مجتمع فرهنگی همانگونه که از نامش پیدا است، مکانی فرهنگی-هنری و فراغتی است که در محیط‌های شهری به منظور پرورش استعدادها و شکوفایی اندیشه، بنیان می‌گیرد و آموزش به جوانان و رشد دادن استعدادهای آن‌ها بخش جدانشدنی این مجتمع‌ها است. این سازه‌ها امروزه معمولا در تمامی محیط‌های شهری ایران وجود دارند و معماری آن‌ها ممکن است بسته به نوع شرایط و اقلیم محیط با مصالح و فرهنگ آن منطقه تطبیق داده شود.این مجتمع‌های فرهنگی امروزه با برنامه‌ریزی‌های خاصی، در جهت پیشبرد اهداف خاص فرهنگی، برای رشد جوانان فعالیت‌های متنوعی انجام می‌دهند.
مجتمع فرهنگی-سینمایی دزفول
یکی از این مجتمع‌های زیبای فرهنگی، در شهر دزفول در استان خوزستان قرار دارد که با نام مجتمع فرهنگی سینمایی دزفول شناخته می‌شود. این فرهنگسرای زیبا که دارای طراحی و معماری خاصی است، شهرتی جهانی پیدا کرده است. مهندس طراح این بنا، فرهاد احمدی است که پس از طراحی سازه که چندین سال به طول انجامید، آن را در جشنواره روروز نروژ شرکت داد و توانست عنوان پروژه منتخب را از آن خود کند. برگزیده شدن پروژه در جشنواره سبب شد که طرح، مورد توجه بیشتری قرار گیرد. ساخت این پروژه به صورت عملی در سال۱۳۶۷ شمسی آغاز و در سال ۱۳۷۲ پایان یافت. این طرح که توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حمایت می‌شد به صورت یک طرح ملی شناخته شد.
عکاس : محمدآذرکیش
اهمیت این پروژه، از آن جهت بود که طرح بنا منعکس‌کننده مفاهیم بنیادین دزفول در ایجاد فضا و استفاده از هندسه مالوف در ترکیب با مصالح بومی بود. این بنا از فناوری مدرن عصر خود نیز بهره می‌گرفت و در واقع ساختمانی با ویژگی‌های منطقه‌ای بود که امکان درک جهانی را داشت. نظر به اینکه امروزه در برخی بناها طراحی معماری بر اساس الگوهای ایرانی اصیل و فرهنگ ایرانی انجام نمی‌شود، مجتمع فرهنگی دزفول به عنوان بنایی نمونه، که طراحی آن بر اساس در نظر گرفتن ریشه‌های معماری ایرانی و فرهنگ منطقه شکل گرفته است، از اهمیت بسیاری برخوردار شد که می‌توانست الگویی برای دیگر مهندسان ایرانی برای ساختن بناهایی با هویت فرهنگ ایرانی در نظر گرفته شود.
معماری بنا
ساختار طرح بر مسیر حلزونی و چرخان استوار بود که همراه با حرکت آب، از یک حیاط مربع بر سطح زمین آغاز می‌شد و با چرخشی از درون یک مخروط معکوس شفاف، روی شیب‌رویی مدور به حیاطی هشت ضلعی در عمق زمین می‌رسید، تا با ایهام، داستان گذار انسان را از جهان مادی به بهشت همانندسازی کند. نقشه ساختمان از یک پردازش شمسه در سه بعد به دست آمده است و بادگیرهای چهارگانه پران در اطراف این حیاط بهشتی، نگاه به آسمان را تشدید می‌کرد. در این طرح پشت بام‌های ساختمان، جزیی از محوطه و تداوم درون ساختمان به بیرون تلقی شده و بدنه ساختمان به صورت لایه‌دار به تدریج عرصه‌های درونی باز و بسته را تعریف می‌کند.
نمای آجری خارجی در بخش‌هایی از داخل به صورت نمای ساروج سفید درآمده و در نقاطی با معقلی‌هایی از کاشی فیروزه‌ای و لاجوردی در نقش گره، ترکیب شده و با ایجاد سوراخ‌های لانه کبوتری در لبه‌های پشت بام‌ها به نوعی با معماری منطقه ترکیب شده است. این در حالی است که بخش اعظم ساختمان در مخزن بزرگی از بتون در داخل زمین قرار گرفته و سازه ساختمان به صورت ترکیبی از فولاد و بتون و سقف تالارها از تاوه‌های پیش‌ساخته استفاده شده، در اغلب فضاها به صورت نمایان دیده می‌شود و در نتیجه بدین ترتیب به اصول فروتنی و صداقت پاسخ گفته شده است.
بخش‌های مجتمع
مجتمع دارای سالن‌های مجزای نمایش فیلم، غرفه‌های جداگانه و کارگاه فیلم‌سازی است. این مجتمع شامل دو سالن کوچک و بزرگ است که یکی از آن‌ها برای نمایش فیلم و اجرای تئاتر طراحی شده است. مجتمع همچنین به سالن انتظار و گالری‌های مربوطه برای ارایه آثار هنری به صورت نمایشگاه مجهز است. بخشی از ساختمان مجتمع برای آموزش‌های خاص مثل آموزش هنرهای دستی و سنتی، سفال‌سازی، هنرهای تصویری، عکس و فیلم‌سازی در نظر گرفته شده است. وجود امکانات رفاهی و تفریحی و رستوران، چایخانه سنتی و غرفه عرضه صنایع دستی از جمله قسمت‌های مورد توجه این مرکز است. مجتمع بخش خدماتی نیز دارد که شامل فضاهای عمومی جهت گردهمایی‌ها و برگزاری سمینارها، جشنواره‌ها و همایش‌ها است. کتابخانه و بخش اطلاع‌رسانی نیز از بخش‌های خدماتی مجتمع به حساب می‌آیند.
این مرکز که از جاهای دیدنی دزفول به شمار می‌رود، به دلیل برخورداری از هویت خاص معماری و رنگ و بوی معماری ایرانی-اسلامی و استفاده از آجرنماها و کاشی‌های لعابی در تمام ساختمان و کاربرد بادگیرهای مدرن و استفاده از سقف‌های گنبدی جدید از سازه‌های زیبا و ارزشمند در سطح کشور است که بعد از جنگ تحمیلی در خوزستان ساخته شد.
عکاس: محمد آذرکیش
امروزه این مجتمع فرهنگی و سینمایی در دزفول فعالیت دارد و در بخش‌های مختلف شهروندان از آن استفاده می‌کنند. معماری خاص و جذاب بنا سبب می‌شود که گردشگرانی که از شهر دزفول دیدن می‌کنند، حتما بازدید از این بنا را نیز در برنامه خود جای دهند.
عکس کاور از محمد آذرکیش
نویسنده: زهرا آذرنیوش