آبشار شاهاندشت بلندترین آبشار استان مازندران و یکی از آثار ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران است. آبشار شاهاندشت که از جاهای دیدنی لاریجان به شمار می‌رود، در روستایی به همین نام و در کیلومتر ۹۶ جاده هراز قرار دارد و از سمت جاده منظره زیبای آن هویداست. این آبشار پرآب، دائمی و عظیم، در جانب جنوبی جاده و رودخانه هراز باشکوهی وصف‌ناپذیر خودنمائی می‌کند. این آبشار از کنار قلعه ملک بهمن بر روی یک کوه هرمی شکل مشرف‌به روستای شاهاندشت به پایین می‌ریزد.
در ارتفاعات مشرف به روستای شاهاندشت آبشار اصلی شاهاندشت با ارتفاع ۵۱ متر بزرگ‌ترین آبشار استان مازندران به شمار می‌رود. آبشار شاهاندشت از ۸ آبشار تشکیل‌شده است آبشار اول به طول تقریبی ۱۵ متر است و کارگاه آن در سمت چپ بر روی دیواره قرار دارد آبشار دوم به طول تقریبی ۳۰ متر به مکانی زیبا ختم می‌شود که درب پشتی قلعه به وضوح از این مکان دیده می‌شود و سنگلاخ شده در بالای سرتان هیجان فرود را دو چندان می‌کند آبشار ۳ و ۴ و ۵ از سه پله پشت سر هم تشکیل‌شده است که کارگاه آن در سمت راست دیواره قرار دارد و با یک طول کامل می‌توان آن را فرود رفت پله‌ها به ترتیب ۱۲-۱۸-۱۰ متر طول دارند و در مجموع آبشار سوم و چهارم و پنجم حدود ۴۰ متر طول دارد.
آبشار ۲۵ متری ششم از زیباترین آبشارهای این مسیر است و کارگاه آن در سمت راست دیواره مسیر قرارگرفته بعد از عبور از این آبشار به آبشار هفتم که طولش حدود ۲۰ متر است می‌رسیم کارگاه آبشار هفتم و هشتم یکی است و در سمت راست دیواره قرار دارد. طول آبشار آخر (هشتم) ۳۵ متر است در مجموع ۵۵ متر فرود از بالای آبشار هفتم صورت می‌گیرد. زیبایی مناظر اطراف بی‌نظیر است و دماوند باشکوه به‌وضوح دیده می‌شود.
در بالای آبشار شاهاندشت قلعه ملک بهمن که به قلعه ملکه قلاع یا ملک بهمن مشهور است، واقع‌شده و از عظیم‌ترین قلاع کوهستانی البرز ایران است که از سنگ و ساروج ساخته‌شده است. بنای قلعه بر روی صخره‌ای حدود ۲۲۰ متر بالاتر از سطح اراضی شاهاندشت از لاشه سنگ‌های بزرگ و کوچک و ملات گچ و ساروج ساخته شده که به صورت طبقه طبقه و شامل اتاق‌ها و قسمت‌های مختلف ساختمانی است. این اثر در تاریخ ۱۹ مرداد ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۲۷۷۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این قلعه متعلق به حکام پادوسبانیان است که بر رویان، نور، کجور و رستمدار حکومت داشته‌اند. قلعه ملک بهمن به دستور شاه عباس صفوی و در سال ۱۰۰۵ فتح شد.
غار الیاس تنگه و غار کبوتر کلی و دشت شونا و تخته سنگی و خانه‌های تاریخی و گلی و همچنین امامزاده الیاس و چشمه خوزک و تکیه شاهاندشت از مهم‌ترین جاذبه‌های دیدنی و گردشگری این روستا است. در طی سال‌های قبل هم کتیبه‌های سنگی بسیاری با خط کوفی در این روستا پدیدار شد. این روستا گوشه‌ای از قدمت چندین هزار ساله آماردها و آمل است. در فاصله تقریباً دو کیلومتری از قلعه در درون دره بالای قلعه، با دو ساعت پیاده‌روی و کوه‌پیمایی به امامزاده الیاس می‌رسید که در دشتی کنار رودخانه آرمیده است، که همچون بسیاری از امامزاده‌های این منطقه، به مدد اهالی میهمان‌نواز محل، همه امکانات لازم برای پذیرایی شامل پتو و ظرف و نفت و هیزم و… مهیاست.
مکان تاریخی دیگر سه طاق است این سه طاقچه در دیواره خاکی سنگی و در ارتفاعی بسیار بالاتر نسبت به قلعه و آتشگاه بیرون آن نمایان است. برای رفتن به سه طاق ابتدا باید به ده وانا و سپس به آخا رفت و ازآنجا با راهنمایی مردم محلی به سمت مقصد حرکت کرد. (از آخا تا سه طاق تقریباً ۵ ساعت راه است) (از قلعه ملک بهمن تا سه طاق تقریبا ۸ ساعت راه است) هر کدام از این طاقچه‌ها ۷ متر ارتفاع و ۵ متر عرض و ۱ تا ۲ متر عمق دارند. وقتی در این ارتفاع و در داخل این طاق‌ها می‌ایستیم، قلعه و آتشگاه آن در کف دستمان قرار دارد. حقیقت این است که این سه طاق به‌دست انسان ساخته‌شده است.
از دیگر جاذبه‌های این منطقه مرتعی زیباست به نام فلالس (پلالس)، مرتعی زیبا در ارتفاع ۲۷۰۰ تا ۲۹۰۰ متری محصور در میان رشته کوه‌های البرز، در ضلع شمال شرق منطقه امیری لاریجان است. از شمال آرمیده در سایه دیواره عظیم به رز و از غرب زیر نگاه تماشایی دماوند. دو دیواره ۸۵ و ۱۰۰ متری، آبشار ۵۰ متری به رز را چون نگینی در بر گرفته‌اند که با وجود کم آبی این روزها، همچنان چشم نواز و روح‌افزاست. ارتفاع رشته کوه صخره‌ای به رز از ۳۰۰۰ متر در کنار آبشار تا ۳۷۷۰ متر در غرب می‌رسد. به یمن وجود چشمه‌های فراوان، همچون چشمه سفید (اسپه چشمه)، فلالس (پلالس) پوشیده از انواع گیاهان دارویی و گل‌های معطر و زیستگاه حفاظت‌شده حیواناتی چون بز کوهی و قوچ و خرس است.
مسیر دسترسی به آبشار شاهاندشت
برای رسیدن به قلعه و آبشار شاهاندشت دو مسیر وجود دارد، مسیر اول نرسیده به شنگلده (از سمت تهران)، جاده روستای شاهاندشت، پارک ماشین در کنار رودخانه هراز و حدود ۴۵ دقیقه پیاده‌روی می‌طلبد. مسیر دوم گذر از پل روستای وانا، جاده روستای شاهاندشت، پارکینگ شاهاندشت و حدود ۱۵ دقیقه پیاده‌روی، که این مسیر مناسب‌تر و پرترددتر است.
عکس‌های گالری از خبرگزاری بلاغ (عکاس: جواد کاکو)
نویسنده: عماد جعفری