منطقه تنگ صیاد ناحیه کوهستانی و مرتفع در استان چهارمحال و بختیاری واقع‌شده است و قله جیلون در محدوده کوه‌های فرخشهر با ۳ هزار و ۱۴۱ متر ارتفاع از سطح دریا، بلندترین نقطه منطقه است. تنگ صیاد به‌واسطه دارا بودن تعداد زیادی تپه‌ماهور زیستگاه مناسبی برای گونه قوچ و میش وحشی است. کوهستان‌های جنوبی منطقه دارای صخره‌های سخت گذر است که زیستگاه پلنگ و کل و بز با جمعیتی قابل‌توجه است.
علاوه بر حیات‌وحش و آب و هوای معتدل، دره‌های زيبا همچون «پاچفت» و «بستان شير» مامنی خواهند بود برای مسافرانی كه می‌خواهند به دور از هياهوی شهر ساعتی در آرامش بياسايند.
جغرافیای تنگ صیاد
پارك ملی تنگه صياد از جاهای دیدنی شهرکرد به شمار میرود و در استان چهارمحال و بختياری بين N۳۲۰۵الی N۳۲۲۰ عرض شمالی و E۵۰۵۵ الي E۵۱۱۰ طول شرقی واقع شده است. مساحت آن در حدود ۲۷۲۴۴هكتار است. با طی مسافت ۱۵ كيلومتر از شهركرد، حیات‌وحش باورنکردنی اين منطقه قابل مشاهده است و مسافرانی كه مسير شهركرد- اصفهان را طی می‌كنند در كنار جاده مناظر بی‌بدیلی از اين پارك وحش ديدنی را مشاهده خواهند كرد.
راه‌های دسترسی به تنگ صیاد
جاده آسفالته بروجن- شهرکرد، جاده آسفالته فرخشهر، جاده قدیم دهنو، جاده‌های حاشیه منطقه و جاده جیپ‌رو احمدآباد، جاده جیپ‌رو بستان شیر و جاده جیپ‌رو تنگ صیاد، جاده‌های داخلی منطقه می‌باشند.
تاریخچه تنگ صیاد
پارک ملی و منطقه حفاظت شده تنگ صیاد در سال ۱۳۴۹ از طرف شورای عالی شکاربانی و نظارت بر صید و شکار به‌عنوان منطقه شکار و تیراندازی ممنوع اعلام گردید. در سال ۱۳۵۲ با تصویب شورای عالی محیط‌زیست به‌عنوان منطقه حفاظت‌شده اعلام گردید.
سرانجام در تاریخ ۱۳۷۴/۷/۶ طی مصوبه شماره ۱۴۵ شورای عالی محیط‌زیست ۴,۳۷۲ هکتار از قسمت میانی این منطقه به پارک ملی ارتقا یافت.
مساحت منطقه حفاظت‌شده تنگ صیاد ۲۲,۸۹۶ هکتار و پارک ملی تنگ صیاد ۴,۳۷۲ هکتار است.
اقلیم تنگ صیاد
بر اساس دو اقلیم نمای آمبرژه و دومارتن این منطقه در قلمرو اقلیمی خشک و نیمه خشک و بر اساس تقسیم‌بندی انجام گرفته توسط دانشگاه اصفهان دارای آب و هوای نیمه مرطوب و معتدل با زمستان‌های سرد است. میانگین دراز مدت بارندگی سالانه در منطقه ۴۲۴ میلی‌متر (حداکثر ۶۲۵ و حداقل ۱۷۰ میلی‌متر) و میانگین سالانه دما در بخش‌های مختلف منطقه مورد مطالعه از ۸/۶ تا ۱۰/۶ درجه سانتی‌گراد برآورد شده است. حداکثر، میانگین و حداقل روزهای یخ‌بندان ۱۵۱، ۱۲۲ و ۱۰۵ روز بوده است که حداکثر آن در دی ماه با ۲۸/۵ روز است. میانگین رطوبت نسبی در منطقه ۴۵ درصد است که بین ۱۱ درصد در خرداد تا ۹۴ درصد در دی ماه تغییر می‌کند.
