پارک ملی خبر کرمان

پارک ملی خبر با جنگل‌های انبوه و رودخانه‌های پر آب به ویترینی از گونه‌های گیاهی و جانوری در حال انقراض همچون عقاب طلایی و یوزپلنگ آسیایی تبدیل شده و به بهشت گم‌شده کویر شهرت یافته است. یک گردشگر یا زیست‌شناس با حضور در پارک ملی خبر کرمان در همان قدم اول به دلیل برخورد با شگفتی‌های فراوان این پارک عظیم در دل کویر هیجان زده خواهد شد. این پارک همچون نمایشگاهی از انواع جانوران و گیاهان منحصربه‌فرد می‌ماند و گردشگر باید هر لحظه در انتظار دیدن شگفتی نو در دل طبیعت بکر منطقه خبر در شهرستان بافت استان کرمان باشد. پارک ملی خبر یازدهمین منطقه‌ای است که در ایران عنوان پارک ملی را به خود اختصاص داده است این پارک در سال ۱۳۵۰ با عنوان منطقه حفاظت شده و در سال ۱۳۵۴ تحت عنوان پناهگاه حیات وحش خبر و روچون مورد حفاظت قرار گرفت، در نهایت در سال ۱۳۷۰ به‌عنوان منطقه گردشگری فرهنگی در سازمان فرهنگی یونسکو به ثبت رسید و در سال ۱۳۷۸ قسمت عمده این منطقه به پارک ملی ارتقاء یافت. جغرافیای پارک ملی خبر پارک ملی خبر و پناهگاه حیات وحش روچون، بین N۲۸۵۹ الی N۲۸۲۵ عرض شمالی و E۵۶۰۲ الی E۵۶۳۹ طول شرقی در محدوده حوزه استحفاظی شهرستان بافت و در فاصله ۶۰ کیلومتری جنوب این شهرستان واقع شده است و از جاهای دیدنی بافت به شمار می‌رود.  نمایشگاهی از طبیعت دست نخورد پارک ملی خبر دارای ویژگی‌های استثنایی و طیف گسترده و متنوعی از چشم‌اندازها، رویشگاه‌ها، زیستگاه‌ها، حیات‌وحش و جوامع گیاهی است و همه ساله مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی به‌خصوص شیخ‌نشینان حاشیه خلیج فارس قرار می گیرد. تنوع آب و هوای منطقه سرد سیری، معتدل و گرمسیری دو تیپ رویشی ایران ـ تورانی و خلیج ـ عمانی را موجب شده به گونه‌ای که حدود ۴۷۰ گونه گیاهی در منطقه شناسایی شده است. همچنین حیات وحش غنی و متنوع پارک ملی خبر نیز در خور توجه و کم نظیر است و صدها کل، بز، قوچ، میش، آهو و ده‌ها قلاده پلنگ، شاه روباه، گرگ، کارآکال، شغال و... به همراه پرندگانی نظیر عقاب طلایی، شاهین، آهو بره، کبک، تیهو، پری شاخ، قمری معمولی، باقرقره، سینه سیاه، دلیجه و... در پارک ملکی خبر وجود دارد. مردم به پارک ملی تعلق خاطر دارند و علاقه و دلبستگی آنان به این گنجینه بکر و طبیعی بر هیچ کس پوشیده نیست و این موضوع برای پارک ملی از اهمیت بسزایی برخوردار است، زیرا مهم‌ترین و کارسازترین راهکار جهت حمایت و حفاظت از پارک‌های ملی مردم و به‌ویژه ساکنان پیرامون آنها است. توسعه پایدار ایجاب می‌کند بخشی از اراضی کره زمین به‌عنوان مناطق حفاظت شده کنار گذارده شوند. این مناطق و از جمله پارک‌های ملی با توجه به افزایش رو به رشد جمعیت جهان با حفاظت میراث طبیعی و فرهنگی به منظور استفاده مردم و تضمین تعادل اکولوژیکی نقش مهمی در جامعه انسانی ایفا می‌کنند. با این حال حفظ و نگهداری مناطق تحت حفاظت به ویژه برای کشورهای در حال توسعه بالقوه هزینه زیادی در بر دارد و برای جبران این هزینه‌ها