موزه مردم‌شناسی قزوین یا موزه مردم‌شناسی حمام قجر نام موزه‌ای است که در حمام قجر قزوین قرار دارد. حمام قجر در خیابان عبید زاکانی کنار بازارچه و مسجد آقا کبیر قرار دارد و قدیمی‌ترین حمام موجود درقزوین به شمار می‌آید که در سال ۱۰۵۷ هجری قمری به دستور شاه عباس دوم صفوی توسط امیر گونه خان از سرداران و امرای وی ساخته شده است و به همین دلیل در ابتدا با نام «حمام شاهی» خوانده می‌شد. در این گزارش قصد داریم با هم گشتی در این موزه و حمام تاریخی بزنیم و با آداب و رسوم مردم قزوین بیشتر آشنا شویم. با کجارو همراه باشید.
حلاجی (پنبه زنی)
تابلوی مراسم ۱۲ محرم
در روایتی نقل شده است که واقعه عاشورا در نزدیکی استقرار طایفه بنی اسد رخ داده است. پس از شهادت امام حسین (ع) و یارانش، یزید به مردهای آن طایفه اجازه دفن کردن شهدا را نمی‌دهد. پس از گذشت ۲ روز از واقعه عاشورا، زنان بنی اسد اقدام به تدفین پیکر شهدا می‌کنند. به همین مناسبت هر ساله در دومین روز پس از عاشورا، عده‌ای از زنان به شکل نمادین و طی مراسمی، با در دست گرفتن بیل و کلنگ اقدام به حمل نمادین اجساد می‌کنند که تداعی کننده آن واقعه است.
زین اسب اولین شهردار قزوین (میرزا حسن شهیدی)
طایفه تات
طایفه تات در منطقه بویین زهرا و تاکستان ساکت هستند و از راه کشاورزی و باغداری و مخصوصا کشت انگور امرار معاش می‌کنند. آن‌ها پس از برداشت انگور، خوشه‌ها را از سقف آویزان می‌کنند و انگور را تا پایان زمستان و نوروز سالم و با طراوت نگه می‌دارند. به این عمل آوین بستن می‌گویند.
تابلوی مراسم پنجاه بدر
سنت پنجاه بدر هر ساله در اردیبهشت در مصلای جنوب شهر قزوین برگزار می‌شود. در طی این مراسم خانواده‌های قزوینی کنار آب انبار مستقر می‌شوند، نماز طلب باران می‌خوانند و معمولا دیماج (از غذاهای سنتی قزوین) و آش رشته می‌خورند و بین دیگران نیز توزیع می‌کنند. در پایان به طرف آب انبار رفته و سنگ‌های کوچکی را که در دست دارند را به دیوار آب انبار می‌فشارند و نیت می‌کنند. آن‌ها اعتقاد دارند که اگر نیتشان برآورده شود، سنگ‌ریزه‌ها به بدنه آب انبار خواهند چسبید. ریشه این سنت، برگرفته از جشن آفرینش آسمان است.
زین شتر مربوط به دوره قاجار
طایفه کردها
کردهایی که در استان قزوین زندگی می‌کنند در شمال غربی این استان استقرار یافته‌اند. آن‌ها در گذشته و در دوره صفویه به اجبار به مناطق مختلف ایران از جمله همین محل کوچ داده شده‌اند و موسیقی کردی جایگاه ویژه‌ای در بین آن‌ها دارد.
شیرواره
شیرواره از کهن‌ترین تعاونی‌ها است. زنان در فصلی که شیردهی دام آن‌ها کم می‌شود* شیرهای دوشیده شده از دام خود را در قالب گروه‌های چند نفری یک کاسه می‌کنند و آن را به نوبت و با رعایت میزان آورده در اختیار اعضا قرار می‌دهند تا هر عضو بتواند به مقدار کافی فراورده‌های شیری تهیه کند. شیرواره تقریبا در همه روستاهای استان قزوین رایج است.
سنت پخت شیرینی خانگی در قزوین
طایفه ترک‌ها
ترک‌ها گسترده‌ترین قوم در نیمه شمالی ایران هستند. با انتقال پایتخت از تبریز به قزوین توسط شاه طهماسب صفوی در اواسط قرن دهم هجری، طایفه‌های مختلفی از این قوم به منطقه قزوین مهاجرت کردند و تقریبا در تمامی بخش‌ها خصوصا بخش مرکزی و غربی استان قزوین استقرار دارند.
طایفه مراغی‌ها
در ۱۷ روستا از روستاهای منطقه الموت مراغی‌ها ساکن هستند که به لحاظ نژاد و زبان تفاوت زیادی با دیگر ساکنان منطقه دارند. مراغی‌ها در کشاورزی، خصوصا کشت حبوبات و همچنین در تولید پوشاک و منسوجات مهارت منحصر به فردی دارند.
دست فروشی به وسیله چرخ‌های دستی در گذرهای شهری
نمونه کارگاه مسگری و سفیدگری ظروف مسی
لباس عروسی سنتی قزوینی
چنگ قزوین
این چنگ که در قرن نهم هجری (پانزدهم میلادی) در قزوین متداول بوده است، از چنگ‌های قائم الزاویه دوره اسلامی است که طراحی گرافیکی آن نسبت به چنگ‌های مناطق دیگر کاربردی‌تر و زیباتر است.
دعا نویسی
اعتقاد به گشایش در کارها، از بین بردن ترس، درمان جن زدگی، درمان بیماری‌های روحی و غیره که با نوشتن دعا توسط شخصی به نام دعا نویس انجام می‌شود.
سماور برنجی متعلق به بلدیه قزوین
سمت راست ظرف مسی برای حمل آب، سمت چپ ظرف روغن مسی (مربوط به دوران قاجار)
آهنگری
ساخت ابزار آلات آهنی که با استفاده از زغال سنگ و دستگاه دم و ایجاد باد به داخل کوره می‌نمود انجام می‌گرفته است.
موزه مردم‌شناسی قزوین یکی از جاهای دیدنی قزوین و بهترین مکان‌ها برای آشنایی با اقوام و سنت‌های مردم استان است که بازدید از آن را به شما توصیه می‌کنیم.
نویسنده: علیرضا کیخا