کاروانسراها در طول تاریخ همراه با آب‌انبارها، یخچال‌ها، چاپارخانه‌ها و پل‌ها مهم‌ترین عناصر کلیدی در راه‌ها برای مسافرت یا تجارت به‌شمار رفته‌اند. این بناها با توجه به دوره ساخت، نیازهای مسافران، هنر و معماری دوره‌های گوناگون تاریخی هر کدام به شکل متفاوتی ساخته شده‌اند. اما ویژگی مشترک همه آن‌ها وجود فضاهای برای استراحت مسافران، داشتن مکان‌هایی برای نگهداری حیوانات و وجود باراندازها بوده است.
کاروانسرای لاسجرد اثری بر جای مانده از دوران شاه عباس اول صفوی است، دورانی که ایران یکی از قدرتمندترین حکومت‌های خود را داشت.
با روی کار آمدن شاه‌عباس بزرگ و بعد از ۴۲ سال حکمرانی این پادشاه مقتدر و سخت‌گیر بر ایران، شاهد شکوفایی اقتصادی، امنیتی، نظامی و سیاسی در آن روزگار هستیم. کاروانسرای لاسجرد هم محصول همین شکوفایی است، دورانی که در آن راه‌های این سرزمین آنقدر امن بود که بتوان در آن بدون دغدغه شروع به سفر کرده و در این بین بتوان تجارت انجام داد، در میانه راه هم بتوان در کاروانسراها خستگی از تن در کرد.
مشخصات معماری
کاروانسرای لاسجرد از جاهای دیدنی سمنان به شمار می‌رود و در کنار زائرسرای حضرت جوادالائمه (ع) روستای لاسجرد، در فاصله ۱۳ کیلومتری شهرستان سرخه در استان سمنان، در مسیر زیارتی شرق به غرب-جاده ابریشم در جاده سمنان به تهران واقع شده است. این بنا در ۱۶ فروردین سال ۱۳۷۷ به شماره ثبت ۱۹۹۵ در ردیف آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
$('.map-container')
.click(function(){
$(this).find('iframe').addClass('clicked')})
.mouseleave(function(){
$(this).find('iframe').removeClass('clicked')});
معماری این کاروانسرا متعلق به دوره صفوی بوده که ویژگی طراحی این دوره، مفهمومی منسجم و استفاده حداکثر از کمترین فضاها است. معماری در دوره صفویه کمی محتاطانه است، به این معنی که بیشتر با حجم‌های بزرگ و توده‌های بزرگ کار شده است و کمتر از خطوط پیچیده و طراحی‌های سردرگم استفاده کرده‌اند. در این دوران بیشتر از سطوح صاف و ساده استفاده شده است. طاق‌بندی این دوران هم یکنواحت و تکرارشونده است. در ساخت گنبدها هم معماران آن دوران از دورهای تیموری و ایلخانی تبعیت کرده‌اند.
کاروانسرا به شکل مستطیل ساخته شده و مصالح مورد استفاده درآن سنگ، ملات گچ، اجر، ساروج و برای پایه‌های ضلع خارجی هم از سنگ استفاده شده است. طول حیاط ۳۶ متر و عرض آن هم ۳۱٫۵ متر است.
کاروانسرا از نوع دو ایوانی همراه حیاطی بزرگ با ۲۴ حجره در گرداگرد حیاط است. دو ایوان زیبای کاروانسرا، در ضلع شرقی و غربی بنا قرار دارند. ایوان شرقی باسازی شده، ولی روی ایوان غربی هیچ‌گونه بازسازی انجام نشده است.
عکس از مسعود محقق
ایوان‌ها، بلند و بزرگ شاخته شده‌اند و با درگاه کوتاه و پله به دالان‌های چهارگانه مرتبط می‌شوند، سقف ایوان‌ها به صورت طاق ضربی بزرگی توسعه داده شده است که نمایی به شکل مربع دارد. ایوان شرقی کمی بلندتر از ایوان غربی است و به وسیله دالانی به قسمت هشتی کاروانسرا مرتبط می‌شود. در دو طرف همین ایوان نیز ۶ غرفه برای سکونت مسافران تدارک دیده شده است.
عکس از مسعود محقق
کاروانسرا چهار ورودی در چهار طرف با طا‌ق‌های قوس‌دار دارد که به‌وسیله حیاط به دالان‌ها مرتبط می‌شوند. در روبه‌روی ورودی‌ها هم مکان‌هایی با ٫۳۵ متر ارتفاع نسبت به سطح حیاط برای تخلیه بار ساخته شده است.
با توجه به در دسترس بودن این کاروانسرا در مسیر کریدور شرق به غرب ایران و زیارتی بودن این مسیر به واسطه وجود مشهد مقدس و حجم زیاد مسافرت‌های صورت گرفته در این مسیر و ترانزیتی بودن مسیر از کشورهای شرق آسیا به غرب و بالعکس، این بنای زیبا هر ساله شاهد حضور هزاران گردشگر است. ضمن این که سازمان میراث فرهنگی استان سمنان چندین دوره تورهای رصد ستارگان را برای علاقه‌مندان به حوزه نجوم در این کاروانسرا برگزار کرده است.
عکس کاور از اصغرخامش
نویسنده: بختیار ناصری