در شهر شلوغ و آلوده تهران، کجارو جایی سرسبز و پر سکوت را سراغ دارد که با رفتن به آن اوقاتی فراموش‌نشدنی را تجربه خواهید کرد. این مکان باغ گیاه شناسی ملی ایران (باغ گیاه شناسی تهران) نام دارد. باغی که در محیط آرامش‌بخش و زیبای آن، ضمن گشت‌وگذار و تفریح با انواع گل‌ها و گیاهان بومی ایران و جهان آشنا می‌شوید. این باغ بزرگترین باغ گیاه شناسی خاورمیانه و یکی از ۱۰ باغ برتر دنیا محسوب می‌شود که در مراتع پارک چیتگر در غرب تهران احداث شده است.
بنابراین به دوست‌داران گیاهان و طبیعت پیشنهاد می‌دهیم با کجارو در سفر به دنیای و رنگارنگ و معطر گل‌ها و گیاهان در باغ گیاه شناسی تهران همراه شوید.
باغ گیاه شناسی تهران را بیشتر بشناسید:
تاریخچه باغ گیاه شناسی ملی ایران
باغ گیاه شناسی ملی ایران کجاست؟
بخش‌های مختلف باغ گیاه شناسی ملی ایران
امکانات باغ گیاه شناسی ملی ایران
بهترین زمان رفتن به باغ گیاه شناسی ملی ایران
ساعت کاری و خرید بلیط باغ گیاه شناسی تهران
موزه حشرات باغ گیاه شناسی ملی ایران
تاریخچه باغ گیاه شناسی ملی ایران
منبع عکس: خبرگزاری میزان (عکاس: هدا کوهکن)
هر روز به باغ اندرآییم / گل‌های شکفته صد ببینیم
تاریخچه شکل‌گیری باغ گیاه شناسی ملی ایران که بزرگترین باغ گیاه شناسی خاورمیانه و یکی از ۱۰ باغ گیاه شناسی برتر جهان به‌لحاظ وسعت است؛ به دهه ۳۰ می‌رسد. در سال ۱۳۴۸ عملیات طراحی و احداث این باغ توسط کارشناسان ایرانی و با همکاری تعدادی از کارشناسان خارجی آغاز شد و نقشه جامع باغ طراحی شد. این باغ که به‌عنوان باغ گیاه شناسی تهران نیز شناخته می‌شود؛ زیر نظر موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور اداره می‌شود و مجموعه‌ای ۱۴۵ هکتاری است که در اراضی چیتگر تهران جای دارد.
باغ گیاه شناسی ملی آب و هوایی نیمه خشک دارد و میزان بارندگی متوسط سالانه آن حدود ۲۴۰ میلی‌متر است و گیاهان بومی و غیربومی در فضای باز و گلخانه‌ای آن کشت شده‌اند. این مکان نقش مهمی در زمینه‌های مختلف از جمله تحقیقات علوم گیاهی و باغبانی، آموزش عمومی و آشنا ساختن مردم به اهمیت گیاهان و لزوم حفاظت از آن‌ها را بر عهده دارد و به‌عنوان ذخیره ژنتیکی گونه‌های در معرض خطر انقراض مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این باغ همچنین با بهره‌گیری از روش‌های مختلف علمی، امکان شناخت گونه‌های مختلف گیاهی داخل و خارج کشور، روش تکثیر و پروش گونه‌های باارزش از نظر حفاظتی و اقتصادی فراهم شده و محدوده پراکنش آن‌ها تعیین شده است.
باغ گیاه شناسی ملی ایران، بزرگترین باغ گیاه شناسی خاورمیانه و یکی از ۲۰ باغ گیاه شناسی برتر جهان است.
در طراحی این باغ گیاه شناسی تهران تلاش شده است تا مناظر و چشم‌انداز طبیعی سه کوه زاگرس، البرز و هیمالیا شبیه‌سازی شود و همچنین شش رودخانه و یک دریاچه نیز به ایجاد فضای طبیعی باغ کمک کرده‌اند. از دیگر جاذبه‌های باغ دو آبشار است که ریزش آب آن‌ها از بلندی و لابه‌لای صخره صورت می‌گیرد. همچنین سنگ‌هایی با شکل‌های پهن، گرد و عمودی در بین عناصر آب و گیاه قرار داده شده‌اند تا محیط طبیعی را تداعی کنند.
در باغ‌سازی خاور دور از زیبایی رنگ برگ درختان و گل درختچه‌های دائمی برای ایجاد مناظر زیبا اسفاده می‌کنند. بنابراین در باغ گیاه شناسی ملی نیز سعی شده است تا با کاربرد گیاهان هم به‌صورت انفرادی و هم به‌صورت توده‌ای، چشم‌اندازهای زیبا و قابل توجهی ایجاد شود. ترکیب گیاهان با حفظ مرکزیت دریاچه از ویژگی‌های بارز این محیط است. گونه‌های این مجموعه شامل سوزنی‌برگ، همیشه سبز، گونه‌های خزان‌شونده با رنگ‌های متنوع پاییزی و درختچه‌های گل‌دار است.
باغ گیاه شناسی ملی ایران کجاست؟
باغ گیاه شناسی ملی ایران یکی از جاهای دیدنی تهران است که در دامنه جنوبی رشته کوه البرز در اراضی چیتگر، در شمال غربی تهران و حاشیه اتوبان تهران - کرج (پیکانشهر) قرار دارد.
