مرند یکی از شهرهای مهم استان آذربایجان شرقی است که در ۶۵ کیلومتری شمال غرب تبریز قرار دارد؛ شهری بسیار قدیمی که در زمان اقتدار آشوریان و کلدانی‌ها مرکز مهمی بوده است.
یک روایت تاریخی می‌گوید واژه مرند در زبان ارمنی به معنی دفن یا دفینه است و از آنجا که مرند محل دفن مادر یا همسر نوح پیامبر بوده، چنین نامی دارد.
اما هرودوت، گرنفون و بطلمیوس در ۲۲۰۰ سال پیش، از مرند با نام مانداگارانا یاد کرده‌اند. بنابراین، به‌نظر می‌رسد مرند نام‌اش را از آتشکده فعال خود که مانداگارنا یا مانداگارانا خوانده می‌شده، به عاریت گرفته است.
قدمت آتشکده مانداگارانا به هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد.
حدود صد سال پیش ویلیامز جکسن، باستان‌شناس و جهانگرد آمریکایی از تپه آتشکده‌ای یاد کرده و گفته مرند در دوره ساسانیان رونق فراوانی داشته و پایتخت واسپورگان بوده است. وجود بقایای آتشکده در تپه خاکستری تاییدی بر این نظر است.
آتشکده مانداگارانا که بیشتر به قلعه معروف است و از جاهای دیدنی مرند به شمار می‌رود، ۶ هزار سال عمر دارد، یعنی در هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح ساخته شده است. در مرند باستانی، آتشکده مانداگارانا در شمال شهر قرار داشته که اکنون آن محدوده را به‌نام کول تپه می‌شناسند.
البته سه آتشکده دیگر هم در این منطقه وجود داشته‌اند؛ «آتشکده گرگر» در وسط شهر گرگر، «آتشکده مزگید» در ۴۴ کیلومتری مرند، نزدیک جاد‌ه گلین قیه و «آتشکده مرکید» در شمال روستای دیزج حسین بیک و شرق مركید.
این آتشکده‌های باستانی بعد از ورود مسلمانان به منطقه تخریب شده‌اند و کول تپه یا تپه خاکستری از آن به یادگار مانده است.
کول تپه که گول تپه هم خوانده می‌شود، منطقه بزرگی است که پشت گورستان عمومی باغ رضوان قرار دارد و اطراف آن باغ‌های انبوه دیده می‌شود.
البته اکنون دیگر تپه نیست، زیرا اطراف آن خاک‌برداری شده و این تپه مرتفع به شکل گودال درآمده است. نزدیک کول تپه کوره آجرپزی قرار دارد و بخشی از این خاک‌برداری برای کف کوره بوده است.
طی چند سال گذشته سخن از تبدیل محوطه قلعه مانداگارنا به منطقه ویژه گردشگری به میان آمده است. قدمت ۶ هزار ساله این قلعه یا آتشکده می‌تواند گردشگران زیادی را به سوی خود جذب کند و موجب رونق بیشتر منطقه شود.
در نقشه زیر می‌توانید محل قلعه باستانی مرند را ببینید.
نویسنده: مهتاب خسروشاهی
$('.map-container')
.click(function(){
$(this).find('iframe').addClass('clicked')})
.mouseleave(function(){
$(this).find('iframe').removeClass('clicked')});