شهر ساری به عنوان مرکز استان زیبا و سرسبز مازندران، همچون سایر شهرهای این استان با قرار گرفتن در منطقه‌ای که در اطراف آن کوه، دریا و جنگل را می‌توان دید، برای گردشگران بسیار جذاب است. اما علاوه بر جاذبه‌های طبیعی، ساری آثار تاریخی ارزشمندی را نیز در دل خود جای داده است. عمارت یا خانه کلبادی یک نمونه از این آثار تاریخی و جاهای دیدنی ساری است که در مرکز شهر می‌درخشد.
موقعیت
بدون شک یکی از شاخص‌ترین و مشهورترین نقاط شهر ساری، «میدان ساعت» است. شاید شما نیز اگر در اینترنت در مورد ساری جستجو کنید، با تصاویری از این میدان رو به رو شوید. برای دسترسی به خانه تاریخی کلبادی، می‌توانید به سمت میدان ساعت ساری رفته و از آنجا به خیابان انقلاب بروید. محله‌ای به نام آب انبار نو وجود دارد که مسیر آن از خیابان انقلاب منشعب می‌شود و شما را به خانه کلبادی خواهد رساند. موقعیت دقیق این خانه تاریخی را می‌توانید بر روی نقشه زیر مشاهده کنید:
$('.map-container')
.click(function(){
$(this).find('iframe').addClass('clicked')})
.mouseleave(function(){
$(this).find('iframe').removeClass('clicked')});
تاریخچه
ساخت عمارت کلبادی به دوران قاجار برمی‌گردد. یکی از امرای ارتش وقت به نام «سردار جلیل» دستور ساخت این بنا را صادر کرد. وی فرزندی به نام «امیر نصرت شکوه نظام» داشت و به همین دلیل تصمیم گرفت نام این خانه ساخته شده را «امیریه» قرار دهد. پس از این که پسرش با وجود جوانی و سن کم درگذشت، خانه را به فرزند وی یعنی «منوچهر خان» بخشید.
منوچهر خان کلبادی که مدتی نماینده مردم ساری در مجلس شورای ملی نیز شد و شخص تاثیرگذاری در این شهر بود، سال‌ها این خانه زیبا را تحت مالکیت خود داشت. سال ۱۳۶۲ سالی بود که منوچهر خان کلبادی چشم از جهان برداشت. هشت سال پس از درگذشت وی و در سال ۱۳۷۰ خانه تاریخی کلبادی در اختیار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری قرار گرفت و از آن تاریخ تاکنون بنا در اختیار این سازمان است. در سال ۱۳۸۸ خانه کلبادی تبدیل به موزه مردم‌شناسی و باستان‌شناسی شد.
معرفی بنا
همان‌طور که پیش از این اشاره کردیم، خانه کلبادی در دوران قاجاریه ساخته شده است. سبک معماری این خانه الهام گرفته شده از تکایای دوره قاجاریه است. این خانه دارای دو بخش بیرونی و اندرونی است. در ساخت این بنا به طور عمده از آجر، چوب و سفال استفاده شده و بام خانه نیز به طور کامل سفالپوش شده است.
می‌خواهیم وارد خانه شویم. در همان ابتدا در خانه جلب توجه می‌کند که یک در زیبا ار جنس چوب و دارای تزیینات چوبی است. این در که ارتفاع زیادی نیز دارد، دارای یک سردر از جنس آجر است. از در وارد می‌شویم؛ به محض ورود، با یک راهروی باریک مواجه می‌شویم. این راهرو ما را به ورودی حیاط مشایعت می‌کند. دو ردیف پله در دو سمت به چشم می‌خورد که برای دسترسی به حیاط ساخته شده‌اند ،چراکه حیاط در سطح پایین‌تری قرار دارد. حوض آب زیبایی در روبه روی بنا خودنمایی می‌کند.
در ورودی خانه تاریخی کلبادی
خانه دارای یک بنای اصلی است که در دو طبقه و با نقشه مستطیل شکلی احداث شده است. ضمن آن که خانه دارای سردابه در زیرزمین است که از آن به عنوان یخچال استفاده می‌شده است. در هر دو طبقه این خانه که قدم بگذارید، در هر کدام یک شاه‌نشین را خواهید یافت. بدون شک شاه‌نشین‌ها از زیباترین قسمت‌های این خانه هستند که توجه شما را جلب می‌کنند. در دو سمت شاه‌نشین، دو رشته پلکان به چشم می‌خورد و همچنین اتاق‌هایی به صورت قرینه در دو طرف ساخته شده‌اند. استفاده از شیشه‌های رنگی و همچنین ارسی‌کاری‌هایی که در بنا دیده می‌شود، مهم‌ترین تزیینات انجام گرفته در این بنا هستند که زیبایی دوچندانی به آن بخشیده‌اند.
نکته‌‌ای که توجه شما را ممکن است جلب کند، این است که در و پنجره طبقه اول بنا با طبقه دوم تفاوت دارند و این بدان دلیل است که آن‌ها در دهه‌های اخیر و در جریان بازسازی‌های انجام گرفته تعویض شده‌اند. همچنین دو رشته پلکان داخلی مسدود شده‌اند و به جای آن‌ها در سمت شمالی بنا یک رشته پلکان برای ایجاد دسترسی به طبقه دوم خانه ساخته شده است.
بخش بیرونی خانه تاریخی کلبادی در سمت چپ ورودی اصلی آن واقع شده است. این بخش از یک حیاط کوچک و یک اتاق برای انجام امور متفرقه تشکیل شده است. همچنین مسیری به سمت حیاط بزرگ اندرونی نیز در این بخش وجود دارد.
خانه تاریخی کلبادی دارای قسمت‌های دیگری همچون حمام، آشپزخانه، اصطبل و محل اسکان خدمتگزاران است، ولی آشپزخانه و محل اسکان خدمتگزاران در طول سال‌ها از بین رفته و هم‌اکنون بناهای نوسازی را می‌توانید به جای آن‌ها ببینید. در مورد حمام این خانه نیز باید اشاره کنیم که این حمام دارای دو بخش گرمخانه و سربینه است که در گرمخانه، خزینه‌های آب سرد و گرم به چشم می‌خورند.
ثبت در فهرست آثار ملی
خانه کلبادی بدون شک یکی از زیباترین ساکنان محله آب‌انبار نو ساری است. این خانه زیبا به عنوان یک یادگار از دوره قاجاریه در شهر ساری در تاریخ ۹ آبان سال ۱۳۷۷ هجری شمسی با شماره ثبت ۲۱۴۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
نویسنده: پویا جوانمرد