منبع عکس: خبرگزاری میزان (عکاس: هدا کوهکن)
مسیر رفتن به باغ گیاه شناسی ملی ایران
منبع عکس: آژانس عکس ایران (عکاس: وحید شیخی)
برای رسیدن به باغ گیاه شناسی تهران دو مسیر وجود دارد:
دسترسی با خودرو: بزرگراه تهران کرج، خروجی پیکانشهر، شهرک سرو آزاد، خیابان شهید گودرزی، خیابان هشتم غربی
دسترسی با مترو: با مترو هم می‌توانید به باغ گیاه شناسی بروید، با پیاده شدن در ایستگاه ایران خودرو یا وردآورد و ادامه مسیر با تاکسی یا اتوبوس یا پیاده‌روی به باغ گیاه شناسی میرسید.
آدرس باغ گیاه شناسی ملی ایران: اتوبان تهران، کرج، خروجی پیکانشهر، شهرک سرو آزاد، خیابان شهید علی گودرزی، بلوار باغ گیاه شناسی ملی ایران، مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور (مشاهده روی نقشه).
بخش‌های مختلف باغ گیاه شناسی ملی ایران
کلکسیون‌ها
منبع عکس خبرگزاری پانا (عکاس: بهمن صادقی)
کلکسیون‌های باغ گیاه شناسی ایران با اهداف آموزش، پژوهش و نمایش، جمع‌آوری و نگهداری می‌شوند. از رویشگاه‌های طراحی شده در این باغ هفت رویشگاه شامل رویشگاه هیرکانی، رویشگاه زاگرس، رویشگاه البرز جنوبی، رویشگاه ایرانی - تورانی، گلخانه جنوب ایران، باغ پیازهای ایرانی، باغ میوه‌های بومی مربوط به ایران بوده و ۶ رویشگاه شامل رویشگاه اروپا، چمن‌زارهای آمریکا، رویشگاه قفقاز، رویشگاه هیمالیا، رویشگاه چین و ژاپن مربوط به جهان است.
در باغ گیاه شناسی ایران، گل‌ها و گیاهان بومی ایران و جهان را می‌توانید ببینید
همچنین هشت کلکسیون و باغ موضوعی شامل قطعات آموزشی و نمایشی، باغ سیستماتیک، باغ گیاهان دارویی و صنعتی، آربراتوم، جنگل و گردشگاه (شاکای)، باغ صخره‌ای و گیاهان زینتی، میدان مرکزی باغ رز و چهار باغ ایرانی و پهن‌برگان همیشه سبز نیز در این باغ وجود دارد. اکثر بخش‌های باغ ایرانی تاکنون شکل گرفته و تنها بخش کمی از گلخانه مناطق حاره‌ای در آینده ایجاد خواهد شد.
رویشگاه‌های ایران
رویشگاه هیرکانی
مجموعه رویشی خزر از جمله مهم‌ترین و قدیمی‌ترین مجموعه‌های جنگلی موجود در باغ گیاه شناسی ملی ایران است. اجرای این مجموعه از سال ۱۳۵۱ آغاز شده و به‌طور مداوم گیاهان علفی و چوبی مناطق جلگه‌ای و میان‌بند ارتفاعات جنگلی خزر جمع‌آوری و کاشته شده است.
مجموعه رویشی خزر از جمله مهم‌ترین و قدیمی‌ترین مجموعه‌های جنگلی موجود در باغ گیاه شناسی ملی است
بر اساس آمار سال ۱۳۸۸، در این مجموعه ۶۴ گونه درختی و درختچه‌ای و ۲۹ تیره گیاهی وجود دارد. این مجموعه دارای ۵,۰۲۴ اصله درخت بوده و از ۱۱ قطعه تشکیل شده که توسط باغ‌راه‌هایی در طرفین، به‌وسیله شمشاد پرچین‌سازی شده است. مساحت این مجموعه هشت هکتار بوده و دریاچه آن بالغ بر یک هکتار وسعت دارد.
رویشگاه زاگرس
منبع عکس: خبرگزاری مهر
این رویشگاه نیز از دیگر مجموعه‌های شاخص جنگلی بومی در باغ گیاه شناسی به شمار می‌آید، که در مساحتی حدود سه هکتار به‌شکل تپه ماهور ایجاد شده است. مرتفع‌ترین نقطه این تپه بیش از ۱۰ متر ارتفاع دارد. عملیات اجرایی و تکمیلی این مجموعه از سال ۱۳۶۷ آغاز شده و زیرمجموعه ناحیه رویشی ایرانی- تورانی به شمار می‌رود.
این مجموعه که با گونه‌های چوبی و علفی جنگل‌های زاگرس پوشیده شده، به شش قطعه تقسیم شده است که به‌وسیله باغ‌راه‌های سنگ‌فرش شده از یکدیگر جدا می‌شوند. در حال حاضر ۴۲ گونه چوبی و ۳۰ گونه علفی در این مجموعه قرار دارد، که عناصر اصلی درختی آن از سه گونه اصلی بلوط ایرانی، مازودار و ویول است.
