کاروانسرای دیرگچین

کاروانسرای دِیرِ گچین، یکی از بزرگ ترین کاروانسراهای ایران، بر سر راه جاده تاریخی ری به قم در مرکز پارک ملی کویر قرار دارد. ویژگی های منحصربه فرد این اثر باعث گردیده آن را «مادر کاروانسراهای ایران» به نامند. دیر گچین در بخش مرکزی شهرستان قم، ۸۰ کیلومتری شمال شرقی شهر قم (کیلومتر ۶۰ بزرگراه گرمسار)، و ۳۵ کیلومتری جنوب غربی ورامین واقع گردیده است. این بنا را به خاطر داشتنِ گنبدی از جنس گچ دیر گچین نامیده اند، اما اکنون چنین گنبدی در بنا وجود ندارد. بنای کاروانسرا مربوط به دوره ساسانی است و آن را در دوران سلجوقیان، صفویان، و قاجاریان مرمت و بازسازی کرده اند. شکل کنونی آن متعلق به دوران صفویه است. این کاروانسرا در راه باستانی ری به اصفهان مشهور به «راهِ دیر» قرار دارد. در پی تغییر جاده تهران به قم از راهِ دیر به مسیر حسن آباد در زمان امین السلطان، دیر گچین متروکه گردید و افراد محلی از آن برای نگهداری دام استفاده بردند.