کاخ عالی قاپو در میدان نقش جهان اصفهان از زیباترین نمونه‌های معماری دوران صفویان است. عمارت عالی قاپو با معماری برجسته و تزیینات قابل‌توجه از هنرمندان سرشناس ایرانی، توجه بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی را به خود جلب می‌کند. از مهم‌ترین بخش‌های کاخ عالی قاپو می‌توان به سر در ورودی کاخ، تالارهای مجلل، تالار موسیقی در بالاترین طبقه و آثار هنری برجسته در نقاط مختلف عمارت عالی قاپو اشاره کرد. پایه‌های اصلی این عمارت، بر چوب بنا شده‌اند و همین بر جذابیت معماری کاخ عالی قاپو می‌افزاید.
در سفر به شهر اصفهان و بازدید از میدان نقش جهان، حتما از کاخ عالی قاپو بازدید کنید. برای آشنایی با بنای کاخ و قسمت‌های مختلف عمارت عالی قاپو با ما همراه شوید. در این مقاله به معرفی کاخ عالی قاپوی اصفهان و بخش‌های مختلف آن می‌پردازیم.
آنچه باید درباره کاخ عالی قاپو بدانید:
معرفی بنای عالی قاپو
تاریخچه عالی قاپو
کاخ عالی قاپو کجاست؟
پلان عالی قاپو
ورودی کاخ عالی قاپو
معماری بنای عالی قاپو
تزیینات داخلی عالی قاپو
مینیاتور داخل عالی قاپو
دیدنی های اطراف کاخ عالی قاپو
معرفی بنای عالی قاپو
منبع عکس: fadaktrains.com
کاخ عالی قاپو از زیباترین بناهای تاریخی به جا مانده از دوران حکومت صفویان در شهر اصفهان است. کاخ یا عمارت عالی قاپو در ضلع غربی میدان نقش جهان اصفهان و مقابل مسجد شیخ لطف الله قرار دارد. در گذشته از عمارت عالی قاپو با نام‌های «دولتخانه مبارکه نقش جهان» و «قصر دولتخانه» نیز یاد می‌کردند. کاخ عالی قاپو ۱۸۰۰ متر مربع مساحت و ۶ طبقه دارد.
کلمه عالی قاپو از دو بخش عالی و قاپو تشکیل شده است که در کنار هم معنای «درگاه بلند» یا «سر در بلند» می‌دهند. کاخ عالی قاپو با معماری زیبا بر پایه چوب، از بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین بناهای زمان خود به شمار می‌رفته و در اوایل قرن یازدهم هجری قمری ساخته شده است.
سردر ورودی عمارت عالی قاپو در زمان صفویان، دروازه ورود به تمام بناهای سلطنتی در میدان نقش جهان بوده است. شاه عباس اول صفوی، به‌منظور نشان دادن قدرت و شکوه دولت خود، دستور به ساخت عمارت عالی قاپو را داد. جلسات مهم حکومتی، استقبال از مهمانان خارجی و برگزاری مراسم دولتی در این کاخ انجام می‌شد؛ همچنین بالکن این عمارت محلی برای اتراق شاه عباس و اطرافیان او در زمان برگزاری مسابقات چوگان و اسب‌سواری در میدان نقش جهان و تماشای این مسابقات بود.
عمارت عالی قاپو در زمان شاه عباس اول بسیار مورد احترام بود و عبور از در ورودی این بنا برای همگان میسر نمی‌شد. این ساختمان ۶ طبقه، توجه بسیاری از گردشگران را در بازدید از میدان نقش جهان اصفهان، از گذشته‌های دور تاکنون جلب می‌کند.
کاخ عالی قاپو را با عنوان بلندترین کاخ عهد صفوی نیز می‌شناسند که با پلکانی باریک از طبقه همکف به طبقات بالاتر می‌رسد. بالا رفتن از این پله‌ها به‌دلیل ارتفاع بلند آن‌ها کمی سخت است؛ اما پس از آن ایوانی زیبا با ستون‌های چوبی قرار دارد که ارتفاعش به ۲۰ متر می‌رسد و تماشای میدان نقش جهان از فراز آن بسیار لذت‌بخش است. در این ایوان می‌توانید مسجد شیخ لطف الله را پیش رویتان، سر در قیصریه را در سمت چپ و مسجد شاه را در سمت راست ببینید. عمارت عالی قاپو از جالب توجه‌ترین بناهای تاریخی در میدان نقش جهان اصفهان به شمار می‌رود.
