در کهگیلویه و بویراحمد، غارهای زیبا و شگفت‌انگیزی وجود دارد. یکی از این غارهای هیجان‌انگیز غار مس یاسوج است. این غار که با نام غار مس خونگاه نیز شهرت دارد، نامش را از روستایی که در آن قرار دارد گرفته است. خونگاه، روستایی در دهستان پاتاوه است که حدود ۳۸۷ نفر جمعیت دارد. روستای خونگاه که به عقیده بسیاری نامش را از خانقاه گرفته، در ۵۸ کیلومتری شهر یاسوج در شهرستان دنا واقع شده است. روستای خونگاه بعد از ویران شدن شهر باستانی دنا شکل گرفته است. این روستا که روستایی گردشگری محسوب می‌شود، آب و هوایی دلچسب به‌ویژه در فصول گرم سال دارد. وجود چشمه‌سارها و جویبارها، پوشش جنگلی متنوع و نزدیکی به قلل کوه دنا از توانمندی‌های گردشگری طبیعی در این روستا است.
غار مس یکی از جاذبه‌های طبیعی روستای خونگاه و از جاهای دیدنی یاسوج است. اين غار در محل «خونگاه» آب سياه بويراحمد واقع شده است. غار مس خونگاه دارای چندین دهانه است. به گفته کارشناسان سابقه این غار به دوره‌های باستانی ایران به‌ویژه دوره ساسانیان می‌رسد. شهرت این غار با نام غار مس به این دلیل است که غار خونگاه، معدنی از مس را در خود نهان دارد. به گفته کارشناسان و زمین‌شناسان، سابقه برداشت و استخراج مس و کبالت از غار مس خونگاه به دوره‌های باستانی ایران می‌رسد. در حال حاضر نیز غار مس خونگاه از ذخایر اصلی استان کهگیلویه و بویراحمد شناخته می‌شود. در اطراف این غار آثار استخراج در دهه ۱۳۴۰ نیز مشاهده می‌شود که در دست مطالعه و بررسی اداره معادن و فلزات ایران است. در روستای خونکاه معدن مسی راه‌اندازی شده است که کارگاه استخراج معدنی آن با تونلی به طول ۶۰ متر با برخی وسایل مربوط به استخراج، باقی مانده است. طی سال‌های اخیر مطالعات اکتشافی مقدماتی توسط سازمان صنعت، معدن و تجارت استان و سازمان زمین‌شناسی کشور صورت گرفته است.
به دلیل اهمیت اکتشاف و بهره‌برداری از مواد معدنی فلزی و استراتژیک و لزوم شناسایی این قبیل مواد معدنی مورد نیاز کشور و با توجه به سابقه بهره‌برداری معدن مس خونگاه واقع در شهرستان دنا از دهه ۱۳۴۰ و مطالعات مقدماتی صورت گرفته در سنوات اخیر که منجر به شناسایی ذخایر مناسبی از مواد معدنی مس، سرب و روی و نقره شده است. به این صورت اداره معادن و فلزات با حفظ محیط زیست و رعایت حدود منطقه حفاظت‌شده دنا، مجوز احیای این معدن مس و عملیات کشف و بهره برداری از آن را دریافت کرده است.
راه‌اندازی و احیاء معدن مس خونگاه که برگرفته از غار خونگاه است، موجب توسعه و رشد و شکوفایی استان کهگیلویه و بویراحمد خواهد شد. غار مس خونگاه علاوه بر داشتن عناصر مفید و جنبه اقتصادی آن، از غارهای هیجان‌انگیز نیز محسوب می‌شود. متعدد بودن دهانه‌های این غار توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. این غار به غار شگفتی و اسرارآمیز بودن نیز شهرت دارد. اگر به یاسوج سفر کردید، به دنا بروید و از این غار هیجان‌انگیز و پربرکت دیدن کنید. نظر به اینکه غار در دست اداره معان و فلزات است، به احتمال بسیار نتوان از داخل آن بازدید کرد.
نویسنده: زهرا آذرنیوش