منابع آب تنگ صیاد
مورفولوژی و زمین‌شناسی خاص منطقه تنگ صیاد موجب ایجاد آبراهه‌های متعدد نسبتا بزرگ و کوچک (در حدود هفتاد آبراهه) شده است که وسعت آنها کمتر از یک کیلومترمربع تا بیش از ۶۰ کیلومترمربع و طول آنها کمتر از یک کیلومتر تا بیش از ۱۳ کیلومتر تغییر می‌کند. این آبراهه‌ها کاملا فاقد جریان پایدار و دائم بوده، فصلی و بعضا سیلابی هستند. متوسط جریان‌های سطحی آبراهه‌ها در کل منطقه بین ۲۴/۵ تا ۲۱/۵ میلیون مترمکعب در سال تخمین زده شده است. ۴۲ دهنه چشمه نیز در این منطقه وجود دارد که ۳۸ دهنه آن دارای آبدهی دائمی و ۴ دهنه نیز فصلی هستند از جمله این چشمه‌ها می‌توان به چشمه‌های آب‌شرشر، ریزاب، سنگ سفید و بیدخل اشاره نمود.
پوشش گیاهی تنگ صیاد
۲۰ تیپ گیاهی و ۲۵۲ گونه گیاهی متعلق به ۵۲ تیره که حدود ۳۰ گونه انحصاری ایران است در این منطقه شناسایی گردیده که نشان‌دهنده اهمیت این ذخیره‌گاه ژنتیکی است. شاخص‌ترین گونه‌های گیاهی منطقه تنگ صیاد شامل گون، کرک و جاز است.
گونه‌های شاخص جانوری تنگ صیاد
تاکنون در پارک ملی و منطقه حفاظت شده تنگ صیاد ۲۴ گونه پستاندار از ۱۹ جنس متعلق به ۱۴ خانواده، ۷۰ گونه پرنده از ۵۴ جنس متعلق به ۳۵ خانواده، ۲۶ گونه خزنده و ۴ گونه دو زیست شناسایی شده است.
بین پستانداران منطقه ۴ گونه در طبقه‌بندی IUCN از گونه‌های در معرض انقراض آسیب‌پذیر وجود دارد.
پستانداران
پستانداران منطقه شامل کل و بز، قوچ و میش، پلنگ، روباه و گربه وحشی می‌شود.
پرندگان
پرندگان حمایت شده موجود در منطقه حدود ۱۷ % گونه‌های پرندگان منطقه را شامل می‌شوند. از انواع پرندگان تنگ صیاد می‌توان به کبک دری، عقاب طلایی و کبک اشاره نمود.
خزندگان
از جمله خزندگان تنگ صیاد می‌توان به لاک پشت برکه‌ای خزری، آگامای الیویه و مار پلنگی اشاره کرد.
دوزیستان
قورباغه معمولی و وزغ معمولی از دوزیستان پارک ملی هستند.
جاذبه های گردشگری تنگ صیاد
تنوع گونه‌های گیاهی منطقه، وجود چشم‌اندازها و مناظر متنوع و بدیع که حاصل وجود اکوسیستم کوهستان است، تفریحات فیزیکی پرتحرک مانند کوه‌نوردی، صخره‌نوردی، همچنین چشمه‌های دائمی، تماشای حیات‌وحش، دسترسی آسان به جاده آسفالته، نزدیکی به مرکز استان چهارمحال و بختیاری و استان اصفهان از قابلیت‌های این منطقه از نظر گردشگری می‌باشند.
پارک ملی و منطقه حفاظت شده تنگ صیاد توسط پاسگاه‌های محیط‌بانی ثابت فرخشهر، ایرانچه، بستان شیر، آب شرشر، بیدخل و کورچی تحت حفاظت قرار دارد.
وضعیت اجتماعی تنگ صیاد
منطقه تنگ صیاد عاری از وجود مناطق مسکونی در داخل خود می‌باشد اما در حاشیه و پیرامون آن شهرها و روستاهایی وجود دارد که از آن جمله: شهر فرخشهر در شمال منطقه، روستای ایرانچه در غرب و روستای دهنو در جنوب از مراکز مسکونی هستند که در حاشیه منطقه قرار دارند و روستای دستگرد، سورک و شهرسفید دشت نیز از دیگر مراکز مسکونی هستند که تنگ صیاد از وجود آنان تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
ویژگی‌های منطقه تنگ صیاد
تنگ صیاد تنها ۱٫۶ درصد از مساحت استان چهارمحال و بختیاری را به خود اختصاص داده است ولی به دلایل متعدد و منحصربه‌فرد بودن منطقه، یکی از بهترین مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست است و به یکی از قطب‌های اصلی و مهم استان چهارمحال و بختیاری در برنامه‌ریزی‌ها و مسائل کلان اقتصادی، گردشگری و اجتماعی بدل شده است. نزدیکی به دو قطب مهم اقتصادی همچون فولاد مبارکه و ذوب‌آهن اصفهان از دیگر ویژگی‌های این منطقه به شمار میرود.