رویشگاه البرز جنوبی
منبع عکس: خبرگزاری مهر
رویشگاه البرز جنوبی از جمله مجموعه‌هایی است که با الهام از طبیعت دامنه‌های جنوبی سلسله جبال البرز مرکزی ساخته شده است. برای ساخت باغ گیاه شناسی اقدامات فراوانی از جمله شکل‌دهی فرم زمین، ایجاد تغییرات توپوگرافی مناسب، ساخت تپه ماهور، برقراری جریان گردش آب به‌صورت مدار بسته، ایجاد آبشار، چشمه، نهر و رود، آبگیر، باتلاق و برکه، نصب احجام برای ایجاد صخره‌های طبیعی انجام گرفته است. این اقدامات که در مدت زمانی فشرده از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۳ صورت گرفته، شرایط محیط را برای رشد و تولید گیاهان به‌صورت منطقه زیست آن‌ها شبیه سازی کرده است.
مجموعه رویشی البرز جنوبی، یکی از غنی‌ترین و زیباترین مجموعه‌های گیاهی در باغ گیاه شناسی تهران محسوب می‌شود
انتقال گیاهان شاخص این مجموعه از عرصه‌های طبیعی به‌مدت چهار سال (۱۳۸۳ تا ۱۳۸۷) به طول انجامیده و بیش از ۲۴۰ گونه گیاهی جمع‌آوری شده است. این مجموعه در حال حاضر یکی از غنی‌ترین و زیباترین مجموعه‌های گیاهی در باغ گیاه شناسی ملی محسوب می‌شود.
رویشگاه ایرانی- تورانی
منبع عکس: خبرگزاری مهر
این رویشگاه باغ گیاه شناسی ایران با هدف جمع‌آوری، پرورش، حفظ و نمایش گیاهان شاخص و مهم ناحیه رویشی ایرانی- تورانی است. این ناحیه که بخش وسیعی از کشور را در بر می‌گیرد، از شمال به کوهپایه سلسله جبال البرز و کوه‌های شمالی خراسان، از جنوب به منطقه صحارا- سندی، از شرق به مرز کشورهای افغانستان و پاکستان و از غرب به سلسله جبال زاگرس محدود می‌شود.
گونه گیاهی برای این ناحیه در نظر گرفته شده است که با ایجاد باغ‌راه‌هایی، تفکیک شده و در اطراف دریاچه آب‌شور این منطقه نیز گون‌های شور‌پسند مناطق بیابانی کاشته شده است.
گلخانه جنوب ایران
منبع عکس: خبرگزاری مهر
ساخت گلخانه جنوب ایران باغ گیاه شناسی در سال ۱۳۸۸ به پایان رسیده است. این گلخانه از سه قسمت مجزا تشکیل شده است:
بخش اول: برای نهال‌های درختان مانگرو
بخش میانی: که ارتفاع بیشتری نسبت به دو بخش جانبی دارد و از شرایط نورگیری بیشتری برخوردار است، برای گون‌های درختی جنوب ایران مانند نخل، کنار، کهور و شیشم و غیره
بخش انتهایی: که شامل سه باغچه است برای گیاهانی همچون نیلوفر درختی و درمان عقرب و غیره
نهال درختان و درختچه‌های این مجموعه، از مناطق جنوبی کشور جمع‌آوری شده و به این گلخانه منتقل شده است.
باغ پیاز ایرانی
منبع عکس: خبرگزاری ایرنا (مصطفی تقاضایی)
طرح باغ پیازهای ایرانی که ۲,۱۱۰ متر مربع مساحت دارد، از سال ۱۳۵۲ در ضلع شرقی باغ صخره‌ای، توسط کارشناسان ایرانی و خارجی مورد اجرا قرار گرفته است. هدف از احداث این باغ جمع‌آوری، نگهداری و پرورش گیاهان پیازی بومی ایران است. در این منطقه، گیاهان پیازدار، ریزوم‌دار و غده‌دار از مناطق مختلف ایران جمع‌آوری شده و بر اساس تنوع رویشگاه، میزان بارندگی و جهت تابش نور کاشته شده‌اند.
در این باغ ۲۱ گونه گیاهی پیازدار کاشته شده که با نصب حصاری فلزی در اطراف محوطه باغ، از هجوم حیوانات مزاحم که از پیاز و ریشه گیاهان تغذیه می‌کنند، جلوگیری شده است. برای شبیه‌سازی محیط این مجموعه با محیط زیست گیاهان، از خاک زراعی به‌همراه شن، ماسه، کود پوسیده گاوی و خاکبرگ استفاده شده است.
باغ میوه‌های بومی
متن مورد نظر
باغ میوه‌های بومی در سال ۱۳۷۴ در زمینی به مساحت ۴٫۵ هکتار در باغ گیاه شناسی ایجاد شد. هدف از ساخت این باغ آموزش، حفظ و شناساندن درختان میوه بومی است. اهداف ایجاد این مجموعه به تفصیل عبارت است از:
ایجاد مجموعه‌ای از درختان و درختچه‌های میوه بومی کشور برای انجام تحقیقات باغبانی
ایجاد زمینه آموزشی برای بازدیدکنندگان به‌منظور آشنایی با تنوع میوه‌های بومی و ریخت‌شناسی ارقام جمع‌آوری شده
حفظ ذخیره ژنتیکی کشور و تکثیر گونه‌های میوه بومی در حال انقراض
میوه‌های نگهداری شده در این باغ شامل انگور، انجیر، ازگیل، انار، آلبالو، گیلاس، آلو، به، پسته، توت، زالزالک، زردآلو، سیب، زیتون، سنجد، گلابی، گردو، فندق، هلو، شلیل، عناب و خرمندی است.
