دبستان گیو

دبستان گیو یکی از مدرسه‌های بسیار زیبا و ارزشمند و تاریخی دهه‌های اول ساخت مدارس نوین (دوره‌ی پهلوی اول) در تهران است که به همت ارباب رستم گیو ساخته شد. با کجارو همراه باشید تا با یکی دیگر از مدارس تاریخی ایران و جاهای دیدنی تهران آشنا شوید .  این مدرسه در خیابان انقلاب، بعد از چهار راه ولیعصر نرسیده به کالج کوچه سعید (انوشیروان سابق) پلاک ۶ واقع شده است. رستم گیو، معروف به ارباب رستم گیو، مؤسس بنیاد خیریه گیو، رییس انجمن و نماینده زرتشتیان در مجلس شورای ملی و سناتور مجلس سنا بود. ساختن چندین آب انبار، درمانگاه، دبستان و مجتمع فرهنگی اجتماعی از جمله کارهای گیو است. رستم گیو در سال ۱۲۶۷ خورشیدی در شهر یزد به دنیا آمد. پدرش شاهپور و مادرش خرمن نام داشت. او دو برادر به‌ نام‌های گیو و بهمن و دو خواهر به‌ نام‌های دولت و گوهر داشت. تحصیلات دوره ابتدایی را در مدرسه کیخسروی یزد به انجام رساند و زبان انگلیسی را در مدرسه مرسلین آموخت. در سال ۱۲۸۷ به تهران آمد و به کار تجارت مشغول شد. در سال ۱۳۱۲ نام "گیو" را به عنوان نام خانوادگی برگزید. پیشرفت او در تجارت به اندازه‌ای بود که نام گیو، برای بازرگانان نامی معتبر و با پشتوانه شناخته می‌شد. وی پس از درگذشت کیخسرو شاهرخ به ریاست انجمن زرتشتیان تهران برگزیده شد و از دوره چهاردهم تا نوزدهم مجلس شورای ملی به عنوان نماینده ایرانیان زرتشتی در آنجا فعالیت کرد. در سال ۱۳۴۲ با توجه به خدمات عام‌المنفعه‌ای که در تهران و شهرستانها انجام داده بود به عنوان سناتور در مجلس سنا منتصب گردید او در سال ۱۳۳۷ بنیاد رستم گیو را برای گسترش مؤسسات خیریه و بهره‌وری بیشتر محرومان تاسیس کرد. او در سالهای ۱۳۳۵ و ۱۳۳۶ نشان درجه یک تربیت بدنی و نشان درجه یک وزرات فرهنگ دریافت نمود. در سال ۱۳۴۵ نیز به عضویت سازمان حفاظت آثار باستانی درآمد. ساخت دبستان گیو، دبستان دخترانه استاد خدابخش، دبستان پسرانه استاد پورداوود در تهران و یک باب مدرسه در روستای کوهان شهرستان دماوند و اهدای زمینی به مساحت ۱۵۰۰۰ مترمربع به آموزش و پرورش استان تهران، از جمله کارهای او در خصوص مدرسه سازی بوده است. ساخت آب انبار ۴۰۰۰ مترمکعبی در محله دستوران یزد، ساخت آب انبار در محله تهرانپارس تهران و آب انبار زیارتگاه پیرسبز از جمله کارهایی بود که گیو برای تامین آسان آب آشامیدنی سالم برای مردم انجام داد. رستم گیو در ۱۵ مهر ۱۳۵۹ در سن ۹۲ سالگی در ایالت کالیفرنیای آمریکا درگذشت. توران شهریاری شاعره معاصر به مناسبت مرگ گیو شعری سرود و در مجلس یادبود او خواند. انجمن زرتشتیان تهران به مدت سی سال آیین یادبود او را برگزار کرد. در شهریور ۱۳۸۸ مراسم یاد بودی برای رستم گیو در رستم باغ برگزار شد و جمعی از زرتشتیان و ساکنان رستم باغ در آن حضور داشتند. سبک معماری مدرسه گیو دوره برداشت از سبک‌های تاریخی و گذشته و نیز دوره التقاط گرایی در ایران معاصر دوره پهلوی اول، دوره ای تنگاتنگ و آمیخته به هم دارد كه طی زمانی بسیار كوتاه انجام شد. این شیوه شبیه به اتفاقی بود كه در غرب افتاد، همان‌گونه كه در غرب سبک‌های نئوكلاسیک و یا نئوگوتیک و ... از گذشته الهام می‌گرفت، در ایران معاصر هم به دلیل نگرش باستان‌گرایی و بینش‌های ناسیونالیستی سیاسی، در معماری نگاه قابل توجه و همه جانبه‌ای به سبک های معماری هخامنشی و ساسانی و دوران پیش از اسلام شد. معماری مدرن اولیه در اروپا با آغاز جنگ جهانی اول ۱۹۱۴م (۱۲۹۳ خورشیدی) به پایان رسیده بود و سلطنت پهلوی اول ۱۳۰۴-۱۳۲۰ هجری خورشیدی بعد از پایان جنگ جهانی اول آغاز شده به همین دلیل معماری ساختمانها به سبک جدیدتر معماری مدرن اروپا در تهران شکل می‌گیرد. ولی آنچه که در ساختمان دبیرستان گیو دیده می‌شود نوعی از سبک معماری ایران است که به صورت تلفیقی بوده و الگوهای معماری باستانی