سراخیه یا صراخیه نام یکی از روستاهای متفاوت ایران در استان خوزستان است. این روستا از جاهای دیدنی شادگان به شمار می‌رود و در نزدیکی تالاب شادگان در بخش خنافره، دهستان ناصری، شهرستان شادگان واقع شده است. سراخیه به‌عنوان یکی از روستاهای قطب گردشگری خوزستان شهرت دارد. روستای سراخیه با بافت سنتی خود به ونیز ایران مشهور است، چون روی آب واقع شده و تنها وسیله رفت و آمد در این روستا قایق یا بلم است. اهالی روستا به زبان عربی صحبت می‌کنند.
در این روستا عبابافی و جاجیم‌بافی به‌عنوان صنایع دستی رواج دارد که از بافت حصیر، سبد و امثال آن تشکیل شده و از برگ درخت خرما یا نی‌های تالاب شادگان در ساخت آن‌ها استفاده می‌شود. روستای کوچک‌تر دیگری در نزدیکی سراخیه قرار دارد که با نام «رگبه» شناخته می‌شود. البته تشبیه این دو روستا به ونیز صرفا به خاطر تردد با قایق است و هیچ شباهت دیگری با شهر بزرگی مثل ونیز ندارند.
متاسفانه این دو روستا از مناطق محروم ایران حساب می‌شوند که توسعه گردشگری بر پیشرفت آن‌ها تاثیر چشمگیری خواهد داشت. بسیاری از جوانان سراخیه با ماندن در روستا و ازدواج‌های بومی باعث افزایش جمعیت بومی آن شده‌اند. معماری روستا سراخیه اهمیت زیادی دارد، چون کاملا سنتی بوده و ساکنان روستا با استفاده از مصالحی چون خشت، گِل و نی که در تالاب شادگان فراوان است، خانه‌های خود را می‌سازند. شغل فعلی برخی از مردم روستا ارائه سرویس‌های گردشگری (قایق) به گردشگران است. آن‌ها گردشگران با قایق‌های خود به داخل تالاب می‌برند و نقاط مختلف آن را نشان می‌دهند. جمعیت روستای سراخیه حدود ٩٠ خانوار است که در هر خانه بالای ۶ نفر زندگی می‌کنند.
همانطوری که گفته شد، این روستا دقیقا در دل تالاب شادگان ساخته شده است. تالاب بین‌المللی شادگان به‌عنوان یک تالاب مهم بین‌المللی شناخته شده است که تنوع زیستی غنی و جاذبه‌های گردشگری فراوانی دارد.
رودخانه‌ای با نام «جراحی» و نهر «بحره» که از رودخانه کارون منشعب می‌شود، بزرگ‌ترین تامین‌کننده آب این تالاب هستند. طغیان کارون و مدهای خلیج فارس و بارش‌های منطقه هم در تامین آب تالاب شادگان نقش دارند. تالاب شادگان باقی‌مانده‌ای از تالاب بسیار بزرگ است که در زمان‌های قدیم تا مرز عراق ادامه داشته و زمین‌شناسان احتمال می‌دهند بخش دور افتاده و جدا شده‌ای از مجموعه تالا‌ب‌های گسترده و به هم پیوسته بین‌النهرین باستان باشد.
روستای سراخیه به ونیز ایران معروف است
سه شهر بزرگ شادگان، آبادان و ماهشهر در حاشیه این تالاب و تعدادی روستا نیز در کنار آن قرار دارند و همانطوری که گفته شد، دو روستای سراخیه و رگبه دقیقا در داخل این تالاب قرار گرفته‌اند. البته در تمام محدوده این تالاب آب دیده نمی‌شود و بیشتر فضایی مشابه خور دارد که یک جاده اصلی نیز از وسط آن عبور می‌کند. مساحت تالاب شادگان که در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده ۴۰۰ هزار هکتار است، اما اندازه‌گیری سال ۱۳۸۳ مساحت تالاب را حدود ۵۴ هزار هکتار نشان می‌دهد که خطر خشک شدن بخش زیادی از این تالاب را گوشزد می‌کند.
