بسیاری از شهرها در ایران دارای یک مسجد تاریخی به نام مسجد جامع هستند که از زیباترین جاذبه‌های گردشگری آن شهر به حساب می‌آیند. شهر زیبای کرمان در جنوب شرق ایران نیز که دارای بناهای تاریخی فراوان و ارزشمندی است، از این قاعده مستثنی نیست. مسجد جامع مظفری که به نام مسجد جامع کرمان شناخته می‌شود، مسجدی تاریخی با معماری کم‌نظیر و باشکوه است که می‌تواند توجه هر گردشگری را به خود جلب کند. در این مقاله با ما همراه باشید تا بیشتر با این مسجد زیبا آشنا شویم.
موقعیت
مسجد جامع مظفری یا مسجد جامع کرمان از دیدنی های کرمان است و در سمت غرب میدان «مشتاقیه» (میدان شهدا) و ابتدای خیابان «دکتر شریعتی» قرار دارد. همچنین این مسجد در نزدیکی «بازار گنجعلی خان» واقع شده است. موقعیت دقیق مسجد جامع کرمان را بر روی این نقشه مشاهده کنید:
$('.map-container')
.click(function(){
$(this).find('iframe').addClass('clicked')})
.mouseleave(function(){
$(this).find('iframe').removeClass('clicked')});
ساخت مسجد
مسجد جامع کرمان در میانه‌های قرن هشتم قمری یعنی در حدود سال ۷۵۰ هجری قمری ساخته شده است. «امیر مبارزالدین محمد مظفری میبدی» نام یکی از پادشاهان «آل مظفر» است که ساخت این مسجد به زمان حکومت وی نسبت داده شده است. به همین دلیل است که نام اصلی مسجد، مسجد جامع مظفری است. مسجد جامع کرمان در حال حاضر قدمتی ۷۰۰ ساله دارد.
از اسناد و اطلاعات تاریخی این گونه برمی‌آید که مسجد جامع مظفری در خارج از شهر کرمان ساخته شده و پس از گذشت سالیان دراز، شهر کرمان بزرگ‌تر شده و این مسجد ارزشمند را به آغوش کشیده است.
در مورد داستان ساخت این مسجد نیز اینگونه روایت شده که محمد مظفری میبدی تن به نبردی سخت با قومی به نام «جرمان و اوغان» می‌دهد و نیت می‌کند که در صورت زنده ماندن، از خود میراث نیکویی بر جا بگذارد. وی پس از جان سالم به در کردن از صحنه جنگ به کرمان می‌آید و تصمیم به ساخت این مسجد می‌گیرد. گویا وی از درآمدی که در برداشت و فروش محصولات کشاورزی‌اش در میبد داشته هزینه ساخت این مسجد را تامین کرده است. این گونه بود که بنای اولیه این مسجد باشکوه ساخته می‌شود.
مشخصات بنا و معماری مسجد
مسجد جامع مظفری کرمان دارای سه درب ورودی است که در ضلع های غربی، شرقی و شمالی قرار دارند. ابعاد صحن مسجد ۶۶٫۵ متر در ۴۹ متر است. در واقع مساحت صحن مسجد بالغ بر ۳۲۵۸٫۵ متر مربع است. در ضلع شرقی یک سردر بزرگ وجود دارد که علاوه بر این که کاشیکاریهای زیبای آن جلب توجه می‌کند، در بالای آن یک ساعت نیز تعبیه شده است که زیبایی خاصی دارد.
این مسجد در گروه مساجد چهار ایوانی قرار می‌گیرد. کاشیکاریهای انجام گرفته در مسجد در نوع خود زیبا هستند. در سردر شرقی مسجد نیز مقرنس‌کاری‌هایی انجام گرفته که جلب توجه می‌کنند. همچنین باید به کاشیکاریهای معرق محراب نیز اشاره کنیم که در ضلع غربی مسجد قرار دارند. برخی از کارشناسان این کاشی‌کاری معرق محراب و سردر شرقی مسجد را ارزشمندترین بخش بنا می‌دانند. حاشیه محراب از سنگ مرمر ساخته شده و با استفاده از یک سری خطوط زیبا بر روی آن، زیبایی محراب دوچندان شده است ضمن این که در طراحی این قسمت، رنگ زرد به کار رفته است.
اما اگر به پشت محراب ضلع غربی مسجد بروید، آنجا مرقد یک شاعر را خواهید دید. در واقع این مرقد متعلق به «ملابمانعلی راجی کرمانی»، شاعر پارسی گوی است که دیوان اشعار وی به نام «حمله حیدری» به عنوان یک یادگار ارزشمند از او بر جای مانده است.
آسیب‌ها و بازسازی‌ها
مسجد جامع مظفری کرمان نیز همچون خیلی از بناهای تاریخی کشور در طول سالیان مختلف دچار آسیب‌هایی شده است.در زمان شاه عباس دوم، شخصی به نام «شاهرخ نامی» به مرمت این مسجد تاریخی پرداخت. همچنین آنطور که از خطوط بر جای مانده در بالای مناره و گلدسته مسجد می‌توان دریافت، «محمد تقی خان درانی» که در دوران زندیه حاکم کرمان بود، در سال ۱۱۷۶ هجری قمری بخش‌هایی از این مسجد را بازسازی کرده است.
در مهر ماه سال ۱۳۵۷ نیز، گروهی از عوامل وابسته به حکومت پهلوی، در واکنش شدید به تحرکات انقلابی مردم شهر کرمان، مسجد جامع این شهر را به آتش کشیدند که باعث کشته شدن تعدادی از مردم نیز شد و پس از این واقعه نیز مسجد دوباره مورد مرمت قرار گرفت. در نمونه ای دیگر، سردر سمت شرقی مسجد بر اثر شلیک توپ‌های آقا محمد خان قاجار ویران شد و پس از آن مورد بازسازی قرار گرفت.
مسجد جامع کرمان بارها در طول تاریخ خسارت دیده و مورد بازسازی قرار گرفته است. زمانی که از بازسازی این مسجد صحبت می‌کنیم، لازم است که یادی از «عنایت الله بن نظام الدین معمار اصفهانی» نیز بکنیم. این شخص که نامش در ایوان بزرگ مسجد به چشم می‌خورد، نقش گسترده‌ای در حجاری و کاشی‌کاری بنا و همچنین انجام بازسازی‌ها در آن داشته است.
ثبت در آثار ملی ایران
مسجد جامع مظفری کرمان که به‌طور رایج تر مسجد جامع کرمان نامیده می‌شود، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مساجد ایران و یکی از ارزشمندترین بناهای تاریخی کرمان، در تاریخ ۱۲ اسفند سال ۱۳۱۵ هجری شمسی و با شماره ۲۷۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
نویسنده: پویا جوانمرد