آرامگاه بی‌بی دوست زیارتگاهی در شهرستان زابل است. این زیارتگاه در ۱۰ کیلومتری شمال شرق زابل و در مسیر و نقطه اتصال جاده زابل به شهر هیرمند قرار گرفته است. در این مکان، کانال آبی که از رودخانه هیرمند واقع در شهرستان زهک منشعب می‌شود و از روستای کود و قلعه زاهدان کهنه می‌گذرد، قرار گرفته است.
عکس از سایت بقاع نیوز
زیارتگاه بی بی دوست در ۱۰کیلومتری شرق زابل و در مسیر جاده زابل به هیرمند قرار گرفته است
آرامگاه بی‌بی دوست در دشتی گرم و خشک و روی تپه‌های باستانی قرار گرفته و بنا به عقیده عده‌ای اصل آن، متعلق به عصر اشکانیان است. این آرامگاه بر روی تپه‌ای متعلق به عصر اشکانیان در روستای قاسم‌آباد قرار گرفته است. ارتفاع این تپه در حدود ۸متر و در ضلع جنوبی سه متر است. این مکان دارای جاده آسفالته بوده و مسیر دسترسی به آن بسیار آسان است.
عکس از سایت اوقاف زاهدان
زیارتگاه بی بی دوست را برخی متعلق به بانویی سیده از نسل علی بن ابیطالب (ع)، برخی دیگر تعلق به فرزند میرداماد و عده ای نیز بر این عقیده‌اند که باستانی و مربوط به اناهید است
در باورهای عامیانه، این زیارتگاه متعلق به سیده‌ای از خاندان علی بن ابیطالب (ع) است و او را از اولاد و اعقاب دختری امام حسین (ع) دانسته‌اند. برخی هم او را با زمان قاضی عبدالله کندرکی در روستای آس قاضی در بخش شهرکی و نارویی از عارفان قرن نهم هجری در ارتباط می‌دانند. یک باور دیگر براین است که این آرامگاه متعلق به خواهر سید اقبال فرزندان میرداماد و خواهرزاده شاه عباس صفوی است که مزارش در سیستان قدیم و افغانستان فعلی واقع شده است. امروزه مزار بی‌بی دوست یکی از زیارتگاه‌های مسلمانان محسوب می‌شود. اما برخی نیز او را با ایزدبانو اناهید در آیین مهر تطیبق می‌دهند. اهالی زابل براین اعتقادند که در گذشته‌های دور، سیده‌ای با برادر خود سرگرم شبانی بود که فردی قصد آزار او را داشته است، دختر گریه کرده و پا به فرار گذاشته است و تا محل زیارتگاه امروزی رسیده و از شدت خستگی در آن مکان متوقف شده است و دعا می‌کند ای زمین مرا دریاب، به خاطر صداقتش، زمین وی را دل خود مخفی می‌کند و آن مکان، محل زیارتگاه و آرامگاه وی می‌شود.
عکس از تاپ توریسم
در زیارتگاه بی بی دوست یک درخت گز کهنسال قرار دارد که مردم به آن دخیل می‌بندند
بی‌بی دوست با نام‌های بی‌بی نوروز، بی‌بی سه‌شنبه، بی‌بی نور، بی‌بی حور و بی‌بی تندروی هم معروف است. نکته جالب این است که در زیارت‌گاره بی‌بی دوست، مردان، ممنوعیت ورود دارند. حتی نوزادان و کودکان پسر هم حق ورود به این مکان را ندارند. در سیستان لقب بی‌بی به بانوان با کرامت تعلق می‌گیرد. در این زیارتگاه یک درخت گز کهنسال نیز دیده می‌شود که چنان ریشه دارد که گویی مقبره را دربر گرفته و مردم برای این درخت هم احترام بسیار زیادی قایل هستند و کسی اجازه ندارد به این درخت آسیب بزند و یا شاخه‌ای از آن را جدا کند. مردم زابل اعتقادات خاصی نسبت به این زیارتگاه دارند. برای مثال عروس و داماد‌های این منطقه در روز سوم پس از ازدواج، برای دعا و درخواست خوشبختی به زیارت این مکان می‌روند و اگر نذری داشتند ادا می‌کنند و برای تداوم خوشبختی در زندگی، در مکانی نزدیکی مقبره، شمع روشن می‌کنند که تقریبا همیشه شمع‌های بسیاری در زیارتگاه بی‌بی دوست در حال سوختن است. آرامگاه بی‌بی دوست در بین مردم سیستان و استان خراسان و عده‌ای از مردم افغانستان، اهمیت بسیاری دارد. مردم این منطقه معتقدند که بسیاری از بیماران از این خاتون، شفا گرفته‌اند.
عکس از همگردی
کارشناسان بر روی محوطه اطراف زیارتگاه بی بی دوست تحقیقاتی انجام داده و آن را متعلق به عصر اشکانیان دانسته اند
کارشناسان و باستان‌شناسان بر روی محوطه اطراف زیارتگاه بی‌بی دوست، تحقیقاتی انجام داده و آن را در معرض تهدید و نابودی دیدند. نتایج این تحقیقات نشان داد که این مکان از استقرار دوران اشکانیان تا دوره اسلامی شواهدی را در خود جای داده است. سفال‌های به دست آمده در این محل به سفال‌های دوران تاریخی و سفال‌های لعابدار سده‌های اسلامی میانه قابل تفکیک و متمایز است. محققان براین عقیده‌اند که مکان مزبور، جلوه‌گر بخشی از دارالحکومه سیستان در دوره اسلامی است. این منطقه که زیارتگاه بی‌بی دوست در آن قرار گرفته شاید مقدس‌ترین زیارتگاه سیستان محسوب شود. بازسازی جاده فرعی زیارتگاه در سال ۱۳۸۵ انجام شد. برخی دیگر از قسمت‌های بنا که بعدا به آن اضافه شده‌اند در سال ۱۳۸۳ توسط هیت امنا ساخته شده و به بنا اضافه شده‌اند. مقبره تا سال ۱۳۸۵ فاقد ضریح بود و ضریح آن در سال ۱۳۸۴ توسط سازنده‌ای اصفهانی با نام مرتضی احمدی ساخته و به این مکان منتقل شد. هزینه ساخت ضریح و تزیینات داخلی زیارتگاه، توسط مردم تامین شده است. اهدای نذورات نیز از زمان‌های گذشته در محل زیارتگاه وجود داشته و هم‌اکنون نیز مورد توجه اهالی منطقه است. نذورات مردم بیشتر شامل گوسفند، گوساله و مرغ است. ضمن اینکه در حال حاضر غالباً نذورات به صورت نقدی است و وجوه نقدی برای تعمیرات مربوط به ساخت و ساز مقبره استفاده می‌شود.
عکس از سایت اوقاف زاهدان
عصر روزهای سه‌شنبه و صبح روزهای چهارشنبه، پخت نان محلی به نام تفتو (نانی پرضخامت و پرمغز به صورت دایره یا بیضی که بانوان سیستان در تنور محلی می‌پزند) در این مکان توسط زنان انجام شده و میان مردم توزیع می‌شود. برای پخت این نان، سه تنور در این مکان ساخته شده است. این مکان از مقاصد زیارتی و سیاحتی سیستان و جاهای دیدنی زابل است که بانوان می‌توانند از آن دیدن کنند.
عکس از اوشیدا
عکس سوم از نیک صالحی
نویسنده: زهرا آذرنیوش