طراحی و کاشت گونه گیاهان در این منطقه بر اساس دو گروه عمده هسته‌داران و دانه‌داران در دو محور جنوب به شمال صورت گرفته است تا تناسب‌های لازم از نظر حجم توده درختی، تاج پوشش، زمان گلدهی و قرابت‌های زیباشناختی مد نظر قرار گیرد. در حال حاضر ارقام جمع‌آوری شده و موجود در باغ میوه ۳۴۶ رقم است و درمجموع ۸۴۵ اصله درخت و درختچه وجود دارد.
در قسمت شمالی این باغ، دریاچه ذخیره‌کننده آب قرار دارد، که رودخانه‌ای از آن منشعب شده و از قسمت میانی باغ می‌گذرد. این رودخانه در ادامه به دریاچه خزر واقع در مجموعه جنگلی رویشگاه خزر ختم می‌شود. در اطراف این دریاچه، گل‌های زینتی کاشته شده است.
رویشگاه‌های جهان
رویشگاه اروپا
منبع عکس: خبرگزاری پانا (عکاس: بهمن صادقی)
کلکسیون گیاهی اروپا با مساحت حدود ۴٫۲ هکتار از جنوب به قطعه خزر، از شرق به قطعه نمایشی، از غرب به رودخانه و کلکسیون پهن‌برگان همیشه سبز و از شمال به محور اصلی باغ گیاه شناسی محدود می‌شود. ورودی این قطعه با سردر طراحی شده، ترکیب نرده با ستون‌های آجری و رزهای رونده و کلماتیس، این مجموعه را به دو بخش قرینه تقسیم می‌کند.
این دو بخش شامل محور پیاده‌رو، آبنمای بیضی شکل، قطعات چمن‌کاری، تپه‌های گنبدی شکل با پوشش گیاهان علفی دائمی و فصلی، به‌همراه درخت و درختچه هستند. کاشت گیاه در این مجموعه از سال ۱۳۸۳ آغاز شده و همه ساله بر تعداد گیاهان این مجموعه افزوده می‌شود.
چمن‌زارهای آمریکا
منبع عکس: خبرگزاری ایرنا (مصطفی تقاضایی)
گل‌های آمریکایی را از فصل بهار تا پاییز در باغ گیاه شناسی ملی می‌توانید ببینید
کلکسیون گیاهی آمریکا که در زمینی به مساحت ۱/۴ هکتار قرار دارد شامل پوشش درختی، درختچه‌ای و گیاهان علفی چمن‌زارهای آمریکای شمالی بوده که کاشت آن‌ها از سال ۱۳۸۴ آغاز شده است. در حال حاضر در این مجموعه بذر بیش از ۴۰ گیاه یکساله تا چندساله وجود دارد که حدود ۳۵ گونه از آن‌ها به شرایط موجود سازگار شده‌اند.
گیاهان کاشته شده در این بخش از بهار تا اواسط پاییز گلدهی دارند و چشم‌انداز منحصر به فردی را به باغ گیاه شناسی می‌بخشند.
رویشگاه قفقاز
منبع عکس: باغ گیاه شناسی ملی ایران
کلکسیون گیاهی قفقاز باغ گیاه شناسی ایران، با مساحت سه هکتار در مجاورت قطعه خزر و برای کاشت گونه‌های گیاهی قفقاز در نظر گرفته شده است. این منطقه توسط پیاده‌روهای سنگ‌فرش‌شده به عرض دو متر، به پنج قسمت تقسیم شده است. قسمت شرقی و شمالی دارای درختان بلند مازو و اوری، قسمت جنوب شرقی دارای درختان آزاد، قسمت غرب و جنوب غربی دارای مجموعه رویشی گونه‌هایی از افرا و قسمت شمال‌غربی دارای درختان بارانک هستند. کاشت و احداث این محدوده از سال ۱۳۸۵ آغاز شده و از قسمت جنوب‌شرقی تا شمال آن نیز نواری از درختان نمدار کاشته شده است.
رویشگاه هیمالیا
منبع عکس: خبرگزاری مهر
رویشگاه هیمالیا در قطعه زمینی به مساحت حدودا سه هکتار در ضلع شرقی باغ گیاه شناسی ملی ایران واقع است. احداث این کلکسیون با اهداف زیر صورت گرفته است:
تکمیل کلکسیون‌های باغ گیاه شناسی برای بازدید عمومی
بالا بردن تنوع گیاهی گونه‌های خارجی سازگار با شرایط آب و هوایی ایران
فراهم آوردن محیطی طبیعی برای کارشناسان و مردم
ایجاد زمینه بررسی و تحقیق روی گونه‌های جدید توسط محققین
در این منطقه با کارگذاری تعدادی تپه، سعی در فرم‌دهی شکل طبیعی منطقه هیمالیا شده که متاسفانه به‌دلیل محدودیت امکانات، به‌طور صد در صد میسر نشده است. گونه‌های گیاهی این محدوده شامل گیاهان همیشه سبز و خزان‌دار است.
