پارک ملی کرخه در استان خوزستان واقع شده است. این پارک ملی که قدمت چندانی ندارد یکی از مناطقی است که برای تولید مثل گوزن زرد در نظر گرفته شده است.
این منطقه شامل پارک ملی کرخه جنوبی و پارک ملی کرخه شمالی (جمعا به وسعت ۷,۴۷۶ هکتار) و منطقه حفاظت شده کرخه (با وسعت ۸۳۵۲ هکتار) است که محدوده پارک ملی در سال ۱۳۸۹ به‌عنوان پارک ملی کرخه تصویب شده است.
پارک ملی کرخه طی مصوبه شماره ۳۲۷ شورای عالی محیط زیست (کمیسیون زیربنایی دولت) مورخ ۱۳۸۹/۹/۲۲ به‌عنوان پارک ملی و منطقه حفاظت شده کرخه طی مصوبه شماره ۶۳ شورای عالی محیط زیست مورخ ۱۳۵۴/۵/۲۱ به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوسته است.
مشخصات و شرایط جغرافیایی
پارک ملی کرخه از جاهای دیدنی شوش به شمار می‌رود و در ۵ کیلومتری غرب جاده ترانزیتی اهواز - شوش قرار گرفته است. این منطقه در سمت شمال از روستای سرخه شیخ عزیز شروع شده و در امتداد جنوبی رودخانه کرخه ضمن در برگرفتن جنگل‌های دو طرف رودخانه ادامه می‌یابد.
منطقه حفاظت شده کرخه با طول ۱۸۰ کیلومتر از سرخه شیخ عزیز در شمال غربی شوش شروع و در امتداد رودخانه کرخه به طرف جنوب امتداد دارد و سپس با عبور از غرب شهر شوش تا روستای الحائی پیش رفته و به سمت غرب تغییر مسیر داده و تا روستای حلافدو کشیده می شود.
پارک ملی و منطقه حفاظت شده کرخه از یک قسمت تپه ماهوری در شمال و یک بخش دشتی در جنوب تشکیل شده است و رودخانه کرخه از میان آن عبور کرده و با پیچ و خم‌های زیاد به طرف جنوب و غرب استان خوزستان راه می‌پیماید. در دو طرف منطقه جنگل‌های گرمسیری رشد یافته و رودخانه را محاصره کرده‌اند. بنابراین در درون منطقه کوه و ارتفاعاتی دیده نمی‌شود و بالطبع دره‌ای مشاهده نمی‌شود. علاوه بر این به علت عرض کم منطقه دشت مشخص و قابل توجهی در آن موجود نیست.
جاذبه‌های گردشگری
در این منطقه جنگل‌های زیبایی نظیر جنگل قلعه نصیر وجود دارد که از چشم‌انداز بسیار زیبایی برخوردار است. از محل‌های دیدنی دیگر سرچشمه رودخانه شاوور را می‌توان ذکر کرد. رودخانه زیبای کرخه که از وسط منطقه کرخه عبور می‌کند و جنگل‌های انبوه منطقه از آثار و پدیده‌های زیبای منطقه هستند. از آثار مذهبی منطقه می‌توان امامزاده شچاخ در نزدیک محیط‌بانی هلوه را نام برد. تپه آپادانا و تپه اکروپل، قلعه شوش از بناهای تاریخی در شهرستان شوش در نزدیکی منطقه حفاظت شده کرخه هستند. آرامگاه حضرت دانیال نبی (ع) در شهرستان شوش از آثار مذهبی منطقه است.
حیات وحش
گونه‌های جانوری
جنگل‌های انبوه و متراکم پارک ملی و منطقه حفاظت شده کرخه مأمنی برای گوزن زرد ایرانی است. برای معرفی مجدد گوزن زرد به منطقه کرخه سایت تکثیر در اسارت با وسعت ۲۰۰ هکتار تاسیس و تا سال ۱۳۹۲ جمعیت گوزن‌های زرد در این سایت به حدود ۶۰ الی ۷۰ راس رسیده بود که با هجوم نوعی مگس به نام میاز بیش از نیمی از گوزن‌ها تلف شدند.
گوزن زرد ایرانی (با نام علمی: Dama Dama mesopotamica) زیرگونه‌ای از گوزن زرد اروپایی است که در خطر انقراض قرار داشت، ولی با تمهیدات انجام شده از خطر انقراض در ایران نجات یافت. گوزن زرد در منطقه جزیره اشک احیا و سپس با افزایش جمعیت تعدادی از آنها به زیستگاه تاریخی خود در حوزه زاگرس منتقل شدند.
