنگلی دیگری نظیر بنه، کیکم، ارژن، شن و انواع بادام کوهی مشاهده می‌شود، اما تسلط کامل با گونه بلوط است. از ارتفاع ۲۵۰۰ متر به بالا جنگل بلوط تمام شده و درختچه‌های ارژن، شن و انواع گونه‌ها و درختان سرو کوهی دیده می‌شود. از ارتفاع ۳۵۰۰ متر به بالا اثری از درخت و درختچه در این منطقه مشاهده نمی‌شود و تنها شاهد پوششی از گونه‌ها و گیاهان علفی و بوته‌ای در سطح زمین هستیم. بنابراین می‌توان پوشش گیاهی منطقه را ترکیبی از درختان بلوط(گونه غالب)، بنه، کلخنگ، بادام وحشی، ارژن، خوشک، گون، گیاهان دارویی و گونه‌هایی از خانواده گندمیان به حساب آورد. گونه‌های جانوری موجود در منطقه حفاظت‌شده دنای شرقی به‌طور فهرست‌وار عبارت از:کل و بز، کفتار، گرگ، شغال، روباه، تشی، کبک، تیهو، بحری، دلیجه و خوک وحشی هستند.
عکس از مسعود ساکی
در منطقه حفاظت‌شده دنای شرقی یک قبرستان قدیمی کشف شده است
در بهار سال ۱۳۹۵ یک گورستان قدیمی در منطقه حفاظت‌شده دنای شرقی کشف شد. در این گورستان بقایای استخوان‌های انسان‌های دفن شده پس از قرن‌ها قابل مشاهده است. این گورستان قدیمی متشکل از ۵ قبر است که هنگام گشت‌زنی محیط‌بانان در منطقه حفاظت‌شده دنای شرقی کشف شد. سودجویان برای دستیابی به گنج گورستان را حفاری کرده‌اند. قدمت این قبرستان به درستی مشخص نبود و نیازمند تحقیقات بیشتری در منطقه بود. در منطقه حفاظت‌شده دنای شرقی، ۳ ساختمان واقع شده که مقر ۳ پاسگاه منطقه حفاظت‌شده هستند. علاوه براین، منطقه دارای ۸ نفر نیروی انسانی و کادر محیط بانی و یک دستگاه خودرو و ۳ دستگاه موتور سیکلت است که مورد استفاده محیط‌بانان و مراقبت‌کنندگان از این منطقه حفاظت‌شده است.
نویسنده: زهرا آذرنیوش