تالاب شادگان میزبان تعداد زیادی از پرندگان کم‌نظیر بومی و مهاجر و در مجموع زیستگاه ۱۷۴ گونه پرنده است. ۱۳ گونه از آن‌ها مانند اردک مرمری، پلیکان پا خاکستری، عروس غاز، اردک سرسفید، گیلانشاه خالدار، عقاب شاهی، عقاب تالابی خالدار و عقاب دریایی دم سفید در معرض خطر انقراض جهانی است. متاسفانه شکار و قاچاق پرندگان در حال انقراض یکی از مشاغل سیاه در اطراف این تالاب است. از آبزیان این تالاب هم می‌توان به انواع ماهی‌های آب شيرين و شور مثل بنی، شيريد، حمری، شانک و ماهی‌های پرورشی اشاره کرد.
جالب است که بدانید بخشی‌هایی از تالاب شادگان آب شیرین و بخش‌‌هایی از آن آب شور دارد و همین ویژگی باعث تنوع باورنکردی زیستی در تالاب شادگان شده است. آب شیرین تالاب شادگان فصلی و آب شور آن به دلیل وصل بودن به خ‍ور‌ه‍‍ا و خلیج فارس د‌ای‍م‍‍ی است. تنها زيستگاه و محل زاد و ولد اردك كركری در جهان تالاب شادگان است. از بین پرندگان ساکن در این تالاب گونه‌های چون «گيلانشاه خالدار» و «اكراس آفریقایی» از نمونه‌های بسيار كمياب هستند.
کی برویم؟
آب و هوای گرم و مرطوب شهرستان شادگان باعث شده تا محصولات گرمسیری مثل گندم، خرما و برنج توسط کشاورزان منطقه کشت شود. دامداری و تولیدات دامی مانند لبنیات، پشم و پوست از محصولات دامی شهرستان شادگان است. با توجه به گرم و مربوط بودن منطقه بهترین زمان سفر به شادگان و روستای سراخیه اواسط پاییز و کل فصل زمستان به ویژه از اواسط دی تا اواسط اسفند ماه است. از مهم‌ترین جاذبه های گردشگری این منطقه در طول فصل زمستان حضور پرنده‌های مهاجر سردسیری است که در فصول دیگر سال قابل مشاهده نیست.
چطور برویم؟
برای رسیدن به روستا سراخیه باید به تالاب شادگان دسترسی پیدا کنید. برای این کار ابتدا باید به شهر اهواز بروید. بعد راهی جاده اهواز به آبادان شوید و خود را به منطقه دارخوین برسانید. هنگام خروج از دارخوین جاده‌ای وجود دارد که به سمت شهر شادگان می‌رود. در داخل شهر شادگان از هر فردی، آدرس روستای سراخیه را بپرسید، مسیر را به شما نشان خواهد داد. بعد از طی جاده‌ای در دل تالاب به میانه آن می‌رسید که در سمت راست خود چند اسکله شناور با قایق های موتوری می‌بینید. از اینجا به بعد باید وسیله نقیله خود را پارک کنید و با قایق به سمت روستا بروید.
اگر تعداد شما زیاد است خیلی راحت می‌توانید قایقی را دربست کنید، ولی اگر با تعداد کم به آنجا رفته‌اید، اصلا نگران هزینه نباشید. خیلی راحت می‌توانید مانند تاکسی از قایق‌ها به‌صورت اشتراکی یا به اصطلاح خطی استفاده کنید. البته قایق‌های اشتراکی شما را فقط تا روستا می‌برند و برای بازدید از مکان‌های دیدنی تالاب که در اطراف روستا قرار دارد، باید حتما قایق دربستی کرایه کنید. در سفر به روستای سراخیه، حتما یک دست لباس اضافه را ببرید تا در صورت خیس شدن لباس‌هایتان به مشکلی برنخورید، همچنین با توجه به وجود آب زیاد در این منطقه بهتر است از صندل یا کفش‌های مقاوم در برابر آب استفاده کنید.
کجا بمانیم؟
یک محوطه نسبتا بزرگ در وسط تالاب و در نزدیکی روستا قرار دارد که خشک و با دیوار گلی حصارکشی شده است. تعداد زیادی کپر (خانه‌های ساخته شده با نخل خرما) به همراه سرویس های بهداشتی برای استراحت گردشگران وجود دارد که برای اقامت کوتاه مناسب است، امکان چادر زدن در این منطقه هم وجود دارد. برای تهیه مایحتاج خوراکی خود هم می‌توانید از قایقران‌ها کمک بخواهید. هر زمان که نیاز به کالایی داشته باشید، در کم‌ترین زمان ممکن آن را به شما می‌رسانند. روستای سراخیه در ۱۱۰ کیلومتری شهر اهواز و ۶۳ کیلومتری شهر خرمشهر قرار دارد که فاصله خیلی زیادی نیست. اگر قصد ماندن در روستا را ندارید، برای اقامت شبانه خود می‌توانید به شهر اهواز یا خرمشهر برگردید.