تاریخچه عالی قاپو
عکس قدیمی از نمای عالی قاپو در میدان نقش جهان
قدمت بنای عمارت عالی قاپو به دوران حکومت صفویان در ایران و در پایتخت فرماندهی‌شان در اصفهان باز می‌گردد. این بنا در حدود سال ۱۰۵۴ هجری قمری و بین سال‌های ۹۷۱ تا ۹۷۷ هجری شمسی، به دستور شاه عباس اول که از مقتدرترین پادشاهان ایران بوده است، ساخته شد؛ گرچه تکمیل کامل ظرایف و تزیینات عمارت عالی قاپو پس از مرگ شاه عباس اول صورت گرفت. ساخت کامل بنای کاخ عالی قاپو و تکمیل تزیینات داخلی این عمارت در طول پادشاهی شاه عباس اول، شاه عباس دوم و شاه سلطان حسین صورت گرفته است. این فاصله زمانی که به‌صورت متناوب مراحل ساخت بنا در آن صورت گرفته، نزدیک به ۱۰۰ سال طول کشیده است. پایه‌گذاری بنا بیشتر به زمان شاه عباس اول و دوم و مرمت و تزئین آن به زمان پادشاهی شاه سلطان حسین باز می‌گردد.
در تزیینات داخلی بنای عمارت عالی قاپو، آثار هنری برجسته خوش‌نویسی و مینیاتور از دوران پس از مرگ شاه عباس اول نیز دیده می‌شوند که نشان‌دهنده تکمیل کاخ قاپو پس از مرگ شاه عباس اول دارد. با توجه به هدف شاه عباس از ساخت عمارت عالی قاپو که استفاده از آن به‌عنوان «قصر دولتخانه» بود، معماری بنا توسط برجسته‌ترین معماران ایرانی طراحی شد. این اقدامات پس از جابه‌جایی پایتخت از شهر قزوین به اصفهان انجام شدند.
پیش از تغییر پایتخت در زمان صفویان، بنایی به همین نام در شهر قزوین، محل استقرار صفویان وجود داشت؛ به همین دلیل و به اعتقاد مورخان، کاخ عالی قاپوی اصفهان نمونه مجلل‌تر از کاخ عالی قاپو در خیابان سپه قزوین است که شاه عباس اول به‌منظور نشان دادن عظمت دولت خود و اقتدارش تصمیم به ساخت آن گرفت.
ساخت بنای عمارت عالی قاپو و تزیینات داخلی این کاخ به مرور زمان و در طول پادشاهی شاه عباس اول، شاه عباس دوم و شاه سلطان حسین انجام شده است.
بنای اولیه با سرعت زیادی در زمان شاه عباس به پایان رسید؛ اما می‌توان مراحل تکمیل این عمارت را به دوره‌های مختلف تقسیم کرد، که از روی کتیبه‌ها و اشعار نوشته شده داخل بنا به این مراحل دست پیدا کرده‌اند. در ابتدای ساخت عالی قاپو و در مرحله اول، این بنا تنها به‌منظور برقراری مسیر ارتباطی میان باغ نقش جهان و دیگر کاخ‌های اطراف ساخته شد و فقط پادشاه و درباریان برای انجام امور تشریفاتی، استقبال از مهمانان خارجی و انجام برخی امور اداری از آن استفاده می‌کردند. البته فضایی اختصاصی برای استراحت و زندگی شاه و امکانات مناسب در عالی قاپو ساخته بودند. بازار اطراف عالی قاپو در ابتدا تنها یک طبقه بود و ورودی عمارت عالی قاپو به مغازه‌ها اشراف داشت.
با گسترش شهر اصفهان و افزایش جمعیت ساکن در این شهر و مهاجرت از آبادی‌های اطراف به پایتخت، بر اهمیت مقر حکومت نیز افزوده شد و به همین منظور، بر تعداد طبقه‌های عمارت عالی قاپو افزودند و ایوان بالایی را مشرف به باغ نقش جهان به کاخ اضافه کردند. با این تغییرات، شکل ظاهری تفاوت‌های زیادی کرد و به‌شکل امروزی آن نزدیک شد. ورودی مجلل امروزی در این زمان بنا شد و از شکل ساده‌اش در آمد. بر تعداد طبقات و اتاق‌های کاخ نیز افزودند. این دوران را می‌توان دوران طلایی صفویان نامید که در اوج قدرت، شهرت و محبوبیت قرار داشتند.
