قلعه‌ها از مهم‌ترین آثار تاریخی و معماری ایران هستند. در ایران قلعه‌ها با کارکردهای مختلف ساخته می‌شدند. برخی کارکرد نظامی داشته و برخی دیگر به عنوان محل اسکان والی یک شهر یا ایالت بودند. برخی دیگر از این قلعه‌ها، مکان‌هایی برای اداره شهر محسوب می‌شدند. جایگاه و موقعیتی که قلعه در آن بنا می‌شود، می‌تواند نشانی بر کارکرد آن باشد. قلعه‌های خارج از شهر و روستا که موقعیت کوهستانی دارند، کارکردهای نظامی و دفاعی دارند و برای مقابله با دشمن و به قصد دفاع از مردم ساخته شده‌اند. موقعیت و مختصات معماری قلعه مارکوه نشان می‌دهد که این قلعه تاریخی نیز در زمره قلعه‌های نظامی قرار می‌گیرد.
عکس از ایران تراول
قلعه مارکوه در شهر کتالم از شهرهای رامسر بر روی قله کوه، قرار گرفته است
قلعه مارکوه یکی از قلعه‌های زیبای مازندران و از جاهای دیدنی تنکابن است. این قلعه به دلیل قرار گرفتن در طبیعت زیبای کتالم در رامسر از چشم‌اندازی سرسبز و زیبا برخوردار است. موقعیت قلعه مارکوه در شهرستان رامسر و در مسیر جاده تلاسر قرار گرفته است. قلعه مارکوه در اسفند ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۳۴۸۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شده است. این قلعه زیبا که معماری و محل جای‌گیری آن نشان از کارکرد نظامی قلعه دارد در قرون سوم اسلامی ساخته و مورد استفاده قرار می‌گرفت. منابع تاریخی کارکرد قلعه را علاوه بر قرون سوم اسلامی به قرن‌های ۶ و ۸ هجری قمری نیز می‌رسانند. درست است که نشانه‌هایی که منابع تاریخی از قلعه می‌دهند مربوط به ساخت قلعه در بعد از ورود اسلام به ایران است اما نظر به اهمیت قلاع ایرانی در عهد باستان و برخی نشانه‌های معماری قلعه، ذهن را به این سمت می‌برد که به احتمال بسیار اصل قلعه یک قلعه ساسانی بوده که در دوره اسلامی بازسازی شده و در قرون سوم مورد استفاده نظامی قرار گرفته است.
عکس از ویکیپدیا
قلعه مارکوه مطابق داستان‌ها و روایات شفاهی سابقه‌ای باستانی داشته و آن را جایگاه معبد مهر هم دانسته‌اند
نام قلعه مارکوه برخاسته از موقعیت قلعه است. زیرا قلعه بر روی یک کوه ساخته شده است که نام آن به مارکوه شهرت داشته است. در مورد این کوه نظرات و روایات متفاوتی ذکر شده است. برخی این کوه را مقدس می‌دانند و داستان مربوط به آن را به عهد پرستش مهر یا میترا نسبت می‌دهند. برخی نیز بر این عقیده‌اند که در گذشته‌های دور معبدی مربوط به مذهب میترا در این کوه وجود داشته و کوه قداست خود را از آن می‌گیرد. از ویژگی‌های مهم قلعه، شباهت معماری آن به قلعه بابک است.چشم‌انداز این قلعه یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های آن است. قلعه مارکوه یکی از قلاع استراتژیکی بوده که از بالای آن می‌توان تصویری زیبا از شمال تا دریا را مشاهده کرد. تصویر کوه‌های البرز یکی دیگر از چشم‌اندازهایی است که از بالای قلعه دیده و مشاهده شده است. یکی دیگر از مواردی که به بازدید از قلعه و تعداد بازدیدکنندگان آن می‌افزاید قرار گرفتن چشمه‌های آب گرم این منطقه در کنار قلعه مارکوه است.