کشورمان را آن مشخص می‌باشد. این مدرسه با نمایی بسیار زیبا با ورودی‌ شرقی و دو ستون تزئینی و قوسی در بالای ستون‌ها با گذر از چند پله وارد بنا می‌شود. مصالح استفاده شده در نما و بدنه‌ی ساختمان بتن بوده و تمامی قاب پنجره‌ها چوبی و تزئینات گره در نمای پنجره‌ی شرقی ساختمان دیده می‌شود. این مدرسه در ضلع شمالی مدرسه انوشیروان دادگر قرار دارد. یک دبستان، یک راهنمایی و یک دبیرستان در یک کوچه، با نام‌هایی متفاوت‌تر از مدارس دیگر تهران، زمان تعطیلی این مدارس، تعداد دانش‌آموزان مانند سابق زیاد نیست و دانش‌آموزانی که با هم دری صحبت می‌کنند یا سوار سرویس می‌شوند بسیار کمتر از سال‌های گذشته است که شاید دلیل اصلی کاهش تعداد دانش آموزان زرتشتی در این مدارس، پایین آمدن سطح کیفیت آموزشی است. همین موضوع باعث شده تا افراد دلسوز جامعه و مسئولین بیشتر در مورد این مدارس بیاندیشند و با ارایه راه‌کارها و ایجاد تغییرات گام‌های اولیه را برای بالا بردن کیفیت آموزشی بردارند. تاریخچه دبستان گیو این مدرسه دارای ساختمان و حیاط بزرگ و چشم‌نوازی و نمای زیبایی است که کمتر دبستانی از آن برخوردار است. علاوه بر این، دارای سابقه‌ای درخشان در آموزش و پرورش دختران این سرزمین است که تاریخچه آن گواهی بر این ادعا است. در سال ۱۲۹۲ خورشیدی دو بانوی خیرخواه به نام سونابائی و زربائی دوباش به یاد برادر ناکامشان ایرج، در زمینی که متعلق به انجمن زرتشتیان تهران بود ساختمانی را ساختند و بدین ترتیب دبستان ایرج تاسیس گردید. این نکته را نیز باید یاد آور شد که مرحوم ارباب کیخسرو شاهرخ در امر تاسیس و بنای این دبستان زحمت زیادی کشید و در این امر خیر شریک بود. ولی چون ساختمان این دبستان مطابق اصول مدرسه سازی و بهداشتی نبود و علاوه بر این جای کافی نیز نداشت، بانیان، پس از ان که از طریق انجمن زرتشتیان تهران از این موضوع آگهی یافتند، حاضر به تجدید بنا نشدند، در نتیجه ارباب رستم گیو، رئیس انجمن زرتشتیان تهران و نیک اندیش خوش‌نام زرتشتی یک دبستان نو بنیاد را ساخت که در اردیبهشت ۱۳۲۷ طی یک جشن باشکوه که در سالن دبستان گیو برگزار گردید، بنام دبستان گیو افتتاح شد. بنای دبستان گیو کاملا مطابق اسلوب صحیح و مدرن ساخته شد و، مخصوصا، در یک نقطه ساکت و آرام بنا شد، اما متاسفانه امروزه آن منطقه به دلیل ساخت ساختمان‌های مختلف به آرامی گذشته نیست. ساختمان این دبستان دارای سه طبقه و هشت کلاس بزرگ و وسیع که تمام آن‌ها با اصول صحیح ساختمانی ساخته شده بود و علاوه بر کلاس‌های مزبور داری یک سالن مجهز نمایش و سینما- سالن بازی - سالن ناهار خوری و سالن کارهای دستی بوده است و کلیه دانش آموزان زیر نظر مربیان کارآزموده و مطابق آخرین برنامه مصوبه وزارت فرهنگ و تربیت آموزش می‌دیدند. مدیریت این دبستان تا سال ۱۳۱۶ با خانم عفت الملوک سمعیان و از آن به بعد تا سال ۱۳۲۱ با خانم فخرالملوک اسماعیل بیگی بود و بعد از آن خانم اختر معدلی به مدیریت دبستان منصوب شد و تا سال ۱۳۳۰ در این دبستان مشغول خدمت بود. بعد از وی خانم قبادی که مقام نظامت را به عهده داشت مدیر مدرسه شد. دبستان گیو نیز مانند سایر آموزشگاه‌های زرتشتیان تهران یکی از بهترین مدارس پایتخت به‌شمار می‌رفت و در طی آن سال‌ها تعداد قبولی دانش آموزان در امتحانات صددرصد بوده است. در دبستان گیو سازمان شیر و خورشید تاسیس می‌شود و دو سه سال بعد از تاسیس آن، عده‌ای از دانش‌آموزان به سرپرستی خانم امیر حسینی تصمیم می‌گیرند. علاوه بر این که شعار خودشان در زندگی دستگیری و کمک به ضعیفان باشد، این حس را نیز در مردم به خصوص طبقه دانش‌آموز هم ایجاد نمایند و خوشبختانه در این کار موفق بودند و سازمان شیر و خورشید دبستان گیو در آن زمان کمک‌های بسیاری را به نیازمندان انجام داده است. عکس دوم گالری از همایون مهرزاد نویسنده: آزاده یوسف نژاد