روستای مارین از جاهای دیدنی گچساران به شمار می‌رود. این روستای زیبا با طبیعت بکر و جاذبه تاریخی پیش از اسلام خود یکی از روستاهای هدف گردشگری در استان کهکیلویه و بویر احمد است.
موقعیت روستای مارین
اگر از جاده قدیم دهدشت به سمت گچساران حرکت کنید، یک ساعت بعد به منطقه کوهستانی دیل می‌رسید. کمی قبل از روستای دیل سمت چپ، جاده‌ای کوهستانی است که با گذر از تپه‌ها و جنگل بلوط خود را به دامن کوه خامین (خومی) می‌رساند، جایی که روستای مارین با باغ‌های فراوان در دل تنگه، روزگار سپری می‌کند.
روستای مارین در ۳۶ کیلومتری شمال شهر گچساران و ۱۹۸ کیلومتری جنوب شرقی یاسوج قرار دارد. این روستا از شمال به کوه دلی گنج و از شرق به کوه خامی و از جنوب غربی به کوه دیل محدود می‌شود. ارتفاع این روستا از سطح دریا ۱۰۸۰ متر است. آب و هوای مارین در فصول بهار و پاییز ملایم و مطبوع، در تابستان نسبتا گرم و در زمستان سرد و خشک است. رودخانه شاه بهرام از شمال شرقی روستا عبور می‌کند.
اهمیت تاریخی روستای مارین
یکی از مواردی که جاذبه روستاها را برای جذب گردشگران بیشتر می‌کند، دانستن پیشینه تاریخی آن است که ما جای پای چه کسانی قدم خواهیم گذاشت؟ روستای مارین یکی از روستاهای تاریخی ایران است. راه سلطنتی شوش به تخت جمشید و بیشاپور (در دوره هخامنشیان)، از ۷ کیلومتری این روستا عبور می‌کرده است. موقعیت سوق‌الجیشی روستای مارین، در دوره هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان سبب احداث قلعه‌های متعدد راهبانی در حوزه نفوذ آن شده است.
مردم و اقتصاد روستای مارین
مردم روستای مارین مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند. مردم این روستا به گویش دیلی از زبان لری صحبت می‌کنند (مردم دو روستای دیل و مارین و شهرستان سپیدان به این گویش صحبت می‌کنند).
روستای مارین در شیب ملایم دره استقرار یافته است و بافت مسکونی متراکمی دارد. واحدهای مسکونی در یک یا دو طبقه ساخته شده‌اند. سقف مسطح، ایوان، پنجره‌های کوچک و دیوارهای قطور، ویژگی مشترک خانه‌های روستا است. دیوارها معمولا با کاه‌گل اندود شده‌اند. اکثر خانه‌های روستا، معمولا رو به جنوب ساخته شده و در ساخت آنها از سنگ، خشت، گل، آجر و تیرهای چوبی استفاده شده است.
کوچه‌های روستا، پهن و قابل دسترسی هستند، ولی به‌گونه‌ای نیستند که وسایط نقلیه به‌راحتی بتوانند در روستا تردد کنند. درست مثل کوچه‌باغ‌های روستا که در کوچه‌های پهن و دل‌باز کنار هم ردیف شده‌اند و قدم زدن در این کوچه‌ها، می‌تواند لذت‌بخش‌ترین تفریح شما در زمان اقامتتان در روستا باشد. خانه باغ‌های روستا، بر زیبایی فضای عمومی روستا افزوده است.
توشلی
به خانه‌های قدیمی «توشُلی» گفته می‌شود. «توشُلی»ها یک طبقه‌اند. خانه در الگوی معماری بومی از یک فضای واحد تشکیل شده است که تمامی فعالیت‌ها به‌طور یک جا در آن انجام می‌گیرد. کف فضای داخلی با یک اختلاف سطح (حدودا ۲۰ سانتی‌متر) به دو بخش «تو» و «پَستو» تقسیم می‌شود. سطح بالاتر (پَستو)، محل نگهداری دام، انبار علوفه و هیزم است. همزیستی دام و انسان در این بناها از نکات قابل توجه در الگوی معماری بومی است.
تنور در داخل خانه قرار دارد و سوراخی در بالای آن بر روی سقف ایجاد شده است که «دَربْچی» نام دارد. این بناها معمولا بازشوهایی کوچک دارند و فضای داخلی آنها تاریک است. عمده مصالح به کار رفته در این بناها یک نوع سنگِ بومی کِرِمی‌رنگ و چوب است. سنگ‌ها به صورت لاشه‌چینی و بعضا بدون استفاده از ملات به کار برده می‌شوند. دیوارها در داخل و خارج، هیچ پوشش خاصی به‌عنوان نازک‌کاری ندارند. سقف‌ها مسطح هستند و تیرهای آن از چوب درختان بلوط یا سپیدار است که روی آن را با نِی یا گیاه «مورْد» پوشش داده و سپس کاه‌گل می‌کنند. جالب آنکه تنه درختان بدون هیچ تراش یا پرداختی به‌عنوان تیر در سقف به کار رفته است. ستون‌ها از سنگ بوده و به صورت خشکه‌چینی ساخته می‌شوند. این ستون‌ها «کِلْ» نام دارند. درب بعضی خانه‌ها به صورت چوبی است.