بسیاری از کشورها توریسم را در پارک‌های ملی خود ترویج می‌دهند. چنین حرکتی نه تنها تمایل و تلاش مردم را در همه جا که در پی یافتن آرامش، خلوت‌گزینی و تماس با طبیعت هستند نشان می‌دهد، بلکه این فرصت را نیز به وجود می آورد که آنها با میراث طبیعی آشنا شوند که باید به نسل‌های آتی برسد. خبر نمایانگر سه فصل همزمان سه نوع آب و هوای سردسیر، معتدل و گرمسیری در پارک موجب تشکیل سیستم‌های اکولوژیک مختلف شده و زیستگاه‌های متفاوت، چشم‌اندازهای دیدنی و گونه‌های گیاهی و جانوری فراوانی را در منطقه به‌وجود آورده است. کوه خبر دامنه‌های سرسبز ابن کوه، دشت‌ها، چراگاه‌ها و ارتفاعات نیمه گرمسیری و مناطق معتدل تا زمین‌های گرمسیری جنوبی، در هر گوشه‌ای از دامان دست نخورده و پراعجاب خود، پوشش‌های گیاهی خاصی را می‌پروراند و در هر فصل از سال پذیرای گونه‌های جانوری مختلفی است. علاوه بر این در طی سالیان دراز، فشارهای طبیعی، برداشت‌ها و خشکسالی‌های متوالی را تحمل کرده و گونه‌های جانوری و گیاهی موجود در آن همواره خود را با این زندگی پرفراز و نشبب وفق داده و باقی مانده‌اند. اما متأسفانه گونه‌هایی نیز وجود داشته‌اند که نسل آنها قبل از اعمال کنترل و حفاظت منطقه منقرض شده است. بخش اعظم ابن منطقه به وسیله کوه‌ها پوشبده شده، اما پراکندگی این ارتفاعات در تمامی سطح پناهگاه یکسان نیست. به جز کوه بزرگ و کوچک خبر که در شمال‌غربی پناهگاه به صورت منفرد دیده می‌شود، دیگر کوه‌های مرتفع موجود در پناهگاه، به صورت رشته کوهی از شمال‌شرقی تا جنوب‌غربی پناهگاه کشیده شده است. همچنین وسعت زیاد منطقه باعث ایجاد دره‌های بسیاری شده که از مهم‌ترین آنها می‌توان به دره شاه ولایت، دره خبر، دهنه گردو و .. اشاره کرد. دو قله اصلی چاه برف و برج شوم از دیگر جلوه‌های طبیعی این منطقه است. همچنین غار شب‌پره که در کوه خبر واقع شده و شبیه تالار بزرگی با ۴۰ متر ارتفاع و ۲۰ متر پهنا است که دیواره‌ای صیقلی بر پیشانی آن مشاهده می‌شود. در این پناهگاه دشت‌های مختلفی نظیر دشت مرکزی، دق علیجان، دشت میل زنگی و... وجود دارد که زیستگاه‌های مناسبی برای انواعی از جانوران است. به دلیل کمبود ریزش‌های جوی، میزان آب‌های سطحی منطقه بسیار ناچیز است و به جز ایامی که در اثر بارندگی شدید مسیل‌ها آبدار می‌شوند، بقیه مواقع سال اکثر مسیل‌ها خشک و بی‌آب بوده و ساکنان منطقه همچنین وحوش و دام‌ها، نیاز خود را از آبهای زیرزمینی تأمین می‌کنند. چشمه‌ها، رودخانه‌ها، چاه‌ها، قنوات و ریزآب‌های موقت و فصلی از منابع آبی این منطقه به شمار می‌آیند. کوه‌ها پارک ملی خبر کوه شاهزاده این کوه در دهستان بزنجان شهرستان بافت و در فاصله ۲۰ کیلومتری شمال‌شرقی آن واقع شده است. ارتفاع آن حدود ۴۳۷۵متر است و جزو کوه‌های فرعی رشته لاله‌زار محسوب می‌شود. کوه خبر غارها غار ترنگ (Qar torang) غار چشم سبزگوغر (Qar casm sabz gugar) غار جواران رابر از توابع شهرستان رابر (Qar javaran rabor) غار شب پره خبر بافت (Qar sabparexabr) گونه‌های