عکس از خبرگزاری میزان
طبق پژوهش‌های انجام شده، سابقه قلعه مارکوه به قرون سوم اسلامی می‌رسد
مساحت قلعه مارکوه در حدود ۶۰۰ متر مربع است. در حال حاضر از معماری این قلعه باشکوه تنها ۴حصار جانبی و برج‌های پشتیبانی آن باقی مانده است. اکنون قلعه دارای یک ورودی در قسمت شمال شرق است و اتاق بازسازی شده‌ای از سنگ لاشه و ملات و سیمان در آن وجود دارد که در حال حاضر محل سکونت نگهبان فعلی قلعه است. در قلعه مارکوه بقایای چندین اتاق نیز دیده می‌شود و آخرین بخش ساختمان قلعه که قابل مشاهده است پلکان قلعه است که به برج‌های جنوب شرق و جنوب غرب متصل می‌شوند. مصالح به کار رفته در قلعه مارکوه به طور عمده سنگ و ساروج و گچ بوده است. وضع داخلی قلعه مارکوه از لحاظ وسعت به صورتی است که گنجایش صد سرباز را دارد و همه به راحتی می‌توانند در آن ساکن شوند.
عکس از سایت راه دانا
قلعه مارکوه در دوره اسماعیلیه یکی از مراکز قدرت این سلسله به شمار می رفت
در منابع تاریخی مثل زبده‌التواریخ و در کتاب خواجه رشید‌الدین، که در عهد مغول نگارش شده است، قلعه به تسخیر اسماعیلیان درآمده است. این را می‌توان در زمره اولین اشارات مکتوب به قلعه مارکوه به شمار آورد. اسماعیلیان از سمت الموت به قلعه مارکوه آمده و آن را به محاصره خود در آوردند. آنها با در اختیار گرفتن قلعه الموت به راه ابریشم مسلط شده و با تسخیر قلعه مارکوه بر منطقه گیلان حاکم شدند. یکی دیگر از منابع تاریخی که از قلعه مارکوه سخن به میان آورده اعتماد‌السلطنه بوده است که در دوره قاجار کتاب خود را نگاشته شده است. در این اثر تاریخی، مختصات قلعه مارکوه، به طور مختصر توضیح داده شده است. از این قلعه، سفال‌های زیادی به دست آمده که برخی از آنها به شکل کوزه بوده و کارکرد آنها به احتمال بسیار، برای استفاده از آب بوده است. در وسط قلعه سردابی وجود دارد که در گذشته تصور می‌شد تونلی مخفی در نزدیکی ساحل است، اما بعدا مشخص شد که این بخش زیرزمینی، تنها یک آب‌انبار است. نتایج پژوهش‌ها در این قلعه تاریخی آثاری از قرن سوم را به دست می‌دهد، از این رو پژوهشگران سابقه قلعه را به قرون سوم اسلامی نسبت داده‌اند.
عکس از پرتال جامع گردشگری
پله‌های قلعه مارکوه که تعداد ۳۱۱پله است، یکی از بخش‌های زیبا و جذاب قلعه به شمار می رود
در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی برای بازسازی قلعه مارکوه صورت گرفت. این مرمت‌ها با دقت و ظرافت، بدون آسیب زدن به بنای اصلی قلعه انجام شد. مرمت و بازساری قلعه، موجب رونق بیشتر گردشگری در منطقه رامسر شد. برای دیدن قلعه مارکوه که به بام رامسر نیز شهرت یافته است، ابتدا باید وارد مسیر جاده رامسر-تنکابن شده و تا جنوب شرق شهر کتالم بروید. به دامنه مارکوه که رسیدید، جاده‌ای نیمه آسفالته شما را به بقایای دژ باستانی مارکوه راهنمایی می‌کند. در این مکان در حدود ۳۱۱ پله وجود دارد که عرض مناسبی برای عبور دارند. بالا رفتن از پله‌ها کار راحتی نیست و نفس‌گیر است اما دیدن منظره زیبایی که از بالای پله‌ها مشخص است انرژی را به شما می‌دهد که تمام خستگی‌تان را فراموش کنید. اگر علاقمند به آتار تاریخی در دل طبیعت زیبای شمال ایران را دارید بهتر است از این مکان زیبا دیدن کنید و با یک تیر دو نشان بزنید.
نویسنده: زهرا آذرنیوش