رویشگاه چین و ژاپن
منبع عکس: خبرگزاری مهر
سبک باغ‌سازی خاور دور (چین و ژاپن) مانند سبک باغ‌سازی ایرانی از معروف‌ترین سبک‌های باغ‌سازی است که در شکل‌دهی باغ‌های اروپایی نیز نقش موثری داشته است. این سبک باغ‌سازی به‌دلیل جمعیت زیاد و کمبود اراضی، همیشه به‌شکل مینیاتوری و بر اساس فضاهای کم صورت گرفته است. در طراحی این باغ‌ها سعی بر این بوده تا از طبیعت تقلید شود و توپوگرافی و جنگل‌کاری طوری انجام شود که شبیه به یک منظره طبیعی در مقیاس کوچک‌تر باشد.
در باغ گیاه شناسی، سبک باغ‌های چین و ژاپن شبیه‌سازی شده است
رویشگاه چین و ژاپن در باغ گیاه شناسی ملی ایران در زمینی به مساحت ۳/۲ هکتار ساخته شده، که شامل ۱۶۰ گونه از درخت‌ها و درختچه‌ها است. در این محدوده همچنین طراحی فضای سبز (محور، فرم، بافت، مقیاس، رنگ، تکرار، تنوع و تعادل) رعایت شده و سعی شده تا از عناصر سنگ، آب و گیاه تا حد مطلوب استفاده شود.
کلکسیون‌های موضوعی
کلکسیون‌های موضوعی باغ گیاه شناسی ملی شامل مواردی هستند که در آن، گیاهان بر اساس کاربرد یا گونه‌های خاص در مجموعه‌های مختلف قرار گرفته‌اند. مجموعه‌های موضوعی شامل موارد زیر هستند.
قطعه آموزشی و نمایشی
منبع عکس: خبرگزاری مهر
قطعه آموزشی و نمایشی در باغ‌موزه گیاه شناسی تهران، حدود ۱/۵ هکتار مساحت دارد و در سال ۱۳۶۸ تأسیس شده است. این مجموعه دارای باغ گیاهان پیازی و غده‌ای گیاهان معطر و علفی، باغ سبزیجات ایرانی، باغ میوه سنتی ایرانی، برکه گیاهان آبزی و همچنین قطعات متعدد جهت آزمایش گیاهان در شرایط مختلف است. بستر آزمایشی برای گیاهان پوششی، آزمایش گیاهان پوششی در خشکی و سایه، آزمایش گیاهان یکساله و خزنده از آن جمله هستند.
در این باغ نمایشی چند نمونه باغچه با مساحت‌های کوچک، طراحی و کشت شده که نشان‌دهنده الگویی خاص جهت ایجاد فضای سبز در منازل است. در این بخش، علاوه بر استفاده از گیاهان فرم‌پذیر جهت خلق زیبایی به اشکال مختلف، از پیاده‌روهایی با طرح‌های متنوع و مصالحی از قبیل آجر، سنگ لاشه و بلوک‌های چندضلعی سیمانی استفاده شده است.
باغ سیستماتیک
منبع عکس: خبرگزاری میزان (عکاس: مهناز رحیم لو)
باغ سیستماتیک باغ گیاه شناسی ایران که ۸/۴ هکتار مساحت دارد، دارای مجموعه‌ای از گیاهان تیره‌های مختلف با نظمی خاص و متکی بر سیستم‌های طبقه‌بندی است. چیدمان و کاشت گیاهان مختلف در این مجموعه بر اساس سیر تکاملی استوار بوده و ترتیب قرار گرفتن آن‌ها بر اساس قدمت پیدایش گروه‌های گیاهی از کهن به جدید و قرابت بین آن‌ها است.
ارزش آموزشی و تحقیقاتی باغ سیستماتیک به‌قدری زیاد است که از قرن ۱۸ میلادی (برادران ژوسیو در باغ تریانون فرانسه) در برخی کشورهای پیشرفته، اقدام به تاسیس این قبیل کلکسیون‌ها کردند. از جمله نتایج به دست آمده از احداث باغ سیستماتیک عبارتند از:
استقرار بیش از ۶۰۰ گونه از ۱۰۰ تیره گیاهی
فراهم شدن مکانی برای دانشجویان رشته‌های علوم کشاورزی و علوم گیاهی
فراهم شدن مجموعه‌ای ارزشمند از گونه‌ها و تیره‌های مختلف برای امور آموزشی و تحقیقاتی
امکان بازدید مستمر عموم مردم و آشنایی آن‌ها با گونه‌های گیاهی متعدد و ارزش آن‌ها در محیط زیست
باغ گیاهان صنعتی و دارویی
منبع عکس خبرگزاری پانا (عکاس: بهمن صادقی)
احداث زیرساخت این بخش که در سال ۱۳۷۳ و به مساحت پنج هکتار طراحی شده است، به‌مدت سیزده سال به طول انجامیده است و شامل محوطه‌سازی، احداث دسترسی و باغ‌راه، تعویض و اصلاح خاک بستر کاشت در کرت‌های زراعی، تغییر فرم زمین، احداث سیستم آبیاری تحت فشار به روش بارانی، ساخت مجموعه گردش آب شامل چشمه، جویبار و برکه و احداث گلخانه و آلاچیق می‌شود. بخشی از مواد گیاهی این بخش مربوط به داخل کشور بوده و بذر و نهال برخی از خارج کشور تهیه شده است.
