کتابخانه ملی کرمان (کارخانه ریسندگی خورشید) مربوط به دوره پهلوی اول است و در کرمان، خیابان شهید رجائی، خورشید واقع شده و این اثر در تاریخ ۳۰ شهریور ۱۳۷۸ با شمارهٔ ثبت ۲۴۱۹ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
باغ ملی
پس از تغییر سلطنت و سکنی گزیدن رضاشاه در کاخ مرمر که در کنار چهارراه سپه واقع بود، این خیابان آباد شد. به علت نبود قوانین بلدیه و شهرسازی در طول خیابان و حول و حوش میدان مشق، دکان‌ها و اماکن مختلفی ساخته شد که هیچ تناسبی با محیط زیست و چهره شهر نداشت. به همین دلیل در همین دوران بود که قوانین بلدیه و شهرسازی گذاشته شد و در اکثر شهرهای ایران خیابان کشی‌هایی که به خیابان کشی‌های رضاشاهی معروف بود، صورت گرفت. به‌طور مثال میدان مشق که اندک‌اندک با قرار گرفتن در مرکز شهر دیگر از تیر و توپ در کردن در آن خبری نبود. در اواسط حکومت رضاشاه پهلوی بخشی از قسمت غربی این میدان به باغ عمومی تبدیل شد؛ این همان باغ ملی معروف و از زیباترین جاهای دیدنی کرمان است.
سردر باغ ملی تهران
کتابخانه ملی کرمان
این ساختمان زیبای یک طبقه‌ی آجری که در خیابان خورشید واقع شده دارای محوطه زییایی است که خود بنا وسط آن واقع شده است. داخل محوطه درخت‌های سرو و نیز حوض آب و آبنمایی قرار دارد که زیبایی صد چندانی به خود ساختمان داده، نوع درها و پنجره‌هایی که هنوز سبک و سیاق اصلی خود را حفظ کرده و تزئینات آجرکاری آن بسیاز زیبا و نفیس است. این بنا علاوه بر کاشی‌های معرق دارای آجرتراش‌هایی است که بافت بسیار زیبایی را در نما ایجاد کرده است. ورودی این ساختمان دارای تشخص و هویتی است که آن نیز علاوه بر فضای ورودی دارای تزئینات نام برده است.
تاریخچه و معمار بنا
بنای کتابخانه به سال ۱۳۰۸ خورشیدی باز می‌گردد، معمار آن- محمدعلی راوری- این بنا را به سفارش جمعی از سرمایه‌داران کرمان، رفسنجان و یزد احداث کرد تا کارخانه ریسندگی و بافندگی خورشید در آن فعالیت خود را شروع نماید.
این کارخانه مدتی فعال بود تا اینکه به دلیل وجود وقایع سیاسی ورود مسئولین این کارخانه به فعالیت‌های سیاسی و فراز و فرودهای ناشی از آن و که به محدوده کارگری و فضای اقتصادی اجتماعی نیز کشیده شد، توان ادامه کار نیافت و تعطیل شد. پس از انقلاب، ادارات مختلفی چون سازمان آب و شهرداری هر یک قسمت‌هایی از سالن را در اختیار گرفتند. تعدادی از سقف‌ها هم در زمین‌لرزه‌های دهه ۱۳۶۰ فروریخت، تا اینکه سرانجام مقرر شد تا سالن بازسازی و مورد استفاده فرهنگی قرار گیرد. این اقدام صورت گرفت و نخستین نمایشگاه با نام «میثاق» و به‌عنوان ارائه تصویری از فعالیت‌های اولین دهه انقلاب در آن برپا شد
در سال ۱۳۶۸ این ساختمان از وجود دستگاه‌ها خالی و بازسازی شده، مدتی با نام مرکز کرمان‌شناسی شروع به فعالیت کرد و دو سال بعد، همزمان با کنگره جهانی خواجوی کرمانی، با همکاری سازمان میراث فرهنگی به کتابخانه ملی تبدیل شد.
تعداد کتاب های موجود در کتابخانه ۱۲۱ هزار جلد است و بیش از ۳۰ نفر کتابدار در این کتابخانه فعالیت می‌کنند.
کتابخانه مرکزی کرمان در حال حاضر، با دارا بودن بخش‌های گوناگونی مانند پذیرش، خدمات فنی، امانت، مرجع، نسخه‌های خطی و چاپ سنگی، منابع دیداری- شنیداری، کرمان شناسی، نمایشگاه تازه‌های کتاب، کتابخانه نابینایان، کتابخانه کودک، کتابخانه تخصصی دفاع مقدس، بخش جستجوی کتاب و سالن‌های مطالعه برای ارائه خدمات به همشهریان و مراجعان محترم می‌کوشد.
آنچه که درنگاه اول توجه هر شخصی را به خود جلب می‌کند شباهت سر در این بنا به سر در موزه صنعتی کرمان و نیز بیمارستان نوریه کرمان است و ازاین‌رو دو بنایی که تقریبا همزمان ساخته شده‌اند با شباهت‌های زیادی در نوع مصالح ساختمانی و تزئینات وابسته به آن دیده می‌شود. در هر صورت این بنا یکی از زیباترین بناهای تاریخی کرمان است که هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.
نویسنده: آزاده یوسف نژاد