پس از آن تصمیم به افزایش امکانات رفاهی کاخ عالی قاپو برای اقامت مهمانان گرفتند و تالار موسیقی نیز در آخرین طبقه به عمارت عالی قاپو اضافه شد. سالن موسیقی از نظر معماری تفاوت‌هایی با دیگر قسمت‌های کاخ دارد و داخل آن تزیینات بسیار زیبایی تعبیه کرده‌اند. پس از تغییرات بنا، ایوان مشرف به باغ را نیز گسترش دادند تا برای تماشای رویدادها و مراسم و مسابقات داخل میدان، فضای بیشتری برای تماشا وجود داشته باشد، به همین دلیل ایوان را تا هفت متر جلوتر از دکان‌های بازار جلو بردند و سپس بخش ورودی عمارت را نیز وسعت دادند تا فضای کافی برای استقبال از مهمانان و رژه‌های تشریفاتی به وجود بیاید.
تصویری قدیمی از نمای ایوان و ورودی کاخ عالی قاپو
در نهایت ۱۸ ستون ایوان کاخ را بر پا و سقفی چوبی بر آن تعبیه کردند. راه پله‌ای بلند و باریک، دسترسی به این ایوان را میسر می‌کرد. برای سیستم آب رسانی به کاخ عالی قاپو نیز حوضی مسی در ایوان قرار دادند تا راهی برای انتقال آب به بالای کاخ باشد. بنای عالی قاپو از کامل‌ترین عمارت‌های پادشاهی در زمان خود محسوب می‌شود.
در طول تاریخ به‌دلیل جنگ‌ها و عوامل طبیعی مختلف، خسارت‌های فراوانی به عمارت عالی قاپو وارد شد. حمله افغان‌ها، جنگ‌های داخلی، انتقال پایتخت از اصفهان و بی‌توجهی پادشاهان صفوی پس از شاه عباس به این عمارت، از عوامل تخریب بعضی قسمت‌ها و آسیب به بنای کاخ عالی قاپو بوده‌اند.
در طول سال‌های اخیر مرمت بخش‌های مختلف کاخ عالی قاپو ادامه داشته است و در سال ۱۳۸۴، داربست‌هایی را برای انجام عملیات تقویت استحکام بنا، مرمت و نظافت نمای عمارت و بازسازی بخش‌های تخریب شده نصب کردند. مرمت بنای عالی قاپو ۱۲ سال به طول انجامید و سپس داربست‌ها برداشته شدند، اما کار بازسازی تزیینات داخلی و بخش‌های دیگر هم‌چنان ادامه دارد.
کاخ عالی قاپو کجاست؟
کاخ عالی قاپو در شهر اصفهان و در ضلع غربی میدان نقش جهان قرار دارد. میدان نقش جهان در مرکز شهر اصفهان و نزدیک به شمال این شهر قرار گرفته است. برای رسیدن به عمارت عالی قاپو باید به‌سمت میدان نقش جهان بروید.
منبع عکس: smarttiz.com
میدان نقش جهان با خیابان‌های حافظ در سمت شرق و خیابان سپه در سمت غرب احاطه شده است و هر دو این خیابان‌ها به داخل میدان دسترسی دارند. اگر قصد بازدید از عمارت عالی قاپو و میدان نقش جهان را دارید، می‌توانید از خیابان استانداری در غرب میدان خود را به خیابان‌های سپه یا سعدی برسانید. اگر با وسیله نقلیه شخصی به‌سمت میدان نقش جهان می‌روید، خیابان سپه به‌دلیل دارا بودن پارکینگ برای شما گزینه مناسبی است.
به خاطر داشته باشید منطقه‌ای که میدان نقش جهان در آن قرار دارد، از مناطق شلوغ و پر تردد شهر اصفهان به شمار می‌رود و ممکن است ظرفیت پارکینگ‌ها در روزهای تعطیل و شلوغ زود تکمیل شوند. پس بهتر است بازدید از عمارت عالی قاپو و سایر دیدنی‌های میدان نقش جهان را به ساعت‌های پایانی روز موکول نکنید.
