عمارت خسرو آباد

در تعریف به خانه‌های بسیار بزرگی که مسکونی هستند عمارت می‌گویند. از آنجایی که از دیرباز فرهنگ اعیانی نشینی در ایران رواج داشته است عمارت‌ها نیز که به نوعی نماد این نوع زندگی به شمار می‌روند، در ایران وجود داشته‌اند. در ساخت این عمارت‌ها از سبک خاصی که ما امروزه آن را ایرانی می‌نامیم تاثیر گرفته شده است. همچنین به دلیل تفاوت‌های فرهنگی زیادی که پس از ورود اسلام در کشور حاکم شد سبک معماری عمارت‌ها در دوران پیش از اسلام با دوران پس از آن بسیار تفاوت دارد اما با این وجود به خوبی می‌توان روح ایرانی‌ را در آن‌ها مشاهده کرد. ویژگی بارز اغلب این عمارت‌ها واقع شدن بنای اصلی در میان باغی بزرگ است. عمارت خسروآباد یکی از ده‌ها بنای زیبای ایرانی است که در ادامه به معرفی آن خواهیم پرداخت. معرفی قدمت ساخت عمارت خسروآباد به دوران قاجار و سال ۱۲۲۳ هجری قمری باز می‌گردد. امان الله خان اردلان والی، حاکم وقت کردستان دستور ساخت این بنا را با ۶۰۰۰ متر مربع مساحت صادر کرد. البته برخی اعتقاد دارند که بخش شرقی بنا که قصر نامیده می‌شود در دوران زندیه ساخته شده و توسعه‌ی آن را به امان الله خان اردلان والی نسبت می‌دهند. با اینکه این عمارت گاهی به عنوان مقر حکومتی سیاسی و نظامی استفاده می‌شد اما بیشتر به عنوان محلی برای انجام مراسم‌های تشریفاتی و استقبال از شاهان کاربرد داشت به طوری که حتی مراسم عروسی «حسن جهان خانم»، دختر فتحعلی شاه با پسر امان الله خان در این عمارت صورت پذیرفت. طراحی این مجموعه شامل یک باغ و عمارتی در میان آن می‌شود. البته عمارت بخش‌های گوناگونی دارد. بخش اصلی که قصر سلطنتی با ورودی ستون‌دار است که در سمت غربی مجموعه قرار دارد. در سمت شرقی می‌توان غلام گردش‌ها و ایوان ستون داری را مشاهده کرد که به صحن عمارت مشرف می‌شود. فضای بیرونی عمارت فضاهای مختلفی همچون حمام، اتاق قاپچیان (دربان) و خدمتکارها را شامل می‌شود. برای تزئینات عمارت از گچبری، آجرکاری، روسی‌های زیبا و حوض چلیپا شکل درون آن استفاده شده است که به خوبی یادآور معماری ایرانی است. نکته‌ی قابل تامل بافت و ترکیب مصالح به کار رفته در جای جای عمارت مانند قصر، آشپزخانه، حمام و اسطبل به علاوه‌ی دیوارهای حفاظ شرقی غربی و جنوبی است که ساختاری مشترک دارد. بد نیست اشاره کنیم که بعد از امان الله خان بناهای مختلفی در این مجموعه ساخته شد. طاق بزرگی که بر سردر اصلی عمارت خسروآباد قرار داشت تخریب شده است. رو به روی حوض مرمری مربع شکل عمارت درب اصلی بنا واقع شده و از ۴ تکه بزرگ تنه درخت گردو به سبک دروازه‌های قلعه‌های حکومتی تشکیل شده است. وجود حوض و فواره با آب جاری در طبقه سوم قصر از دیگر شاخصه‌های ارزشمند این مجموعه محسوب می‌شود. عمارت خسروآباد در بلوار خسروآباد شهر سنندج قرار دارد. باغ مجموعه خسروآباد نیز از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. باغ مذکور در گذشته توسط چهار خیابان روبرو و اطراف عمارت در واقع ۴ باغ خسروآباد بود و اطراف آن را ۴ خندق و درختان مختلف احاطه کرده بود. درون باغ می‌توان کتیبه‌ای را پیدا کرد که نام فتحعلی شاه قاجار و امان الله خان و تاریخ ۱۲۲۳ هجری قمری حجاری شده است. در سال ۱۳۷۳ عملیات مرمت این بنای ارزشمند شروع شد. عمارت خسروآباد به شماره‌ی ۱۴۹۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. آدرس کردستان، سنندج، بلوار خسروآباد (شبلی) موقعیت عمارت خسروآباد روی نقشه دسترسی از آنجایی که بخش‌های زیادی از عمارت خسروآباد بازسازی شده است و امروزه این بنا در تملک سازمان میراث فرهنگی و گردشگری قرار داد امکان دیدن بخش‌های زیادی از این مجموعه برای عموم امکان‌پذیر خواهد بود. به سنندج که وارد شدید، از ورودی شهر (میدان ۱۲ فروردین) به سمت غرب حرکت کنید. پس از طی حدود ۶۰۰ متر و گردش به سمت راست وارد بلوار کردستان خواهید شد. از اینجا باید حدود ۲ کیلومتر طی کنید و در اولین میدان با گردش به سمت چپ وارد خیابان مستوره اردلان شوید. حدود ۷۰۰ متر دیگر را طی کنید و با وارد شدن و عبور مستقیم از خیابان کشاورز وارد خیابان خانقاه خواهید شد. از اینجا باید حدود ۲۰۰ متر را طی کنید تا به عمارت خسروآباد برسید. تفرجگاه هفت آسیاب، پارک امیریه، حمام صلاحی، امام‌زاده پیرمحمد، حمام شیشه و عمارت سالار سعید از دیگر جاهای دیدنی سنندج هستند که در نزدیکی عمارت خسروآباد قرار دارند. عکس کاور از مهرناز شاپوری و عکس سوم گالری از سید مصلح پیرخضرانیان  نویسنده: محبوبه رستمی