شهر باستانی جرجان

شهر باستانی جرجان در سه کیلومتری غرب گنبد کاووس، در استان گلستان قرار دارد و در طول قرن‌ها، مرکز ولایات جرجان و طبرستان و گاهی نواحی همجوار بوده است. همچنین از این شهر به‌عنوان یكی از شهرهای بزرگ جهان اسلام یاد می‌شود که همتزار شهرهایی همچون ری، مرو و جندی شاپور بوده است. با توجه به کاوش‌های صورت‌ گرفته، در ساخت جرجان از معماری و شهرسازی پیشرفته‌ای بهره برده بودند و بیش از هزار سال قبل، دارای امکاناتی مانند فاضلاب شهری، خیابان‌هایی با سنگفرش‌های منقش آجری و سیستم آبرسانی به خانه‌ها بوده است. در این کاوش‌ها بنایی از دوره سامانی و سلجوقی با اتاق‌ها، چاه‌های بسیار، آبراهه و حوض‌های آجری و نیز مسجدی از دوره سلجوقی با طرح چهار ایوانی و اتاق‌های متعدد یافت شده است. از دیگر مکشوفات ارزشمند در این محوطه می‌توان به تعداد زیادی ظرف و اشیای سفالی، آبگینه، سکه، مصنوعات فلزی، کاشی و اشیای استخوانی اشاره کرد که قدمت برخی از آن‌ها به دو تا سه هزار سال پیش از میلاد می‌رسد. سفال‌های کشف شده به ۶ دوره تاریخی ساسانی، اوایل اسلام تا اواخر دوره سامانی، سلجوقی، خوارزمشاهی، ایلخانی و تیموری تا صفوی تعلق داشته‌اند و تنوع طرح، نقش، رنگ و لعاب آن‌ها، بیانگر روند تکامل هنر سفال‌سازی گرگان در این دوره‌ها و بازتاب‌دهنده مناسبات این شهر با مراکزی مانند ساری، آمل، نیشابور و سمرقند است. شهر باستانی جرجان در سال ۱۳۱۷ با شماره ثبتی ۴۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.  عکس‌ها از ابوطالب ندری