آدرس عمارت عالی قاپو: شهر اصفهان، خیابان استانداری، خیابان سپه، میدان نقش جهان، ضلع غربی میدان (مشاهده روی نقشه)
زمان بازدید: همه روزهای هفته از ساعت ۹ صبح تا ۶ عصر
هزینه بلیط عمارت عالی قاپو: نفری ۳۰۰۰ تومان برای گردشگران داخلی و هر نفر ۲۰,۰۰۰ تومان برای گردشگران خارجی
در روزهای ۱۴ و ۱۵ خرداد، ۲۱ ماه رمضان، ۲۸ صفر و تاسوعا و عاشورا، عمارت عالی قاپو تعطیل است.
پلان عالی قاپو
طراحی سیاه قلم از عمارت عالی قاپو، عکس از آموزشگاه نخل سبز
عمارت عالی قاپو ساختمانی ۶ طبقه با حدود ۴۸ متر ارتفاع است. در این ساختمان طبقات مختلف به‌وسیله سه راه پله به یکدیگر وصل می‌شوند. در طبقه اول عمارت عالی قاپو دو سالن اصلی دیده می‌شوند که محل انجام امور اداری در زمان صفویان بوده‌اند. این قسمت را در گذشته «صدر خانه» یا «کشیک خانه» می‌نامیدند.
آنچه در نمای ساختمان عالی قاپو در نگاه اول جلب نظر می‌کند، ایوان بزرگ با ستون‌های بلند چوبی است. در کاخ عالی قاپو به‌دلیل طراحی ویژه ساختمان از هر طرف نما تعداد طبقات ساختمان متفاوت به نظر می‌رسد. این عمارت از داخل میدان نقش جهان دو طبقه دیده می‌شود. اگر از دو طرف ساختمان به عالی قاپو نگاه کنید، سه طبقه خواهید دید و از نمای پشت این کاخ پنج طبقه دارد؛ اما در واقع عمارت عالی قاپو ۶ طبقه است. طراحی پلان عالی قاپو این عمارت را به دو بخش ورودی کاخ و ساختمان اصلی تقسیم می‌کند.
منبع عکس: همشهری آنلاین
ورودی کاخ عالی قاپو به‌دلیل کاربردهای آن در گذشته بسیار وسیع طراحی شده بود و بالای این ورودی، ایوان کاخ قرار گرفته است. پشت در ورودی، اتاق‌های مخصوص امور اداری در دو طرف قرار داشتند. پس از ورودی کاخ، راهرویی شمالی-جنوبی قرار دارد که عمارت اصلی کاخ پشت آن قرار گرفته است.
پلکان مرتبط با طبقه‌های بالا در کاخ مارپیچ هستند. طبقه‌های بالا اتاق‌های بیشتر و تالارهای بزرگ دارند و بالاترین اتاق در طبقه ششم با طراحی ویژه مانند یک استودیوی بزرگ موسیقی است. طراحی این اتاق به صورتی است که در گذشته صدای موسیقی از آن در تمام عمارت پخش می‌شده است. طراحی ساختمان کاخ عالی قاپو با توجه به زمان ساخت آن بسیار استادانه و کارشناسی انجام شده است و در طراحی بخش‌های مختلف ساختمان مهارت طراحان به چشم می‌خورد.
ورودی کاخ عالی قاپو
منبع عکس: ایرنا
ورودی کاخ عالی قاپو به‌دلیل کاربری آن در گذشته اهمیت بالایی داشته است. پیش از گسترش بنای عمارت عالی قاپو و استفاده از اتاق‌های مختلف آن برای کارهای اداری و اقامت مهمانان و درباریان داخل کاخ، ورودی بنای عالی قاپو قدمت داشته است. ورودی عمارت عالی قاپو در میدان نقش جهان در گذشته محل رفت و آمد و محور اتصال میان باغ نقش جهان و مجموعه و عمارت‌هایی مانند دولت خانه، رکیب خانه، جبه خانه، تالار تیموری، تالار طویله، تالار سر پوشیده، کاخ چهل ستون و دیگر ساختمان‌ها و کاخ‌های اداری بوده است و از این ورودی با عنوان «دروازه دولتخانه» یاد می‌شد.
ورودی کاخ عالی قاپو در گذشته محل ارتباط باغ نقش جهان با عمارت‌های مختلف بوده است و از آن با عنوان «دروازه دولتخانه» یاد می‌شد.
بنا بر بعضی روایت‌های تاریخی، شاه عباس اول پس از پیشکش در نقره‌ای به بارگاه امام علی (ع) در شهر نجف، درب قبلی بارگاه امام علی (ع) را به اصفهان آورد و در ورودی عمارت عالی قاپو نصب کرد. به همین دلیل تا به امروز نیز ورودی این عمارت جایگاه ویژه میان مردم دارد.