چی بخوریم؟
تهیه‌ی ماهی تازه را از ماهی‌گیران سراخیه می‌تواند یک تجربه‌ی خوشمزه برای شما باشد. همچنین نان تازه محلی و محصولات لبنی مثل شیر، پنیر و کره‌ی محلی هم از دیگر نکات جذاب و البته خوشمزه بازدید از سراخیه است که به راحتی می‌توانید از اهالی روستا خرید کنید.
کجا را ببینیم؟
قایق‌سواری در میان روستا و جاذبه های اطراف آن مهم‌ترین قسمت‌های دیدنی سراخیه به‌شمار می‌آید. به راحتی می‌توانید از اهالی روستا قایق کرایه کنید و کل روستا و اطراف تالاب شادگان را ببینید. شنا هم یکی از تفریحات این منطقه است که البته باید مراقب نی و جلبک‌های موجود در آب باشید. ماهی‌گیری تفریحی و تجاری هم در این تالاب رونق زیادی دارد و اگر علاقه‌مند به ماهی‌گیری با خوردن ماهی‌کبابی باشید، به جای درستی آمده‌اید. یکی از تفریحات جذاب دیگر در این منطقه دیدن گله‌های گاومیش است که احتمالا دیدن این حیوانات غول‌پیکر در وسط تالاب برای شما هم جذاب و هم تعجب‌آور خواهد بود. همانطوری که در این مقاله کجارو گفته شد، این تالاب و روستای سراخیه زیستگاه پرندگان زیادی است که تماشای آن ها نیز به یکی از جاذبه‌های معروف این منطقه تبدیل شده است در حدی که نام این تالاب را در فهرست بهترین مکان‌های ایران برای پرنده‌نگری قرار داده است.
بازدید از خانه‌های روستا که همگی توسط افراد بومی ساخته شده است هم می‌تواند یکی از جاذبه‌های دیدنی مسیر باشد. تمام این خانه‌ها از مصالح مثل نی و چوب موجود در تالاب شادگان و با دست مردم روستای سراخیه ساخته شده‌اند. فراموش نکنید روستای سراخیه در استان خوزستان قرار دارد که با بیشتر مناطق ایران فاصله نسبتا زیادی دارد،. پس بازدید از این روستا می‌تواند بخشی از برنامه خوزستان‌گردی شما باشد. با توجه به مسیری که برای رسیدن به شهر اهواز انتخاب می‌کنید، حتما جاذبه‌های دیدنی استان پهناور استان خوزستان مانند شهرهای شوش، شوشتر، دزفول، ایذه، خرمشهر و آبادان را در فهرست خود قرار دهید. جاذبه‌های استان خوزستان به قدری زیاد است که معرفی آن‌ها نیاز به مقاله جداگانه دارد، ولی بازدید از دو مکان ثبت جهانی شده سازه‌های آبی شوشتر، زیگورات چغازنبیل و جاذبه‌های معروف دیگری مانند مقبره دانیال نبی، قلعه باسیل، کاخ آپادانا، سنگ نبشته‌های عیلامی، رود کارون، بازار ته‌لنجی‌های آبادان و مناطق عملیاتی دفاع مقدس، می‌تواند از مهم‌ترین مکان‌های دیدنی سفر شما به این منطقه از ایران باشد.
در کنار جاذبه‌های زیاد استان خوزستان می‌توانید از روستای آبی سراخیه هم دیدن کنید
هرچند گردشگران با قایق‌های موتوری در اطراف روستا گردش می‌کنند، اما وسیله اصلی تردد مردم روستای سراخیه بلم‌های چوبی باریک است که نهایتا دو نفر روی آن جا می‌شود. دلیل باریک بودن این بلم‌ها در این است که جاده‌ای در وسط تالاب کشیده شده است که مسیر ترددی قایق‌ها را به سمت دیگر تالاب قطع می‌کند. فقط بلم‌های باریک امکان عبور از سوراخ‌های تعبیه شده در زیر این جاده را دارند. این بلم‌ها همان قایق‌های دست‌ساز ساده هستند. ظاهری شبیه برگ بلند و باریک گیاهان با گوشه‌های کشیده و شکلی کاملا متقارن. با چند پاروی بلند و تکه‌های باریک چوب که در میانه آن قرار دارد که هدایت آن را ممکن می‌کند. تنها اختلاف ظاهری این بلم‌ها در رنگ آن‌ها است. دلیل استفاده مردم روستا از این بلم‌ها این است که قایق موتوری حیوانات را فراری می‌دهد، گاومیش‌ها با شنیدن صدای قایق موتوری رم می‌کنند و پرنده‌ها می‌پرند، برای همین مردم روستا ترجیح می‌دهند به جز مصارف گردشگری تنها از بلم‌های ساده و پارویی که هیچ سر و صدایی ندارد، استفاده کنند.
