قنات مون

قنات دوطبقه مون ۸۰۰ سال پیش در محله‌ی مون شهرستان اردستان در استان اصفهان احداث شده است. این قنات از نمونه کارهای جالب علم مهندسی قدیم است که برای کاوش و حفر آن مقنیان ورزیده به‌کار گرفته شده‌اند و با در نظر گرفتن شرایطی اقلیمی آن را ایجاد کرده‌اند. این قنات ۳٫۵ تا ۴ کیلومتر طول دارد و عمق مادر چاه آن ۳۱ متر است. ۳۰ میله دارد و مقدار آبدهی آن ۶۰ لیتر در ثانیه است. میله‌های اولیه این قنات در محله‌ی «محال» واقع در جنوب شهر اردستان حفر شده و به طرف شمال غرب امتداد دارد. مادر چاه قنات «چاه دوقلو» نام دارد که در کنار امامزاده اسماعیل واقع و از دو کانال موازی که روی هم قرار گرفته و در چاه‌های عمودی مشترک هستند، تشکیل شده است. نام‌گذاری چاه دوقلو به این علت است که در این محل دو میله چاه در کنار هم قرار دارند که یکی از آن‌ها متعلق به چاه رویین به عمق ۲۷ متر و دیگری متعلق به قنات زیرین به عمق ۳۰ متر است که اگر دهانه کوره قنات زیرین را یک متر فرض کنیم، کل عمق چاه مادر به ۳۱ متر می‌رسد. از این محل به بعد قنات دارای میله‌های مشترک است. آنچه از منابع مکتوب به دست می‌آید، این است که این قنات پیش از اسلام و به‌خصوص دوران کیانیان، اشکانیان و ساسانیان احداث شده و بانی آن را به دو شکل بیان کرده‌اند. به قولی بانی آن را کاوه آهنگر دانسته‌اند که زاده اردستان بوده است. به قولی دیگر بانی آن را مقنی یزدی می‌دانند که طی دو مرحله آن را ساخته، در مرحله اول پیشنهاد احداث قنات در آن منطقه را به مردم داده است و در بار دوم به علت حفر قنات نامناسب توسط مردم، خود اقدام به اصلاح قنات جهت آبدهی بهتر می‌کند که منجر به حفر میل چاه دوم می‌شود. کانال رویى حدود ۲۰۰ متر دورتر از کانال زيرين، آفتابى مى‌شود و سپس در پایين دست، در محلى به‌ نام محله‌ی سيدهاى اردستان به همديگر متصل مى‌شوند. مزه آب کانال رویی از آب قنات زیری بهتر، شیرین‌تر و خوش‌طعم‌تر و در تابستان خنک‌تر است. آب قنات زیر سنگین‌تر و در تابستان گرم‌تر است. قنات دو طبقه مون که از جاهای دیدنی اردستان به شمار می‌رود، با شماره ۹۰۲۳ در سال ۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و سایت گردشگری قنات دو طبقه مون جهت بازدید گردشگران راه‌اندازی شده است. همچنین این قنات به‌عنوان عجیب‌ترین و تنها قنات دو طبقه در جهان در اجلاسیه استانبول به تاریخ ۲۶ تیرماه ۱۳۹۵ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت جهانی رسید. نویسنده: زهرا صالح نژاد