تنوع زیاد گیاهی در این بخش، که شامل گیاهان علفی با برخورداری از خواص دارویی، معطر یا کاربری‌های صنعتی است، باعث شده تا یکی از زیباترین و دلنوازترین چشم‌اندازهای باغ گیاه شناسی برای بازدیدکنندگان فراهم شود. در این بخش سعی بر این بوده تا فرآیند کاشت و نگهداری گیاهان با منشا طبیعی انجام پذیرد؛ برای این منظور مجموعه کرت‌های مزرعه گیاهان دارویی با الهام از شکل دستگاه تقطیر طراحی شده و آبی که به‌صورت چشمه از دل زمین می‌جوشد، از طریق جویباری از بین گیاهان گذر کرده و به برکه‌ای منتهی می‌شود که مکان کاشت گیاهان دارویی آبزی است. گونه‌های استقرار یافته در این بخش از ۹۰ تیره مختلف هستند.
علاوه بر آن، عناصر تزیینی دیگری مانند پل عابر روی نهر در جوار نیلوفر‌های آبی، در ترکیب با ماهیان قرمز داخل برکه و شکوفه‌ها و گل‌های رنگارنگی که هوا را معطر می‌کنند، زیبایی‌های این بخش از باغ گیاه‌شاسی ملی را دو چندان کرده است.
آربراتوم
منبع عکس: خبرگزاری میزان (عکاس: هدا کوهکن)
این مجموعه در ضلع جنوب‌غربی باغ گیاه شناسی ملی واقع شده و مساحتی حدود ۱۴ هکتار دارد. در این بخش گونه‌های مختلف درختان و درختچه‌ها و بوته‌ها در نظر گرفته شده که هدف از کاشت آن‌ها، معرفی گونه‌های بومی و غیر بومی و ایجاد بستر مناسبی برای دستیابی به امکانات پژوهشی، آموزشی و تفریحی بوده است.
این مجموعه در سال ۱۳۷۶ و با احداث دو دریاچه، چشمه و برکه که توسط نهری به هم متصل می‌شوند، آغاز شده است. جاده‌ای آسفالته به طول ۷۲۰ متر، باغ‌راهی به طول ۶,۴۰۰ متر و با عرض دو متر و سه دهنه پل روی رودخانه از دیگر جاذبه‌های بصری این بخش هستند. عملیات اجرایی این بخش در سال ۱۳۸۵ پایان یافت.
جنگل و گردشگاه (شاکای)
منبع عکس: خبرگزاری میزان (عکاس: هدا کوهکن)
جنگل ضلع شمالی باغ گیاه شناسی ایران با مساحت حدود ۲۴ هکتار، جهت استقرار بازدیدکنندگان در محلی مناسب با درختان بلند و سایه‌دار احداث شده است. درخت‌های این بخش شامل چنار، گردو، افرا پلت، کاج، اقاقیا، زربین، ارغوان، داغداغان، لیلکی، انار وحشی، ختمی درختی، زبان گنجشک، سپیدار و انواع درختچه‌ها از جمله ژاپنی، توری، پیچ اناری، یاس زرد و غیره هستند. این بخش توسط باغ میوه و دریاچه ذخیره آب به دو قسمت جنگل و گردشگاه تقسیم شده است که مساحت آن‌ها به‌ترتیب ۱۰ و ۱۴ هکتار است. سیستم آبیاری در قسمت جنگل به‌صورت قطره‌ای و در قسمت گردشگاه به‌صورت بارانی است.
در این مجموعه همچنین آلاچیق، رستوران و سرویس بهداشتی جهت رفاه حال بازدیدکنندگان قرار داده شده است. تعداد چهار آلاچیق که با فاصله ۵۰ تا ۷۰ متری نسبت به هم احداث شده‌اند، دارای پلان هشت ضلعی نامنظم، سقف شیب‌دار و نورگیری به سبک کلاه‌فرنگی هستند.
جنگل این مجموعه در سال ۱۳۵۳ با کاشت بیش از ۳۰ گونه درخت و درختچه احداث شده و جاده‌ای به طول ۳۰۰ متر آن را به دو بخش غربی و شرقی تقسیم می‌کند. در بخش شرقی مجموعه‌های ورزشی شامل زمین فوتبال و زمین والیبال جهت استفاده کارمندان احداث شده است.
باغ صخره‌ای
منبع عکس: خبرگزاری مهر
این بخش از قدیمی‌ترین مجموعه‌های باغ گیاه شناسی است، که گیاهان زینتی آن عمدتا از خارج از کشور تهیه شده و شامل سه بخش صخره‌ای، آبشار و گیاهان نمایشی در مساحتی حدود ۶/۶ هکتار است. باغ صخره‌ای در زمینی به‌شکل تپه ماهور واقع شده و صخره‌های استفاده شده در آن از کوه‌های اطراف جمع‌آوری شده است.
این مجموعه دارای چندین تپه است که توسط صخره‌ها و سنگ‌ها از یکدیگر جدا شده و در بین آن‌ها گونه‌های گیاهی مختلف کاشته شده است. از دیگر بخش‌های این مجموعه می‌توان از برکه، آبشار دو متری، گیاهان آبزی مانند نیلوفر آبی، لوئی و زنبق نام برد. بیش از ۷۰ گونه درختی و درختچه‌ای و بیش از ۲۰۰ گونه علفی دو ساله و چند ساله در این بخش وجود دارد.