شاخص جانوری حیات‌وحش غنی و متنوع پارک ملی خبر و پناهگاه حیات وحش روچون در خور توجه و کم نظیر است، به نحوی که ۱۵درصد پستانداران و ۲۰ درصد گونه‌های پرندگان کشور را دارد. پارک ملی خبر و پناهگاه حیات‌وحش روچون زیستگاه جانورانی نظیر کل و بز، قوچ و میش، آهو، جبیر، پلنگ، گربه جنگلی، گراز، شاه روباه، کفتار، گرگ، کارآکال، شغال، تشی، خرگوش، خارپشت، رودک عسل خوار، گورکن و… به همراه پرندگانی نظیر عقاب طلایی، عقاب دوبرادر، شاهین، هوبره، کبک، تیهو، پری شاخ، قمری معمولی، باقرقره، سینه سیاه، دلیجه و… است. تعداد بسیار کم و محدودی خرس سیاه آسیایی (گونه کمیاب و به شدت در معرض خطر انقراض) که اطلاع دقیقی از تعداد آنها در دست نیست در پارک ملی خبر و پناهگاه حیات وحش روچون زیست می‌کنند. تا سال ۱۳۴۱ گورخر ایرانی در این منطقه وجود داشته است که هم اکنون اثری از این گونه در پارک ملی خبر دیده نمی شود، ولی حدود ۸ راس گورخر از سایر زیستگاه‌ها به سایت تکثیر و پرورش گورخر ایرانی در پارک ملی خبر منتقل شده است تا در صورت ازدیاد و امکان، این گونه مجددا به منطقه معرفی و رهاسازی شود. نتایج آخرین سرشماری پستانداران پارک ملی خبر و پناهگاه حیات وحش روچون در دیماه ۱۳۹۱ به شرح زیر بوده است: طی این سرشماری که به روش مشاهده مستقیم صورت پذیرفت تعداد ۱۹۳۴ راس کل و بز، ۱۶۸۶ راس قوچ و میش و ۴۸۴ راس جبیر و حیواناتی نظیر گربه جنگلی، گرگ، کفتار، خوک وحشی و پلنگ نیز مشاهده شد. رودک عسل‌خوار نترس‌ترین حیوان زمین رودک (گورکن) عسل‌خوار با نام علمی Mellivora capensis حیوانی از خانواده راسوها و بومی آفریقا، آسیای غربی و شبه‌قاره هند است. به این حیوان لقب «نترس‌ترین جانور روی زمین» و «جنگجوی بدون رقیب» را داده‌اند، چرا که فقط کمی بزرگ‌تر از روباه است، اما بارها مشاهده شده که با حیواناتی چون شیر، خرس و پلنگ که قصد شکار او را داشته‌اند وارد نبردی طولانی شده و آنها را به عقب‌نشینی واداشته‌ است. این حیوان هوش بالایی دارد و از معدود حیوانات غیرنخستی‌سان است که از ابزار استفاده می‌کند. گورکن عسل‌خوار تنها عضو از زیرخانواده Mellivorinae در خانواده راسوسانان است و با اینکه گورکن نامیده می‌شود، اما به راسوها و سمورها بیشتر شباهت دارد تا به گورکن. جثه رودک عسل‌خوار به اندازه گورکن است، اما آناتومی آن مشابه یک راسوی بسیار بزرگ است. رودک‌های عسل‌خوار در محیط‌های طبیعی در هر ساعت شبانه‌روز ممکن است به شکار بروند، اما در مناطقی که انسان‌ها حضور دارند بیشتر شب‌گرد هستند. بی‌باکی، سرسختی و درندگی رودک‌های عسل‌خوار مثل دیگر خویشاوندان راسوسان ایشان شهرت دارد. آنها زمانی که فرار غیرممکن باشد با تمام وجود و بدون ترس با هر حیوان مهاجمی وارد نبرد می‌شوند و مشاهده شده که حتی شکارچیان بسیار بزرگ‌تری همچون شیر را به عقب‌نشینی واداشته‌اند و دیده شده که به شیرهای تازه‌بالغ حمله کرده و طعمه آنها را ربوده‌اند. حتی حیوانات بزرگی چون اسب، شتر یا گاومیش در صورتی که وارد لانه این