نکات قابل توجه در حین بازدید از سراخیه
بیشتر مردم بومی روستای سراخیه و تالاب شادگان معتقد هستند که وضع تالاب خوب نیست و هر سالی که می‌گذرد اوضاع بدتر هم می‌شود. سطح آب تالاب خیلی پایین آمده و آلوده است. گاومیش‌ها که وسیله اصلی امرار معاش دام‌دارهای منطقه هستند، مریض شده‌اند و بسیاری از گیاهان تالاب شادگان هم خشک شده‌اند. به توجه به این نکات در حین بازدید از این تالاب حتما نکات زیست محیطی و بهداشتی را رعایت و از جا گذاشتن هر زباله در سطح خشکی و آبی این منطقه خودداری کنید. از مهم‌ترین و رایج‌ترین زباله‌های گردشگران می‌توان به بطری‌های مصرف‌شده آب معدنی، نوشابه‌ها و پلاستیک‌های مصرف‌شده اشاره کرد. ورود آب ناشی از فعالیت‌های صنعتی کارخانه‌ها به تالاب شادگان از دیگر مشکلات مهم زیست‌محیطی در این تالاب بین‌المللی. همچنین خشکسالی، تامین نشدن حق آبه و کاهش بارش باران هم از دیگران مشکلات اصلی تالاب و مردم منطقه است.
روستا سراخیه آب شیرین و حتی لوله کشی ندارد و تامین آب از طریق خرید دبه‌های آب شیرین و ساخت تانکرهای ذخیره آب ممکن است. پس در حین بازدید از این روستا آب نوشیدنی کافی با خود ببرید یا از مغازهای محلی تهیه کنید. همچنین هنگام استفاده از آب برای مصارف شست‌و‌شو سعی کنید آب زیاد مصرف نکنید.
در این روستا پلیس وجود ندارد و خانه‌ها همه بی‌قفل و کلید هستند. خیلی از اتاق‌ها در ندارند پس حین بازدید از خانه‌های محلی، مراقب حریم خصوصی افراد ساکن در منازل باشید. همه مردم روستا عرب زبان هستند، ولی تعداد زیادی هم به زبان فارسی تسلط دارند که به ارتباط‌گیری اجتماعی شما کمک می‌کنند، ولی اگر دیدید فردی نمی‌تواند به حرف‌های شما پاسخ دهد صرفا به خاطر عدم تسلط به زبان فارسی است. مردم منطقه همگی خونگرم و مهمان‌نواز هستند که از گردشگران به بهترین نحوه پذیرایی می‌کنند، البته رعایت عرف و فرهنگ رایج منطقه هم الزامی است.
قایق در سراخیه همه چیز است و زندگی بدون قایق معنا ندارد. در تالاب شادگان و در کوچه پس کوچه‌های آبی سراخیه قایق‌سواری خیلی رایج است. این کار مختص آدم‌بزرگ‌ها نیست و قایقرانان کوچک دختر و پسر هم بلد هستند چطور بلم برانند. آن‌ها این کار را از ۵ سالگی یاد می‌گیرند، با توجه به اهمیت قایق و بلم در این روستا مراقب استفاده از قایق ها باشید تا آسیبی به آن‌ها نرسد؛ مطمئنا در زندگی شهری دوست ندارید کسی از ماشین شما به شکل نامناسبی استفاده کند.
بسیاری از مردم روستای سراخیه معتقد هستند که اگر تالاب شادگان تالابی پرآب بماند و مشکلات زیست‌محیطی آن حل شود تا نسل‌های زیادی در همین کوچه‌های آبی زندگی می‌کنند و تمایلی به ترک روستا ندارند، ولی اگر این مشکلات حل نشود، ممکن است تا چند سال دیگر از سراخیه تنها یک نام باقی بماند. سهم هر گردشگر در حفظ این جاذبه گردشگری و روستای زیبا و منحصر به فرد ایران بسیار مهم است.
نویسنده: سعید صالحی