میدان مرکزی، باغ رز و چهارباغ ایرانی
منبع عکس خبرگزاری پانا (عکاس: بهمن صادقی)
این مجموعه با مساحت حدود ۷/۵ هکتار در مرکزیت باغ گیاه شناسی ملی ایران و در کنار مجموعه‌های آربراتوم، آمریکا، سیستماتیک و قفقاز واقع شده است. عملیات اجرایی این بخش در سال ۱۳۸۴ به پایان رسید و کاشت گیاه در این بخش نیز از همان سال آغاز شده و تاکنون ادامه دارد.
در قسمت شمالی این بخش آب‌نماهای پلکانی ساخته شده است که در دو طرف آن به‌صورت قرینه دو باغچه در هر پله و در مجموع ۱۸ باغچه وجود دارد. گیاهان این باغچه‌ها را ترکیبی از گیاهان فصلی و گیاهان پوششی تشکیل می‌دهد و در مرکز میدان، باغ رز وجود دارد که در وسط آن نیز آبنمای بزرگی ساخته شده است. در چهار طرف این آب‌نما نهرهای آبی قرار دارد. باغچه‌های میدان مرکزی به باغ رز اختصاص یافته که شامل هشت باغچه مثلثی و چهار باغچه قوسی شکل است.
در باغ گیاه شناسی طرح باغ ایرانی با کاشت درختان سرو شیراز به اجرا در آمده است
در مجموع بیش از ۸۰ نوع رز در این بخش کاشته شده که دارای گونه‌ها و رنگ‌های مختلفی بوده و از اوایل بهار تا اواسط پاییز گل می‌دهند. گونه‌های تک شاخه در مقابل بیماری مقاومت کمی دارند، اما رزهای وحشی کم‌پر بوده و علی‌رغم گلدهی کوتاه، در برابر انواع آفات و بیماری مقاوم هستند.
در طرح بلوار شمالی، سعی بر این بوده است تا با کاشت گیاهانی همچون سرو شیراز به‌همراه تراس‌بندی، طرح باغ ایرانی در ذهن تداعی شود.
پهن‌برگان همیشه سبز
منبع عکس: آژانس عکس تهران (عکاس: Ahmad Aghasiani)
احداث این مجموعه در ضلع شمالی قطعه قفقاز و به مساحت ۱/۶ هکتار قرار گرفته است، در سال ۱۳۸۴ آغاز شد. گیاهان این بخش را درختان و درختچه‌های همیشه سبز بومی و غیربومی تشکیل می‌دهد.
باغ‌های اقماری
منبع عکس: خبرگزاری میزان (عکاس: مهناز رحیم لو)
باغ گیاه شناسی نوشهر، قدیمی‌ترین باغ گیاه شناسی ایران است
باغ گیاه شناسی ملی ایران باغ‌های اقماری متعددی نیز دارد. باغ گیاه شناسی نوشهر به‌عنوان قدیمی‌ترین باغ گیاه شناسی کشور، باغ گیاه شناسی زاگرس در خرم آباد، باغ گیاه شناسی فدک در دزفول، باغ گیاهان دارویی در همدان و باغ گیاهان کویری کاشان و یزد جزو باغ‌های اقماری باغ گیاه شناسی ایران هستند.
امکانات باغ گیاه شناسی ملی ایران
منبع عکس: خبرگزاری ایرنا (مصطفی تقاضایی)
در باغ گیاه شناسی برای رفاه حال بازدیدکنندگان امکاناتی نیز در نظر گرفته شده است:
امکان خرید و آموزش پرورش گل و گیاه
کافه، رستوران، آلاچیق، پارکینگ، نمازخانه و سرویس بهداشتی
بهترین زمان رفتن به باغ گیاه شناسی ملی ایران
منبع عکس: خبرگزاری میزان (عکاس: مهناز رحیم لو)
ساقی حدیث سرو و گل و لاله می‌رود
«حافظ»
فصل بهار هنگامه رفتن به دل طبیعت و تماشای زیبایی‌های چشم‌نوازش است و چه جایی بهتر از باغی سرسبز با گل‌هایی رنگارنگ و طراوت و سرسبزی و بی‌نهایت. اما دیدن زیبایی‌های باغ گیاهشناسی تهران در پاییز نیز بسیار وصف‌ناپذیر است بنابراین پیشنهاد می‌دهیم به دیدن باغ گیاه شناسی در پاییز نیز بروید و از تماشای جشنواره رنگ‌هایش لذت ببرید.
همچینن در باغ گیاه شناسی تهران، در فصل‌هایی از سال جشنواره‌های مختلفی برگزار می‌شود و شما می‌توانید زمان برپایی جشنواره گلاب‌گیری در بهار و جشنواره پاییزه که هم‌زمان با شکوفایی زیبا و دیدنی گل‌های داوودی است، از این باغ دیدن کنید.
قوانین بازدید از باغ گیاه شناسی ملی ایران
منبع عکس: آژانس عکس تهران (عکاس: Ahamad Aghasiani)
باغ گیاه شناسی ملی، محلی برای نگهداری برخی از گونه‌های در حال انقراض کشورمان بوده و نگهداری از این‌گونه‌ها کاری سخت و دشوار است. بسیاری از گونه‌های گیاهان بسیار آسیب‌پذیر بوده و جبران خسارت به آن‌ها گاه غیرممکن است. به همین منظور بازدید از این باغ موزه با شرایط و قوانین خاصی همراه است که روی نقشه باغ درج شده و به شرح زیر است:
از چیدن گل‌ها و گیاهان خودداری کنید.
