شهرری از کهن‌ترین شهرهای جهان و منطقه بیست تهران امروز است. تاریخ پیدایش ری به زمان اقوام آریایی می‌رسد و ری از تمام شهرهای ماد بزرگتر بوده است. این شهر زادگاه زرتشت پیامبر ایران است و از مراکز مهم سیاسی دینی و اقتصادی در طول تاریخ ایران تا به امروز محسوب می‌شود. تاریخ سکونت در این شهر به ۸۰۰۰ سال پیش از میلاد بازمی‌گردد. ری تنها منطقه باستانی استان تهران است که دارای آثار تاریخی و مکان‌های دیدنی زیادی است. جاذبه‌های تاریخی شهرستان ری بر جاذبه‌های طبیعی منطقه غالب است. قدمت طولانی و سابقه کهن ری سبب شده است که آثار تاریخی بسیار در این شهر وجود داشته باشد. زندان هارون یکی از آثار تاریخی متعلق به دوران پس از اسلام در شهر ری است.
زندان هارون از جاهای دیدنی تهران است و در ۱۳ کیلومتری شرق تهران و در ۱۰ کیلومتری جاده تهران به خراسان، در دامنه کوه‌های مسگرآباد قرار دارد. زندان هارون یا زندان هارون‌الرشید یا زندان خان مربوط به سده‌ی ۴ هجری قمری است. زندان تاریخی هارون‌الرشید یکی از قدیمی‌ترین بناهای شهرستان ری است که با گذشت ۱۸۰۰ سال، بنای آن همچنان پا برجاست.
به فاصله ده کیلومتری در شرق حرم حضرت عبدالعظیم در سمت چپ جاده قدیم خراسان در دامنه کوه‌های مسگرآباد، در میان دره تنگنایی، یک آبادی کوچک و بی‌خانوار جا گرفته است، که دارایی آن منحصر به چند مزرعه و چند صد درخت انار و انجیر است. تنها نشانه این آبادی چنارهای کهنسالی است، که اطراف استخر کاشته شده‌اند. زندان هارون در همین منطقه واقع شده است که همچون سایر آتشگاه‌ها که مرتفع یا در بلندی دامنه کوه‌ها ساخته می‌شدند، بنا شده است. ظرافت کاری و علاقه‌مندی‌های خاصی در ساختمان بنا بکار رفته است و شکل متقارن خشک غیرعادی که به آن داده‌اند، نشان می‌دهد که بنیان این عمارت با علایق مذهبی و مقرارت روحانی توام بوده است.
بنای زندان به شکل مکعب مستطیل به ارتفاع ۹ متر و به صورت دو طبقه ساخته شده است و از طول و پهنای یکسانی برابر با ۳۰ متر برخوردار است. زندان هارون دارای ساختاری متشکل از لاشه سنگ و گچ است و با سنگ‌های آتشفشانی بنا شده است. این بنا در حقیقت در دوران آل‌بویه ساخته شده و از آن به عنوان سلول‌های انفرادی برای حبس زندانیان استفاده شده است اما هیچ سندی مبنی بر زندان بودن این بنا وجود ندارد و در هیچ یک از نسخه‌های تاریخی در این باره صحبتی نشده است. هرچند قدمت بنا به دوره ساسانیان و سلجوقیان نیز نسبت داده می‌شود. برخی محققان نیز معتقدند این بنا در واقع آتشکده‌ای باستانی بوده است و به همین دلیل قدمت آن به دوران ساسانی بازمی‌گردد. به عقیده آندره گدار زندان هارون متعلق به دوران سلجوقیان است و یکی از استحکامات نظامی آن عصر بشمار می‌آید.
نام زندان در دوران قدیم بدین بنا اطلاق شده است و امروزه هم به همین نام خوانده می‌شود و اطلاق این نام ریشه در افسانه‌ها دارد. گذشت زمان و حوادث دوران لطمه زیادی به بنا وارد آورده، ولی تا اندازه‌ای مرمت شده است. این زندان تاریخی در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۳۴ با شماره ثبت ۴۰۸ به‌عنوان یکی از آثار تاریخی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
عکس‌های گالری از علی اصغر میرزازاده نافع و عکس‌های متن از گروه دوچرخه سواری فراز
نویسنده: بهاره غنچه