جثه‌اش از مرال کوچک‌تر است. نرها شاخ‌های بلند و نسبتاً پهنی دارند. رشد شاخ‌ها از یک سالگی به بعد شروع می‌شود، ولی شاخک‌ها از دو سالگی ظاهر می‌گردد. در اوخر فصل زمستان شاخ‌ها می‌افتند و شاخ‌های جدید بلافاصله شروع به رشد می‌کنند و در تابستان تکمیل می‌شوند (گوزن زرد اروپایی جثه کوچک‌تر، شاخ‌های پهن‌تر و موهای سیاه‌تری روی دم و دو طرف ران‌ها دارد). موها در فصل تابستان کوتاه است. رنگ پشت و پهلوها در این فصل زرد متمایل به قرمز و زیر بدن کفل‌ها و دم سفید است، در قسمت پشت و پهلوها خال‌های سفید مشخصی دارد. در زمستان موها بلندتر و به رنگ خاکستری با خال‌های نامشخص است. طول سروتنه این حیوان زیبا ۱۵۰ تا ۲۰۰ سانتی‌متر، دم ۱۶ تا ۲۰ سانتی‌متر، ارتفاع ۸۵ تا ۱۱۰ سانتی‌متر، وزن ۵۰ تا ۱۳۰ کیلوگرم است.
در گذشته پراکندگی وسیعی از شمال افریقا تا عراق، ترکیه، ایران داشته، ولی در حال حاضر نسل آن در تمام کشورها مذکور به جز ایران نابود شده است. در ایران این گوزن در مناطق جنگلی زاگرس و جنگل‌های گرمسیری خوزستان زندگی می‌کرد، ولی در حال حاضر پراکندگی طبیعی آن محدود به مناطق حفاظت شدة دز و کرخه در خوزستان است. معمولا شبگرد است. صبح زود و اوایل غروب فعالیت بیشتری دارد. به صورت اجتماعی زندگی می‌کند. معمولا ماده‌ها، بچه‌ها و نرهای نابالغ در گروه‌هایی جدا از دسته‌ی نرهای مسن مشاهده می‌شوند. حس بینایی آن قوی‌تر از مرال است. به خوبی شنا می‌کند و بارها در حال شنا و عبور از رودخانه دز مشاهده شده است. در پارک ملی دریاچه ارومیه تعدادی از گوزن‌ها که در جزیره اشک رهاسازی شده بودند حدود ۷۰۰ متر فاصله این جزیره تا جزیره اسپیر و حدود دو کیلومتر فاصله با جزیره کبودان را شنا کرده و در این جزایر ساکن شده‌اند. گوزن زرد در محیط‌های طبیعی بسیار محتاط است و به مجرد احساس خطر با خیزهای بلند فرار می‌کند. گاهی نیز در میان بوته‌ها و درختان مخفی می‌شود.
از دیگر حیوانات منطقه می‌توان به گرگ، شغال، روباه، گورکن، رودک عسل خوار، گربه جنگلی، سیاه گوش، نمس هندی، کفتار، گراز و … اشاره کرد.
پرندگانی چون اردک مرمری، اکراس آفریقایی، سنقر تالابی، سنقر سفید، قرقی، سارگپه پا بلند، عقاب تالابی، عقاب دشتی، سنقر خاکستری، دلیجه، دراج، کلاغ سیاه، انواع پرندگان شکاری، دراج، بلبل خرما، اگرت بزرگ و کوچک، حواصیل شب، حواصیل زرد در پارک ملی کرخه وجود دارد. همچنین باید از لاک‌پشت برکه‌ای، لاک‌پشت فراتی، وزغ سبز، وزغ لرستانی، قورباغه درختی، قورباغه معمولی، مارآبی و… نیز نام برد.
در رودخانه نیز انواع آبزیان و ماهی‌هایی چون شیربت، بنی، عنزه، برزم، کپور معمولی، گتان، حمری یافت می‌شود.
پوشش گیاهی
جنگل‌های کرخه بیشتر از درخت گز تشکیل شده‌اند. از انواع گونه‌های گیاهی دیگر می‌توان به سریم، جاز (بنگله)، بید، لگجی، استبرق، مرغ، شبدر و… اشاره کرد.
تهدیدات منطقه
مطابق معمول دیگر پارک‌های ملی کشور شکارچیان غیرقانونی از مهم‌ترین تهدیدات مناطق حفاظت شده هستند. اما در کنار این تهدید باید از آتش‌سوزی هم نام برد که متاسفانه پارک ملی کرخه از آن در امان نبوده و در طی روزهای اخیر بیش از یک‌سوم این پارک طعمه حریق شده است. در این آتش‌سوزی بسیاری از رستنی‌ها و درختچه‌های منطقه در آتش سوختند.
$('.map-container') .click(function(){$(this).find('iframe').addClass('clicked')}) .mouseleave(function(){$(this).find('iframe').removeClass('clicked')});
عکس‌های گالری از مهدی پدرام خو و فرشاد اسکندری
نویسنده: نرگس صالح نژاد