تنها در محل پیاده‌روها و خیابان‌ها حرکت کنید و از ورود به مناطق کشت شده و محوطه چمن‌کاری شده خودداری کنید.
هنگام گرفتن عکس مواظب گیاهان باشید؛ در ضمن امکان استفاده از سه پایه برای عکاسی وجود ندارد.
از نزدیک شدن به دریاچه‌ها و آبشارها جدا خودداری کنید.
زباله‌ها را در سطل مخصوص زباله بریزید.
به هشدارها و راهنمایی‌های مسئولان و کارشناسان توجه و عمل کنید.
مراقب سیستم‌ها و شبکه‌های آبیاری باشید.
آب موجود در سطح باغ آشامیدنی نیست. برای تهیه آب معدنی به بوفه در نقاط مختلف باغ مراجعه کنید.
آویزان شدن و استفاده از تنه درختان برای بستن طناب ممنوع است.
محل سرویس‌های بهداشتی روی نقشه باغ مشخص شده است.
روشن کردن آتش به هر نحوی ممنوع است.
پخت و پز در باغ ممنوع و صرف غذا تنها به‌صورت یک نیم وعده سبک امکان‌پذیر است و بهتر است ناهار را در رستوران باغ گیاه شناسی صرف کنید.
محل استراحت کوتاه برای بازدیدکنندگان در محل نقشه مشخص شده است. خواهشمندیم تنها از این محل‌ها برای نشستن و استراحت استفاده کنید.
باغ گیاه شناسی محل بازی نیست. آوردن وسایل بازی (توپ، بدمینتون و ...) به باغ ممنوع است.
ساعت کاری و خرید بلیط باغ گیاه شناسی تهران
منبع عکس: خبرگزاری میزان (عکاس: هدا کوهکن)
ساعت کاری باغ گیاه شناسی تهران: همه روزه از ساعت ۹ صبح تا ۱۸:۳۰؛ فروش بلیط تا ساعت ۱۶:۳۰
قیمت بلیط باغ گیاه شناسی تهران: قمیت بلیط این مجموعه در سال ۱۳۹۹، ۱۲,۵۰۰ هزار تومان است که در صورت خرید بلیط باغ گیاه شناسی از طریق سایت این مجموعه می‌توانید از تخفیف برخوردار شوید و آن را به بهای ۹,۵۰۰ تومان خریداری کنید.
شماره تماس: ۵-۴۴۷۸۷۲۸۲ (۰۲۱)
موزه حشرات باغ گیاه شناسی ملی ایران
منبع عکس: خبرگزاری تسنیم (عکاس: مهدی شاه محمدی)
موزه حشرات باغ گیاه شناسی ملی ایران در سال ۱۳۹۷ افتتاح شده و دارای دو بخش موزه علمی و موزه نمایشی است. در این موزه بیش از ۳۰ هزار نمونه از گونه‌های مختلف حشرات از ایران و سایر نقاط جهان نگهداری می‌شود و در معرض نمایش قرار دارد.
موزه نمایشی شامل هفت راسته و بیش از ۶۰ خانواده مختلف از حشرات است. راسته‌های موجود در موزه نمایشی شامل راسته پروانه‌ها، سخت بالپوشان، نیم بالپوشان، زنجره ها، راست بالان (ملخ ها و سیرسیرک ها)، بزرگ بالان، شیخک‌ها، طیاره مانندها (سنجاقک‌ها و آسیابک‌ها) و فاسمیدها است.
پرسش‌های متداول
باغ گیاه شناسی ملی ایران کجاست؟
باغ گیاه شناسی ملی ایران یکی از جاهای دیدنی تهران است که در دامنه جنوبی رشته کوه البرز در اراضی چیتگر، در شمال غربی تهران و حاشیه اتوبان تهران - کرج (پیکانشهر) قرار دارد.
باغ گیاه شناسی ملی ایران چه امکاناتی دارد؟
در باغ گیاه شناسی برای رفاه حال بازدیدکنندگان امکاناتی در نظر گرفته شده است: امکان خرید و آموزش پرورش گل و گیاه و کافه، رستوران، آلاچیق، پارکینگ، نمازخانه و سرویس بهداشتی
بهترین زمان بازدید به باغ گیاه شناسی ملی ایران چه زمانی است؟
فصل بهار هنگامه رفتن به دل طبیعت و تماشای زیبایی‌های چشم‌نوازش است و چه جایی بهتر از باغی سرسبز با گل‌هایی رنگارنگ و طراوت و سرسبزی و بی‌نهایت. اما دیدن زیبایی‌های باغ گیاهشناسی تهران در پاییز نیز بسیار وصف‌ناپذیر است بنابراین پیشنهاد می‌دهیم به دیدن باغ گیاه شناسی در پاییز نیز بروید و از تماشای جشنواره رنگ‌هایش لذت ببرید.
قیمت بلیط باغ گیاه شناسی تهران چقدر است؟
قمیت بلیط این مجموعه در سال ۱۳۹۹، ۱۲,۵۰۰ هزار تومان است که در صورت خرید بلیط باغ گیاه شناسی از طریق سایت این مجموعه می‌توانید از تخفیف برخوردار شوید و آن را به بهای ۹,۵۰۰ تومان خریداری کنید.
NBG@rifr-ac.ir