قصر شیرین یکی از شهرهای استان کرمانشاه است که در نزدیکی مرز ایران و عراق قرار دارد. سرپل ذهاب در شمال شرق و گیلان‌غرب در جنوب شرق قصر شیرین قرار دارند. قدمت این شهر به پیش از اسلام می‌رسد؛ جاذبه‌های تاریخی موجود در این شهر گواه این ادعا هستند.
یکی از این آثار تاریخی، کاروانسرای عباسی است که از مهم‌ترین عوامل جذب گردشگر به قصر شیرین محسوب می‌شود. در این مقاله می‌خواهیم شما را با این اثر تاریخی آشنا کنیم که متاسفانه در زلزله اخیر کرمانشاه آسیب جدی دیده است.
نمایی زیبا از قصر شیرین
کاروانسرای عباسی یکی از جاهای دیدنی قصر شیرین، واقع در استان کرمانشاه است که قدمتی به درازای حکومت صفویه دارد. این بنا در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است. البته لازم به ذکر است که بخشی از این بنا در دوران پهلوی ساخته شده است و جدیدتر از بخش‌های دیگر است. این بنا در خیابان شهدای قصر شیرین قرار دارد و در تاریخ ۸ مردادماه ۱۳۸۱، با شماره ۵۸۹۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
در دوران صفویه، این کاروانسرا را سر راه زائران عتبات عالیات و کربلای معلی، با ۶۰ متر طول و عرض و ۵ متر ارتفاع در زمینی به مساحت ۳۶۰۰ متر مربع ساختند.
برای ساخت این بنا خشت خام و آجر را از خاک اطراف شهر استفاده کردند؛ ملات از نوع ساروج که مخلوطی از آهک، خاکستر و سفیده تخم مرغ است، از دیگر موادی است که در ساخت این کاروانسرا استفاده شده است.
معماری و طراحی این کاروانسرا به نوعی است که منطبق با شرایط اقلیمی منطقه است که در تابستان خنک بوده و زمستان‌ها نیز هوای گرمی داشته باشد. ورودی کاروانسرا در ضلع جنوبی بنا قرار گرفته و طاق‌دار است و در هر دو طرف آن سکویی قرار دارد. همچنین در ورودی هشتی گنبدداری قرار گرفته است که از طریق آن می‌توان وارد حیاط شد. چهار ایوان بزرگ با طاق جناغی در چهار طرف حیاط کاروانسرا قرار دارد و در اطراف حیاط مرکزی، چند اتاق ساخته شده است؛ در مقابل هر کدام از این اتاق‌ها، ایوان کوچکی قرار دارد؛ پشت اتاق‌ها نیز اصطبل‌های بزرگی برای نگهداری از حیوانات ساخته شده است.
داخل هر راهرو، دالان و شبستان، چند حجره قرار دارد؛ حجره‌ها نیز طاق‌های هلالی شکلی دارند و از طریق رواق‌ها، به اتاق‌های کوچک‌تری وصل می‌شود. در گذشته زمانی که کاروان‌های زیارتی و تجارتی در تابستان به کاروانسرای عباسی می‌رسیدند، بار خود را داخل اتاقک‌ها می‌گذاشتند و استراحت می‌کردند؛ در فصل زمستان نیز برای این کار، از دالان‌های درونی کاروانسرا که گرم‌تر بود، استفاده می‌کردند.
برای حفظ و حراست از این کاروانسرا، در چهار ضلع دیوارهای آن، برج‌های نگهبانی احداث شده بود که نگهبانان بتوانند از آن در مقابل حمله دزدها و غارتگران محافظت کنند. شاید بتوان طاق‌های گنبدی این کاروانسرا را شاهکار معماری آن در نظر گرفت که به منظور استحکام بنا ایجاد شده‌اند.
در دوران جنگ تحمیلی، بخش عظیمی از کاروانسرای عباسی قصر شیرین تخریب شد. چند سال قبل این کاروانسرا به مدت ۱۰ سال و هزینه‌ای حدود ۱ میلیارد تومان مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت. این بازسازی‌ها با هدف جلوگیری از تخریب بنا و ایجاد سفره‌خانه سنتی، چایخانه سنتی، عکاسخانه، محلی برای عرضه محصولات صنایع دستی و فرهنگی، سوغات محلی و نان و شیرینی‌های محلی انجام گرفت.
در سال ۱۳۸۷ بود که در قسمتی از کاروانسرای عباسی قصر شیرین، موزه مردم‌شناسی را افتتاح شد. ابزار زندگی کشاورزی و عشایری، پوشاک کردی کردهای جنوب کردستان و ابزار زندگی عشایر این منطقه به این موزه آورده و به نمایش گذاشته شد.
زلزله‌ای به شدت ۷٫۳ ریشتر در تاریخ ۲۱ آبان ۱۳۹۶، سبب تخریب بخش عمده‌ای از این کاروانسرای تاریخی عباسی قصر شیرین شد.
قبل از زلزله اینجا حجره‌ها و رواق‌هایی به شیوه معماری سنتی وجود داشت که در آن‌ها، فروشندگان به فروش و عرضه کالاهای خارجی وارداتی می‌پرداختند. گردشگرانی که به قصر شیرین می‌رفتند، برای خرید کالاهای وارداتی به قیمت مناسب، به این بنای تاریخی سر می‌زدند.
نویسنده: مینا رهبری