اقتصاد روستا
درآمد اغلب مردم روستای مارین از طریق فعالیت‌های زراعی، دامداری، باغداری، صنایع‌دستی و امور خدماتی تأمین می‌شود. گروهی از مردم این روستا، به امور دامپروری سنتی از طریق رمه گردانی اشتغال دارند. آنها از اوایل اردیبهشت ماه به مناطق ییلاقی کوچ می‌کنند و در شهریور ماه به قشلاق بازمی‌گردند. فاصله ییلاق و قشلاق عشایر این روستا، حدود ۱۰ کیلومتر است. کشت آبی و دیم در روستا رواج دارد و مهم‌ترین محصولات زراعی آن شامل گندم، جو و تره‌بار است. انار، لیموترش، لیموشیرین، انگور، انجیر و غیره از جمله محصولات باغی روستای مارین به شمار می‌آیند. گوشت قرمز و انواع لبنیات مانند ماست، کره، کشک، دوغ و روغن حیوانی به‌وفور در روستا تولید می‌شود. زنان و دختران روستای مارین در کنار فعالیت‌های زراعی به تولید صنایع‌دستی مانند گلیم، قالی، توبره و جاجیم نیز می‌پردازند.
جاذبه‌های گردشگری روستای مارین
دو طرف روستا دیواره‌های سنگی بلند با درختان سخت‌جانی که گویا جایی بهتر از شکاف سنگ‌ها برای زندگی نیافته‌اند، سرانجام خود را به قله خامین می‌رسانند؛ قله‌ای که در گرمای سوزان جنوب هم کلاه برفی‌اش را از سر برنمی‌دارد. اما مارین این بهشت زیبای جنوب در سایه‌سار دیواره‌های بلند این قله دور از چشم سوزان خورشید بساط باغ‌هایش را به برکت چشمه‌ساران، روزبه‌روز گسترده‌تر می‌کند، طوری که از پایین ده تا مرز جنگل‌های بلوط و در ۳ شعبه تنگه تا گلوگاه چشمه پیش رفته است.
مارین با داشتن آب‌وهوای مساعد و مناظر دیدنی، مکان مناسبی برای گردشگران و مسافران در تابستان و فصل گرما است. شرایط آب‌وهوایی، نوع معماری و بافت تاریخی و زیبای این روستا باعث شده تا مردم و گردشگران از آن به‌عنوان ماسوله دوم در جنوب یاد کنند. جوشش چشمه‌های مارین از دل زمین که خواص معدنی نیز دارند؛ همچنین وجود باغستان‌های زیبا و انبوه گردشگاهی بکر در کنار روستای مارین به وجود آورده است.
روستای مارین به دلیل شرایط مساعد اقلیمی و چشم‌اندازهای بی‌نظیر طبیعی، همه ساله گردشگران و طبیعت دوستان بسیاری را به سوی خود جلب می‌کند. استقرار روستا در میان دره‌ای که پیرامون آن را ارتفاعاتی بلند در بر گرفته‌اند، چشم‌اندازهای بدیعی از تلفیق زندگی انسان و طبیعت پدید آورده است. این ارتفاعات جنگلی، در فصول بهار و تابستان تفرجگاه عمومی مردم روستا و گردشگران است. درختان چنار در منطقه «مارین» با ۱۰۰ متر ارتفاع، در کنار درختان میوه و خانه‌های کوچک پلکانی منظره زیبایی را فراروی گردشگران خلق کرده است.
پوشش گیاهی و جانوری منطقه با انواع گیاهان دارویی کتیرا، گل‌گاوزبان و گل بنفشه و جانوران و پرندگان وحشی مانند گرگ، روباه، خرگوش، قوچ، میش، گراز، شاهین و کبک، از دیگر جاذبه‌های طبیعی روستا به شمار می‌رود. حواشی دریاچه سد کوثر از دیگر جاذبه‌های گردشگری روستای مارین است. دریاچه پشت این سد که در ۱۷ کیلومتری روستای مارین قرار دارد، از قابلیت مناسبی برای ساماندهی ورزش‌های آبی برخوردار است.