حیوان شوند مورد حمله قرار خواهند گرفت. استقامت این حیوان در هنگام درگیری نیز بسیار بالاست و آنقدر به نبرد ادامه می‌دهد که دشمن از کار خود پشیمان شود. پرهیز شکارچیان از انتخاب رودک عسل‌خوار باعث مطرح شدن این تئوری شده‌ است که رنگ توله‌های یوزپلنگ به تقلید از رنگ پوست رودک عسل‌خوار فرگشت پیدا کرده تا شکارچیان را فراری دهد. توانایی ایجاد بوهای بسیار تند و تهوع‌آور از غده‌های زیر دم، داشتن دندان‌های تیز و آرواره‌های قوی، پوست کلفت و چرم مانند و حالت تهاجمی باعث شده به او لقب جنگجوی بدون رقیب را بدهند. او قادر است در پوست خود که بسیار شل است بچرخد و با این عمل می‌تواند حتی حیوانی را که پشت گردنش را گرفته گاز بگیرد. پوست آنها که در ناحیه گردن حدود ۶ میلی‌متر ضخامت دارد به قدری کلفت است که نیش زنبور، تیغ تشی و گاز درندگان به ندرت از آن عبور می‌کنند. با وجود این خوی درندگی چنانچه از کودکی در کنار انسان بزرگ شود بسیار دست‌آموز شده و به حیوانی کاملا مطیع، مهربان و فعال تبدیل می‌شود. پوشش گیاهی در تشکیل جوامع گیاهی مختلف در پناهگاه حیات‌وحش خبر و روچون، عواملی نظیر ارتفاع از سطح دریا، رطوبت، جنس طبقات خاک، وجود ارتفاعات و دیگر عوامل اقلیمی و ریزش‌های جوی دخالت دارند. یکی از عوامل بسیار مهم در پوشش گیاهی منطقه، تأثیر عملیات بهسازی یا تخریب منطقه به وسیله انسان است. به طوری که دخل و تصرف ایجاد شده و تغییرات مصنوعی می‌تواند چهره یک منطقه را دگرگون کند. نمونه‌ای از این تغییر فاحش را می‌توان در دره سوهاندر در حوزه دهسرد و بسیاری نقاط مشابه دیگر مشاهده کرد که در حالت طبیعی پوشش مرتعی و جنگلی آن حدود ۸۰ درصد بوده است، اما هم‌اکنون به کلی نابود شده و تنها ۲۰ درصد پوشش گیاهی آن باقی مانده است. از رویش‌های عمده این پارک می‌توان به گونه‌هایی نظیر کلاه میرحسن، ارچن، سیه چوب، انواع گون، زیتون وحشی و جنگل‌های بادام وحشی، کنار، اورس، بنه و کهکم، پوشش انبوه هوم تنگس، درمنه و انواع گیاهان دارویی علفی اشاره کرد. همچنین در میان ارتفاعات رشته کوه خبر، درختان اورس و سروکوهی تنومندی رشد کرده که با توجه به دیواره‌های بلند پیرامون آنها، یکی از نادرترین مناظر بدیع طبیعت ایران را بوجود آورده است. پناهگاه حیات وحش روچون این پناهگاه در محدوده شهرستان بافت و به شکل خوشه‌ای در داخل پارک ملی خبر پراکنده است و شامل ۵ بخش است. یک بخش در جنوب روستای محمودآباد، یک بخش در شمال روستای ده سرد، یک بخش در غرب خیرآباد، یک بخش در شمال روستای ارزوئیه و یک بخش نیز در روستای روچون واقع است. این منطقه از سال ۱۳۷۸ به‌عنوان یکی از مناطق حفاظت شده اعلام شد و از مناطق کمیاب و نادر کشور است که از جنبه‌های آموزشی، تفریحی، علمی و اقتصادی مورد استفاده قرار می‌گیرد. عکس‌های گالری از مکی آبادی $('.map-container') .click(function(){$(this).find('iframe').addClass('clicked')}) .mouseleave(function(){$(this).find('iframe').removeClass('clicked')}); نویسنده: بهنام شکور