تنگ صیاد با قرار گرفتن در میان دو شهرستان مهم استان چهارمحال و بختیاری یعنی شهرکرد و بروجن و حاشیه جاده شهرکرد - اصفهان - بروجن از موقعیت دسترسی راحت، سریع و کم‌هزینه برخوردار است.
متاسفانه به دلیل همین ویژگی‌ها مورد هجوم و تهدید انواع و اقسام عوامل توسعه ناپایدار از جمله، توسعه روستائی، شهری، صنعتی، کشاورزی، معدنی، شکار غیرمجاز، تفریح و تفرج، تقاضای آب، شن و ماسه و سنگ و غیره قرار دارد.
تعارضات و تهدیدها تنگ صیاد
چرای دام، توسعه شهر و روستا، دسترسی آسان جهت تعرض و یا تخلف در منطقه، شکار غیرمجاز و زنده گیری حیوانات، تقاضای برداشت شن و ماسه و سنگ، برداشت گیاهان علوفه‌ای و غیره نمونه‌هایی از تاثیرات جوامع انسانی پیرامون این منطقه است.
بیش از ۶۰ مورد عوامل مختلف موجود که در پیرامون منطقه مستقر می‌باشند که شامل مزارع، روستا، شهر، دامداری، مرغداری، شهرک و ناحیه صنعتی، کوره آجرپزی، خوراک دام، کارواش، تیرچه‌بلوک، شن شوئی، سد، گلخانه، تاسیسات ادارات و دستگاه‌های مختلف می‌باشند. بنابراین به‌حق می‌توان گفت تنگ صیاد جزیره‌ای است که در میان امواج توسعه قرارگرفته است.
یکی از پتانسیل‌ها و ارزش‌های تنگ صیاد استفاده از مراتع آن در فصل چرا در قسمت حفاظت شده آن است که با برآورد حدود دوازده هزار واحد دامی چرای صدروزه را در قالب ۶۰ بهره‌بردار هرساله به انجام می‌رسانند. متأسفانه حضور این تعداد دامدار در منطقه هرچند در جهت تولید پروتئین و ایجاد اشتغال نقش اساسی ایفا می‌کند لیکن با حضور شبانه‌روزی در منطقه علاوه بر ایجاد مانع در جهت ایجاد امنیت، باعث بروز مشکلاتی چون انتقال بیماری‌های مشترک بین دام‌های اهلی و وحشی، مخفی شدن تخلف و زنده‌گیری حیات‌وحش در کنار دامداری، ایجاد مزاحمت برای وحوش از طریق سگ‌های گله، برهم زدن آرامش وحوش با رفت و آمدهای پی‌درپی و غیره می‌شوند.
وجود مستثنیات در داخل مناطق چهارگانه با کاربری کشاورزی منع قانونی ندارد. بر همین اساس نزدیک چهل مورد مستثنیات مردمی با مساحتی بالغ‌بر ششصد هکتار وجود دارد که تقریبا در کلیه قسمت‌های منطقه دارای پراکندگی هستند. این تعداد مستثنیات که معمولا به صورت مشاع بوده و بهره‌بردارانی بیش از تعداد مزارع دارند مشکلاتی را همواره با خود دارند که تبدیل شدن به محل اختفای متخلف، تعرض به منابع ملی، زنده‌گیری و تله‌گذاری و غیره از آن جمله‌اند. به همین منظور با تلاش‌های به عمل آمده تعدادی این مزارع که در نقاط میانی و حساس منطقه قرار داشتند با همکاری مالکین خریداری و آزاد گردید تا هم در جهت بهبود وضعیت حیات‌وحش منطقه و هم در جهت تعیین منطقه امن گامی اساسی برداشته شده باشد.
وجود خطوط انتقال حامل انرژی، عبور خط کابل نوری مخابرات، خطوط انتقال گاز و خطوط انتقال برق فشارقوی و نزدیکی منطقه به مرکز استان و تقاضای فراوان استفاده تفریحی از منطقه از دیگر عوامل تهدید کننده این منطقه به شمار میرود.
نویسنده: بهنام شکوری
$('.map-container') .click(function(){$(this).find('iframe').addClass('clicked')}) .mouseleave(function(){$(this).find('iframe').removeClass('clicked')});