ارگ بردسیر روزگاری مکان مناسبی برای سکونت حاکمان به شمار می‌رفته و به عنوان یک قلعه نظامی در دوره صفویه و قاجار، از آن استفاده می‌شد. معماری ارگ دارای شیوه خاصی است و مصالح به کار رفته در آن بسیار ساده بوده‌اند.
ارگ بردسیر
شهر بردسیر در هشتاد کیلومتری جنوب باختری کرمان و بر سر راه کرمان به سیرجان قرار دارد. بردسیر از ۱۳۳۰ به این نام خوانده شده است. شهر دارای باغ‌های فراوان بوده آب آن از قنوات متعدد و رودخانه لاله‌زار تامین می‌شد. به نوشته حمزه اصفهانی، تاریخ‌نویس مشهور، موسس شهر بردسیر«اردسیر» اردشیر بابكان بوده است که در ابتدا ‹‹وه اردشیر›› خوانده می‌شد و سپس به «اردشیر» تغییر یافت پس از حمله اعراب به بردسیر نه تنها نام این شهر، تغییر یافت. در بیشتر كتب تاریخی قدیمی و سفرنامه‌ها پایتخت شهر بردسیر كرمان ذکر شده است.
ارگ بردسیر از جاهای دیدنی بردسیر است و در مرکز شهر و روبروی مسجد جامع، که خود نیز از آثار قدیمی است، قرار دارد. مساحت ارگ بیشتر از ۲۳۰۰ متر مربع است که به‌طور میانگین ۸ متر بالاتر از سطح خیابان واقع شده است. قدمت این ارگ به بیش از ۳۰۰ سال قبل می‌رسد. در مورد این قلعه، مؤلف کتاب جغرافیای کرمان می‌نویسد: «قلعه بسیار محکم با حصنی مستحکم است. مرحوم امیر توپخانه مبارکه که به کرمان آمد آن بنا را به کلی منهدم و خراب کرد. و اکنون خرابه است».
بخش بندی های ارگ
فضاهای بیرون آمده در کاوش‌های مختلف، از جمله یک حیاط با چهار ایوان قرینه که دارای هشت ورودی است، و نیز سایر امکانات سکونتی از قبیل آشپزخانه و سیستم آبرسانی بیانگر این واقعیت است که ارگ بردسیر روزگاری مکان مناسبی برای سکونت حاکمان به شمار می‌رفته و بعنوان یک قلعه نظامی مطرح بوده است. در سفال دهانه یکی از حلقه‌های چاه با خط نستعلیق این عبارت نوشته شده "محمد قلی سنه ۱۱۲۳"، که تاریخ ساخت بنا را نشان می‌دهد.
ارگ، حاکم نشین منطقه
مجموعه ارگ به عنوان حاکم نشین منطقه در عصر شاه سلطان حسین صفوی به سال ۱۱۲۳ هجری و به دستور محمدقلی خان قورچی باشی مورد بهره برداری قرار می گیرد و تا دوره قاجاریه به طور متناوب از موقعیت مسلط آن در شهر استفاده شده است. آثار مربوط به دوره قاجاریه این استحکامات شهری در سمت شرق یک خندق و باغ برجهای آن در سمت غرب تپه است که به سالاریه شهرت دارد.تصویر زیر، ارگ را از قسمت منتهی به برج نگار بردسیر، نشان می‌دهد.
آبرسانی
برای تامین آب مورد نیاز، از چاه‌های موجود در یک مخزن جنب ایوان شرقی ذخیره و تامین می شده است. آب پس از طی مسیر شیبداری از چاه یا آب انبار تا تنبوشه وسط حوض که ابعاد شش در چهار متر بود و با آجر ساخته شده هدایت می شد و به صورت لوله فواره ساخته شده از سفال به شکل شترگلو تعبیه شده و با طی مسیر شیبدار به صورت فواره ظاهر شده و به آن زیبایی خاصی می داده است.
اشیا یافت شده در ارگ
تاکنون اشیاء مختلفی مانند سفال‌های ساده و لعابدار، ظروف مربوط به دوره ایلخانی و صفوی، در این مکان پیدا شده است. همراه سفالها، تعدادی فشنگ مصرف نشده تفنگ برنو مربوط به دوره قاجار و اشیاء فلزی و آلات جنگی و دو گوی فلزی مربوط به توپ‌های دوران صفویه، معروف به زنبورک یافت شده‌است. در سفال دهانه یکی از حلقه های چاه با خط نستعلیق این عبارت نوشته شده است «محمدقلی سنه ۱۱۲۳» که تاریخ ساخت بنا را نشان می دهد.
مصالح ارگ
مصالح به کار رفته در ساخت این بنا خشت خام است و اندود اتاق ها و کف ها از کاه گل و گچ و استفاده شده است. در فرش حیاط و ساخت حوض، از آجر استفاده شده است. بررسی زمین شناسی تپه ارگ بردسیر نشان می دهد که پی خشتی بنای ارگ بر روی لایه قطوری از کنگلو مرای قلوه سنگ که سیمان آن آهکی است قرار گرفته است و از استحکام کافی برای زیرسازی شالوده بنا برخوردار بوده است.
شهر بردسیر دارای سابقه تاریخی درخشانی است و با داشتن ارگ بردسیر یک منطقه حاکم نشین محسوب می شده است. بردسیر با برخورداری از آثار تاریخی و فرهنگی و همچنین آب و هوای خوش و اکوتوریسم خاص منطقه، در صورت ایجاد زمینه‌های مناسب برای سرمایه گذاری در زمینه گردشگری و جذب توریست می‌تواند بسیار مورد توجه قرار گیرد و عظمت گذشته خود را بازیابد.
عکس‌های گالری از علی رضا قهاری
نویسنده: زهرا آذرنیوش