مهم‌ترین بنای مذهبی روستای مارین، مقبره امامزاده حمیده خاتون، از نوادگان امام موسی کاظم (ع) است. مقبره این امامزاده بسیار ساده است. مردم روستا، نذورات خود را وقف امامزاده حمیده خاتون می‌کنند و میهمانان در بدو ورود به روستای مارین به زیارت آستان مقدس این بقعه متبرکه می‌روند. حیاط امامزاده با نگاه شرقی‌اش به چشمه و باغ و جنگل رؤیایی است.
فرهنگ و آداب و روسم مردم مارین
مردم روستای مارین در اعیاد بزرگ ملی و مذهبی مانند نوروز، فطر، قربان و غدیر به جشن و پای‌کوبی و در ایام محرم و وفات ائمه به عزاداری می‌پردازند. مهم‌ترین مراسم ویژه این روستا، مراسم «کوسه گلین» است که در فصل زمستان و هنگام خشک‌سالی به‌منظور طلب باران برگزار می‌شود. سازهای سرنا، دهل و نقاره، آلات رایج در موسیقی روستای مارین هستند. این سازها، آواها و نغمه‌های محلی را در مراسم مختلف همراهی می‌کنند. در مراسم شادی و عروسی، رقص‌های محلی زیبایی اجرا می‌شود. از معروف‌ترین بازی‌های رایج در روستا می‌توان به بازی کل‌کل برد، هفت‌سنگ، گرنا من کیش، فربجک، ترکه بازی، چوگو و بره غزی اشاره کرد.
پوشاک محلی مورد استفاده مردان این روستا شلوار و پیراهن، جبه، کلاه نمدی، شال، دوال (کمربند)، زناره و کورک است. پاپوش مردان اغلب گیوه، گالش و کفش است. پوشاک زنان روستا، طرح‌ها و رنگ‌های متنوع و زیبایی دارد و مشتمل بر دستمال لاکی یا چارقد لاکی به رنگ مشکی، لچک، دستمال دور سر، دلک (آرخالیق و کت زنانه)، جومه (پیراهن پرچین، و بلند) تنبان، مناگیر (دستبند) و چادر است. پاپوش معمول زنان، نعلین، کفش و گیوه است.
رسم ما ایرانی‌ها بر این است تا به هر جایی که سفر می‌کنیم برای خود یادگاری بگیریم که در این خصوص نزدیکان خود را هم فراموش نمی‌کنیم و همیشه دنبال سوغاتی خریدن برای آنها هستیم. تولید صنایع‌دستی و بافته‌های پشمی در میان روستائیان و عشایر منطقه متداول است. انواع گلیم، جاجیم، قالی و توبره، مهم‌ترین صنایع‌دستی و هنری مردم روستای مارین است. معروف‌ترین سوغات روستای مارین را صنایع دست بافت، انار، رب انار، کره، ماست، روغن، کشک و دوغ محلی و مغز بنه تشکیل می‌دهد که در این بین تولید مغز بنه فقط در انحصار مردم این روستا است (مغز بنه بعد از طی چندین مرحله پخت‌وپز از میوه درخت کوهی بنه به دست می‌آید) آش کارده، آش دوغ، شیربرنج، گونه و نان تیری، از غذاهای محلی معروف و خوش‌طعم این روستا هستند.
مراحل تهیه مغز بنه
در روستای مارین بعد از چیدن میوه بنه تا سه روز آن را زیر آفتاب می گذارند تا خشک شود. بعد از خشک شدن آن را در سرکو (serco) می‌ریزند و می‌کوبند و سپس آنها را الک کرده و تمیز می‌کنند. بنه‌ها را شسته و آن را درون دیگ می‌ریزند و به مدت دو ساعت می‌پزند تا مغز سبز رنگ آن سیاه و پخته شود. در مرحله بعد دوباره بنه‌ها را درون سرکو می‌کوبند و بعد از کوبیدن آنها را می‌شویند تا پوست آن کنده شود و باز به مدت یک ساعت زیر آفتاب قرار می دهند. بعد بنه‌ها را درون تابه بزرگ و زیر حرارت بالا قرار داده و بو می‌دهند. سپس آنها را سرد کرده و آماده جدا کردن مغز می‌کنند. این کار به صورت دستی و به وسیله سنگ‌های صاف انجام می‌شود که قابلیت خوبی برای شکستن بنه دارند. در مرحله بعد مغز و پوسته‌های بنه که با هم مخلوط شده با دست یا الک جدا می‌کنند و مغز بنه آماده می‌شود. در مرحله آخر به مغزها مقداری آب و نمک اضافه می‌کنند و در یخچال می‌گذارند و بعد از سرد و مزه‌دار شدن آن را به مصرف می‌رسانند.
نویسنده: زهرا صالح نژاد