عمارت امیریه (موزه مردم شناسی بوشهر)

عمارت امیریه بوشهر که با نام عمارت طاهری نیز شناخته می‌شود، ساختمانی دو طبقه و از بناهای تاریخی مربوط به دوران قاجاریه است که در ابتدا به عنوان ساختمان بلدیه یا شهرداری احداث شده بود. بعدها این عمارت به موزه مردم‌شناسی بوشهر تغییر کاربری داد و و توسط شهردار بوشهر بازسازی و مرمت شد. عمارت امیریه بوشهر توسط حکمران کل بنادر و جزایر خلیج فارس، احمد خان دریابیگی در سال ۱۳۱۷ هجری قمری بنا شده است. در اوایل حکومت رضاشاه به منظور ساختمان بلدیه (شهرداری) احداث شده بود و سید حسین سیادت که به سید حسین بلدیه معروف شده بود و شهردار وقت بوشهر بود، در این عمارت خدمت می‌کرد. عمارت امیریه از جاهای دیدنی بوشهر است و در خیابان ساحلی، پارک خلیج فارس، محله کوتی قرار دارد. به درخواست اداره میراث فرهنگی و بنیاد ایران‌شناسی در سال ۱۳۷۶ این عمارت به موزه مردم‌شناسی بوشهر تبدیل شد و در سال ۱۳۷۸ توسط شهرداری بوشهر بازسازی شد. عبدالکریم مشایخی به مناسبت بازگشایی این موزه در مقاله خود در سال ۱۳۷۸ چنین می‌نویسد: «یکی از زیباترین بناهای تاریخی بوشهر، عمارت امیریه می‌باشد که در سال ۱۳۱۷ ه‍.ق به همت احمد خان دریابیگی حکمران کل بنادر و جزایر خلیج فارس احداث گردید. این عمارت، دارالحکومه بوشهر بوده که بعد از تخریب بنای «چهاربرج» که امروزه اداره گمرک بوشهر در آنجا مستقر است، زمین آن از تاجر بوشهری به نام جمشیدیان خریداری شده و تا سال ۱۳۱۹ ه‍.ق تکمیل گردیده‌است.» درمورد موقعیت جغرافیایی این بنا سدیدالسلطنه کبابی می‌نویسد: «مغرب آن محله‌ای نیست و دریاست و مشرق آن محله عرب‌ها و شمال محله یهودی‌ها و جنوب محله کوتی است» هم‌چنین در مورد ساخت و مصالح این بنا آمده‌است: «عمده مصالح تشکیل دهنده این بنا سنگ‌های مرجانی، گچ و چوب ساج می‌باشد که به منظور جلوگیری از نفوذ رطوبت به دلیل نزدیکی به دریا و موریانه نخست اطراف ستونها را با بند کمال (کنبال) که از الیاف درخت نارگیل درست می‌شود می‌پیچانده‌اند و سپس روی پوست مزبور با گچ تزئین داده‌اند.» بعضی از افراد چنین تصور می‌کنند که عمارت امیریه در زمان شهرداری سید حسین بلدیه ساخته شده است، ولی سید حسین بلدیه در دوره رضاشاه شهرداری بوشهر را انجام می‌داد و عمارت امیریه در سال ۱۳۱۹ قمری یعنی ۲۵ سال پیش از حکومت رضاشاه خاتمه یافته است. درباره این موضوع چنین گفته شده است: «عمارت امیریه در اوایل حکومت رضاشاه به عنوان ساختمان بلدیه (شهرداری) منظور گردید، و شهردار وقت بوشهر سید حسین سیادت که به سید حسین بلدیه مشهور شده، در آن انجام وظیفه می‌کرد.» معماری بنا ساختمان عمارت امیریه بنایی دو طبقه است که در هر طبقه ده اتاق وجود دارد. بنا از حیاط مرکزی تشکیل شده است و همه اتاق‌ها دور تا دور ساخته شده‌اند. در طبقه بالا بالکنی از جنس چوب وجود دارد. مقابل ساختمان ایوانی بزرگ با دو درگاه ورودی قرار دارد. اتاق بزرگ در دو طبقه دارای چشم‌اندازی زیبا به بیرون و منظره دریا است که وسط دو درگاه ورودی از داخل ساختمان ساخته شده است و احتمال آن می‌رود که در گذشته برای پذیرایی یا کنفرانس مورد استفاده قرار می‌گرفته است. به منظور رفتن به پشت بام، راه پله‌ای در گوشه خاوری احداث شده است. درها و پنجره‌ها از چوب ساج ساخته شده است. درها از دو لنگه تشکیل شده و دارای نقش و نگار هستند. چشم‌اندازی زیبا ورودی عمارت را در بر گرفته است. سقف با چوب صندل یا چندل (نوعی چوب مخصوص که از هندوستان و مومباسا آورده می‌شده است) پوشش داده شده است. جلوی ساختمان از ستون‌های جنس چوب ساج ساخته شده است. به علت قرار گرفتن ساختمان در نزدیکی دریا امکان مرطوب شدن بنا وجود دارد که برای جلوگیری از این موضوع، اطراف ستون‌ها را با بند کنبال یا «کومبار» (که از پوست درخت نارگیل درست می‌شود) پیچانده و سپس روی آن گچ‌کاری کرده‌اند. این بنا دارای تزیینات دیگر مانند چوب‌های کنده‌کاری به کار رفته در طارمه و نقوش در و پنجره‌ها، گچبری سردرها، کنده کاری و گوه‌های برنجی به کار رفته در درگاه ورودی است. این اثر در نوزدهم اردیبهشت سال ۱۳۷۸ با شماره سند ۲۳۱۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت سیده است. عکس‌های گالری از حسین حیدرپور  نویسنده: فرناز رهبران رنجبر