باغ‌سازی در ایران پیشینه‌ی بس طولانی دارد و یکی از مکان‌هایی که باغ‌ها در آن ساخته شده کنار قنوات و چشمه‌هایی بوده که با طراحی بسیار هوشمندانه‌ای با استفاده و مدیریت صحیح آب در تاریخ ایران مکانی زیبا و مفرح را برای ساکنین شهرها ایجاد کرده‌اند
باغ عمارت بیگلربیگی (فتح آباد) باغی مربوط به دوره قاجار و از جاهای دیدنی کرمان است که در ۲۵ کیلومتری شهر کرمان، روستای اختیارآباد واقع شده است. این اثر در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۲۸۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
موقعیت قرارگیری شهر کرمان و باغ فتح‌آباد متن مورد نظر
باغ فتح‌آباد که به آن باغ بیگلربیگی هم می‌گویند، باغی زیبا و آباد بوده که توسط فضل‌علی‌خان بیگلربیگی از حاکمان کرمان ساخته شد و زمان ساخت این باغ نیز به سال ۱۲۵۵ ه ق تخمین زده می‌شود. این باغ تاریخی یکی از قدیمی‌ترین باغ‌های ایران و محل حکمرانی یکی از حاکمان کرمان بود که رفته رفته به فراموشی سپرده شد و به ویرانه‌ای تبدیل شد. عبور آب قنات از وسط این باغ مجلل و وجود عمارت‌های چهار فصل و عمارت مرکزی و برج و بارو از این باغ مکانی زیبا و مفرح ساخته است.
در فرش كهن ایرانی الگوی باغ‌های ایرانی قابل مشاهده است. چهار باغ كوروش و مینیاتورهایی كه از یك حوض مركزی به چهار طرف آب می‌ریزد، نمونه‌هایی از باغ‌های كهن ایرانی است. غلبه نقش آب بر مالكیت زمین و تبلور میزان آب دردسترس، تعیین حدود باغ است. همچنین شكل‌گیری فرم نهایی باغ ایرانی، هخامنشیان و چهار باغ كوروش و ساسانیان و محوریت نقش حوض از جمله باغ‌های كهن ایرانی محسوب می‌شوند. در باغ فتح‌آباد نیز حوض مقابل عمارت همین ویژگی‌ها را دارا است و نقش آب نیز در شکل‌گیری باغ بسیار موثر بوده است به طوری که نبود آن باعث تخریب باغ و عمارت موجود در آن شده است.
حوضی بزرگ به ابعاد ۶۰ در ۵ متر در سر در این بنا احداث شده و درختان دو سمت باغ را فرا گرفته بودند و ساختمان دو طبقه مشرف به حوض وسط بنا نمایی زیبا به این باغ داده بود اما رفته رفته به دلیل خشک شدن قنات، این باغ خشک می‌شود و در نهایت یکی از حاکمان ماهان، عمارت باغ شاهزاده ماهان را که هم اکنون ثبت جهانی است، با اقتباس از باغ فتح‌آباد احداث می کند.
باغ فتح‌آباد کرمان
باغ شازده کرمان
اما سرنوشتی تلخ در انتظار باغ فتح‌آباد بود به طوری که فضای اطراف باغ به دلیل خشک شدن قنات از بین رفت و زمین‌های مشرف به باغ به زمین کشاورزی به خصوص پسته کاری تبدیل شد و عمارت‌های اصلی بنا به ویرانه‌ای در حال تخریب تبدیل شدند.
مرمت باغ
علیرضا رزم حسینی (استاندار کرمان) در بازدید از باغ گفته بود:
این باغ ۱۸۰ سال قدمت دارد و برای نخستین بار که از آن بازدید کردم، لودری در نزدیکی آن برای تخریب بخشی از این اثر تاریخی حضور داشت و وقتی از کسی که قصد تخریب بنا را داشت دلیل این کارش را پرسیدیم، مشخص شد این فرد به این دلیل که گمان می کرد خشت‌های این بنا برای زمین کشاورزی مناسب است، قصد داشت خشت‌ها را به باغش انتقال دهد.
خوشبختانه با تدبیر صورت گرفته و پس از اجرای عملیات بازسازی، باغ فتح‌آباد به یکی از زیباترین باغ‌های ایران تبدیل شده است که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند و گوشه‌ای از تاریخ شهر کرمان را به تصویر می کشد. قنات موجود در این بنا که به کلی خشک شده بود، با تدابیر لازم و احداث چاه و نصب آب شیرین کن و اجرای کامل طرح همیار آب در این بنا که الگویی در استان کرمان محسوب می شود، آبرسانی در این بنا انجام شده و در بازسازی این بنا مرکزی به وجود آمده است که به لحاظ تاریخی از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و همچنین به یکی از مراکز تحقیقاتی، کشاورزی و تفریحی مردم نیز تبدیل شده است. در محوطه سبز باغ فتح‌آباد ۴۰۰ گونه گیاه دارویی استان کرمان کشت شده که از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار است و می تواند به بانک گیاهی قابل توجهی در کشور تبدیل شود.
بسیاری از بناها و اماکن تاریخی کشور ما گاهی به دلیل بی توجهی افراد ناآگاه و یا مدیریت غلط تخریب شده‌اند. این باغ یکی از مکان‌های تاریخی و زیبای کرمان است که به دلیل گذر زمان و موقعیت ایجاد شده به لحاظ طبیعی رو به تخریب بوده و این مساله تخریب‌های انسانی ناشی از ناآگاهی را نیز به همراه داشته ولی با اندیشه و توجه به تاریخ و فرهنگ و بناهای باارزشی که نه تنها وجودشان باعث طراوت و زیبایی هر منطقه‌ای از کشورمان می‌شود، بلکه عامل موثری در آبادانی منطقه‌ای خشک شده است که گردشگران بسیاری را نیز به آن منطقه جذب می‌کند. باغ فتح‌آباد کرمان یکی از این مکان‌هایی است که توجه به آن و انجام عملیات مرمتی روی باغ و دو عمارت موجود در آن زیبایی وصف ناپذیری را درنزدیکی شهر کرمان و دل کویر به ارمغان آورده است.
عکس‌ها از میثم احمدیان، محمد جواد کیانیا و محمد صادقی
نویسنده: آزاده یوسف نژاد
$('.map-container') .click(function(){$(this).find('iframe').addClass('clicked')}) .mouseleave(function(){$(this).find('iframe').removeClass('clicked')});