مجتمع آموزشی اتفاق در دهه ۱۹۴۰ میلادی توسط مهندس مایر عبدالله باتصون یکی از خیرین یهودی عراقی مقیم ایران به همراه کنیسای اتفاق، به عنوان یک مجتمع فرهنگی و مذهبی بنا شده است. برای آشنایی بیشتر با معماری مدارس و توصیف این مدرسه ماندگار که از جاهای دیدنی تهران محسوب می‌شود، با کجارو همراه باشید.
معماری دوران حکومت پهلوی اول از چندین نظر حائز اهمیت فراوان است. چه از نظر کثرت و چه از نظر کیفیت، ما در این دوران بناهایی همچون موزه ایران باستان مدرسه انوشیروان دادگر، موزه ملی پست و... را داریم که رگه‌هایی از معماری مدرن و دوران هخامنشی و ساسانیان را می‌توان در شهرهای ایران شاهد بود.
تهران به عنوان پایتخت ایران پرجمعیت ترین شهر و به عنوان مرکز سیاسی، اداری، اجتماعی و ... بیش از سایر شهرها دستخوش تغییرات گشته که قابل بررسی است.
تجددگرایی و نوگرایی، جمع شدن نخبگان اجتماعی، نیازهای زائیده شده از شرایط اجتماعی اقتصادی خواست هیات حاکمه برای خلق آرمان‌شهر خود که همانند پایتخت‌های کشورهای پیشرفته باشد ذهنیت تحول شهری را در تهران بوجود آورد و برای اینکه این تحول تکمیل شود می‌بایست عینیت، یا وجه مکمل ذهنیت نیز فراهم می‌آمد. ظهور فعالیت‌ها و عملکردهای جدید شهری در تهران زمینه عینی کاربست مفاهیم مدرن را در تهران فراهم ساخت.
معماران خارجی و معماران ایرانی تحصیل کرده در خارج از کشور
استادان هنر معماری ایران با عملکرد بسیاری از ساختمان‌های جدید آشنا نبودند و شاید نمی توانستند به سرعت سنت‌های دیرپا را به خدمت ایجاد شکل‌های مناسب برای بیان وضعیت ملی‌گرایان و جدیدی که مورد نظرشاه بود درآورند برای نخستین بار از معماران بیگانه برای ساخت ادارات وزارتخانه‌ها مدارس و دانشگاه‌ها،بانکها و موزه‌ها دعوت به عمل آمد. آنها اهل کشورهای مختلفی همچون آلمان، سوئیس، اسکاندیناوی، ایتالیا، امریکا، فرانسه و اتریش بودند که به صورت مستقل یا از طریق شرکت‌های خاص و گاه کنسرسیوم‌های چندملیتی به کار مشغول می‌شدند برخی از خارجیان که برای ادامه کار معماری خود در ایران ماندند بیشتر در اکتشافات باستان شناسی درایران شرکت داشتند و به همین دلیل از سنن معماری ایران باخبر بودند کمی بعد نخستین معماران ایرانی تحصیل کرده در اروپا به معماران بیگانه ملحق شدند در بسیاری از پروژه‌های عظیم دولتی همکاری معماران ایرانی و خارجی را می‌بینیم از جمله معماران خارجی می توان نیکلای مارکوف، آندره گدار و معماران ایرانی گابریل گورکیان، وارتان آوانسیان و محسن فروغی را نام برد.
سبک‌های معماری
نخست: سبک سنتی که از نیمه دوم سلطنت قاجاریه توسط گروه‌های میانه جامعه در ساخت خانه‌ها و سکونتگاه ها استفاده شده است.
دوم: سبک باستانی که اصطلاحا ملی نیز گفته شده است و توسط کار به‌دستان دولتی همچون شیوه معماری ایران قبل از اسلام به کار گرفته که مهمترین بناهای این نوع شهربانی کل کشور، بانک ملی ایران و موزه ایران باستان است.
سوم:سبک کلاسیک اروپایی است که توسط شهرداری یا دولت در پاره‌ای میدان‌ها همچون میدان حسن آباد باقی مانده است.
چهارم: سبک نوین اروپائی است که گاه صیغه آلمانی آن فزونی دارد و در پاره‌ای بناهای دولتی و فرنگی به کار رفته است که نمونه‌های بارز آن کاخ دادگستری، دانشگاه تهران، ژاندارمری کل کشور هستند.
