حسینیه، از مکان‌های مذهبی و مقدس شیعیان است که بیشتر در آن، مراسمِ عزاداری امام حسین (ع) و شهدای کربلا برپا می‌شود. اکثر حسینیه‌ها دارای معماری ساده‌‌ای هستند و فضایی سرپوشیده برای اجتماع مردم به شمار می‌روند. حسینیه‌ها معمولاً بناهایی به صورت منفرد هستند، ولی گاهی در یک مجموعه مانند باغ، مسجد، ایوان، حمام و بازارچه و... نیز احداث می‌شوند. اغلب، کمک‌های مردمی تامین‌کننده هزینه حسینیه‌ها است.
در شهرهای زیارتی پراهمیتی مانند کربلا و نجف، حسینیه‌ها به منظور پذیرایی از مسافران نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
حسینیه جاجرمی
حسینیه جاجرمی از جاهای دیدنی بجنورد و بناهای تاریخی اواخر دوره قاجار است. با توجه به کتیبه موجود در سال ۱۳۲۵ هجری قمری بانی ساخت بنا استاد غلامرضا بنا یزدی بوده است. این بنا در مرکز شهر بجنورد و در محدوده بافت تاریخی شهر، خیابان طالقانی شرقی و در کوچه جاجرمی‌ها ساخته شده است. در گذشته مردم بجنورد و به ویژه جاجرمی‌ها از این بنا برای عزاداری شب‌های محرم استفاده می‌کردند. این بنا از جهت تاریخی و مذهبی جایگاه بالایی دارد و به همین علت به مرمت و بازسازی نیاز دارد. در ابتدا مالک این حسینیه در آن زندگی می‌کرده و بعدها وقف حسینیه شده است.
مشخصات بنا
این ساختمان ۶۰۰ متر مربع مساحت داشته و دارای پلان مربعی شکل است. بنا در ضلع شرقی و غربی در ۲ طبقه ساخته شده است. طاق هایی که در ساختمان مورد استفاده قرار گرفته، به‌طور کلی از سه نوع هلالی ساده، کلیل و قوس تیزه‌دار است. طبقه همکف قدیمی‌تر از طبقه بالا بوده و به نظر می‌رسد که کاربری مسکونی داشته است.
طبقه بالایی که از نظر سازه‌ای نیز منطبق بر طبقه همکف نیست، محل برگزاری مراسم مذهبی بوده است. پوشش‌های به کار رفته در این بنا از دو نوع تخت و طاقی است.
پوشش موسوم به قمی پوش، پوششی است که بیشتر در طبقه همکف مورد استفاده قرار گرفته است که در برابر نیروهای عمودی مقاومت خوبی دارد. چیدمان آجر هم ترکیبی از رومی و صدفی است. طاق آهنگ یا گهواره‌ای از دیگر پوشش‌های این طبقه است که در امتداد دو نوع منحنی قوس داده ایجاد شده است. ایوان طبقه اول با عرض ۲۷٫۲ تا ۳۰٫۲۰ به‌وسیله این ستون‌ها نگه داشته شده است. چهار ستون کامل و دو نیم ستون که از جنس چوب بوده و با گچ پوشش داده شده، در این طبقه ساخته شده است.
این بنا نمونه‌ای از معماری سنتی از نوع حیاط مرکزی است که نوعی معماری درونگرا محسوب می‌شود که همه در و پنجره‌ها و نورگیرها به سمت حیاط باز می‌شوند. در بجنورد این نوع معماری چندان رایج نبوده و بیشتر در مناطق خشک و کویری بااهمیت است. در طبقه اول سه اتاق وجود دارد که در همه این اتاق‌ها از طاق‌نما استفاده شده است.
این اتاق‌ها توسط درهایی به هم راه پیدا می‌کند. در و پنجره های باقی مانده در بنا قدمتی برابر با خود بنا دارد و از جنس چوب است. در اتاق وسطی طبقه اول لوح سنگی‌ای قرار دارد که وقف‌نامه روی آن نوشته شده است.
یک هشتی در حسینیه وجود دارد که ورودی حسینیه را به حیاط مرکزی وصل می‌کند، این ورودی به وسیله دو رشته پلکان در گوشه‌های شمال شرقی جنوب غربی به اتاقک‌های طبقه بالا راه پیدا می‌کند. ۱۰ عدد پله با عرض ۳۰ سانتیمتر و ارتفاع ۲۰ سانتیمتر و طول ۱۳۰ سانتیمتر در این ساختمان وجود دارد، در ضلع شرقی و غربی بنا پله‌ها به طور قرینه قرار گرفته است.
سقف هشتی بنا در قسمت ورودی و تمام اتاق‌های طبقه پایین پوشیده از قوس کلیل بوده (قوس خوابیده) و سقف طبقه بالا به صورت تیرپوش است. آجرکاری، گچبری، مقرنس‌کاری و کتیبه قسمت‌های مختلف بنا را آراسته کرده است.
ورودی‌هایی که به سمت طبقه اول راه پیدا می‌کنند، دارای مقرنس‌کاری زیبایی است که این مقرنس‌کاری‌ها با گذشت زمان هنوز جذابیت خود را حفظ کرده است. در گذشته ۴ فرش دستباف در اضلاع ۵٫۲ در ۱۷ متر در اتاق‌ها وجود داشت.
افریزی تزیینی (برآمدگی لبه انتهایی دیوار که معمولا به صورت آجرکاری تزئینی است) با یک کتیبه در قسمت بالایی دیوار ایوان شرقی قرار دارد. در این کتیبه گزیده‌ای از ترکیب بند مشهور محتشم کاشانی در مرثیه شهدای کربلا (باز این چه شورش است) به خط نستعلیق گچبری شده است. این گچ‌بری‌ها جدید و فاقد قدمت بوده و اداره اوقاف آن‌ها را نصب کرده است.
اکنون این حسینیه تبدیل به مرکز آفرینش هنرهای سنتی و صنایع دستی شده است.
این بنای تاریخی در ۱۷ مرداد ماه سال ۱۳۸۳ با شماره سند ۱۱۰۵۱ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
عکس‌ها از وحید خادمی
نویسنده: فرناز رهبران رنجبر