موزه پست
بازگشت اولین گروه از دانشجویان اعزامی خارج از کشور برای آموختن فن مهندسی و معماری و ایجاد نمونه‌هایی از بناهایی که با هویت ایرانی ترکیب شدند در ایران شکل گرفت. یکی از این نمونه‌های معماری که بسیار در خور توجه است معماری مدارس است که در دوره پهلوی به دلیل تحولات صورت گرفته در نظام آموزش‌نوین درآن دوران به‌وجود آمد.
مدرسه اتفاق
نام اصلی مدرسه اتفاق، "مایر عبدالله " است. از آنجا که مایر عبدالله، تبعه خارجی بود. وزارت فرهنگ اجازه انتخاب این نام را صادر نکرد. پس از چندی، با موافقت قریب به اتفاق، نام "اتفاق" مانند مدرسه "اتحاد" که در زبان فارسی و عربی به معنی "اتحاد" بود، برگزیده شد.
این ملک بیش از ۵۰۰۰ متر مربع مساحت دارد، ساختمان آن با معماری خاص و کم نظیری شکل گرفته است که خود اثری باستانی بوده و از مدارس ماندگار تهران است. مجتمع فرهنگی اتفاق دارای بنایی در ۳ طبقه است، با تعدادی زیادی کلاس درس، سالن آمفی تئاتر،۲ کتابخانه و دو آزمایشگاه مجهز و کارگاه فنی حرفه ای برای استفاده دانش آموزان می باشد. در دهه ی اخیر سایت کامپوتری و اتاق سمعی بصری جهت استقاده بهینه از نرم افزارها و نوارهای آموزشی با مربیان مجرب جهت آموزش تشکیل شده است. دانش آموزان علاوه بر علوم معمول، به تحصیل رایانه، زبان انگلیسی، زبان عبری و معارف دینی خاص کلیمی مشغول هستند.
طبق آمار موجود در دهه ۱۹۷۰ میلادی هشتاد و پنج درصد پذیرفته شدگان کنکور دانشگاه از دانش آموزان مدرسه اتفاق، به مدیریت باروخ بروخیم بودند. کادر مجرب مدرسه اتفاق، شاگردان دین‌های مختلف را به خود جذب کرد تا حدی که در دهه ۱۹۷۰ میلادی حدود بیست درصد از جمعیت دو هزار نفری این مدرسه، مسلمان، مسیحی و بهایی بودند.
مجتمع آموزشی اتفاق دارای ۴ مقطع تحصیلی ابتدایی، راهنمایی، دبیرستان و پیش دانشگاهی است. مدیریت کنونی آن از سال ۱۳۷۳ تا حال به عهده سرکار خانم ویدا رحمانی است و ایشان با فراهم آوردن کادری مجرب به تعلیم و تربیت آینده سازان همت گذارده اند. دانش آموزان این مجتمع همواره با رتبه‌های بالا و میانگین نمرات برتر به مقطع بالاتر راه یافته‌اند و در مسابقات مختلف علمی و هنری امتیازات زیادی کسب نموده‌اند و نیز کلیه دانشآموزان آن با پذیرفته شدن در کنکور دانشگاه‌های معتبر به دانشگاه راه یافته‌اند و موجبات افتخار و سربلندی مجتمع آموزشی اتفاق و جامعه کلیمی را فراهم ساخته‌اند
پس از وقوع انقلاب اسلامی این واحد آموزشی به دو قسمت مجزا تقسیم شد. نیمه جنوبی جهت استفاده دانش آموزان مسلمان در مقطع ابتدایی و نیمه شمالی آن به دانش آموزان کلیمی اختصاص یافت.
ناگفته نماند سالهای متمادی درآمد حاصله از کنیسای عراقی‌ها، همچنین استفاده از سالن بزرگ مدرسه (آمفی تئاتر) برای جشن ها و مراسم مذهبی، صرف مخارج تحصیلی صدها شاگرد کم بضاعت (طی بیست سال حدود سی درصد شاگردان) مجتمع فرهنگی اتفاق شده است.
عکس کاور از سایت انجمن کلیمیان تهران
نویسنده: آزاده یوسف نژاد