گرچه امروزه از ورودی عمارت عالی قاپو در میدان نقش جهان برای رفت و آمد استفاده می‌شود، در حقیقت کاخ عالی قاپو پنج ورودی مختلف دارد. به‌دلیل زیبایی و شهرت بیشتر به ورودی اصلی این عمارت در میدان نقش جهان پرداخته می‌شود؛ اما چهار در دیگر به‌خصوص در گذشته محل رفت و آمد به کاخ از اطراف و خیابان پشتی بوده‌اند. ورودی‌های دیگر عالی قاپو، درب چهار حوض در ضلع شمالی کاخ، درب شاهی مشرف به دروازه شهر یا دروازه دولت در غرب عمارت، درب حرم‌سرا و درب جبه خانه یا مطبخ هستند.
معماری بنای عالی قاپو
منبع عکس: خبرگزاری مهر
عمارت عالی قاپو را به‌عنوان نمونه‌ای از بناهای با معماری منحصربه‌فرد در دوره صفویان می‌شناسند. ساخت بنای کاخ و سر در ورودی عالی قاپو در دوره پادشاهی شاه عباس اول، شاه عباس دوم و شاه سلطان حسین به انجام رسیده است. دروازه ورودی بخشی قابل‌توجه در معماری بنای عالی قاپو به شمار می‌رود. در قسمت بالای در ورودی، کتیبه‌ای به چشم می‌خورد که امروزه بخش‌هایی از آن از میان رفته است.
معماری عمارت عالی قاپو به صورتی است که از پشت، روبه‌رو و دو طرف کاخ، تعداد طبقات متفاوت به نظر می‌رسد.
دو طرف ورودی از داخل دو سکوی سنگی قرار دارند. ساختمان اصلی عمارت کمی جلوتر قرار گرفته است و این قسمت که حدفاصل بین ورودی تا ساختمان اصلی به شمار می‌رود، طاق‌هایی جناغی شکل دارد که در طبقه‌های دیگر، همین طاق‌ها به‌شکل کوچک‌تر دیده می‌شوند. طبقه همکف به‌وسیله دو پلکان مارپیچ در دو طرف به طبقه‌های بالا دسترسی دارد و پلکان زیکزاک در این طبقه برای استفاده پادشاه و خانواده او بوده است.
بالای کاخ در اصل سه طبقه وجود دارد که هرکدام دو قسمتی است و به همین دلیل ۶ طبقه می‌شود. البته همان طور که پیش‌تر گفتیم، از هر طرف ساختمان تعداد طبقه‌ها متفاوت به نظر می‌رسد. ایوان بزرگ عالی قاپو با ۱۸ ستون چوبی در طبقه سوم قرار دارد. در طبقه‌های کاخ، اتاق‌های بزرگ در میان و چندین اتاق کوچک در اطراف آن قرار گرفته‌اند.
منبع عکس: iranhotelonline.com
از برجسته‌ترین بخش‌های معماری در ساختمان کاخ عالی قاپو می‌توان به معماری تالار موسیقی در طبقه آخر اشاره کرد. در دیوارهای این تالار تصاویر زیبایی از جام و ساز بر دیوارها حک شده‌اند و این حفره‌های ظریف، باعث انعکاس صدای موسیقی در ساختمان می‌شده است. در واقع معماری این اتاق را به صورتی طراحی کرده‌اند که صدای موسیقی از این تالار در فضای کاخ بپیچد. تالار موسیقی سه اتاق دارد، دو اتاق بزرگ‌تر هستند و اتاق دیگر کوچک است. امروزه نیز این بخش از کاخ عالی قاپو از زیباترین بخش‌های این ساختمان به شمار می‌رود.
حوض مسی ایوان کاخ را به‌منظور آب رسانی به طبقه‌های بالا تعبیه کرده‌اند و در ساخت آن تکنیک‌های مهندسی برجسته‌ای به چشم می‌خورد. در ساخت این حوض از سنگ و مس استفاده شده است و با دم و بازدم هوا، حوض از آب پر و خالی می‌شود. این حوض در گذشته باعث خنکی هوای ایوان بالای کاخ می‌شده؛ اما در حال حاضر غیر قابل استفاده است. حوض مسی ایوان بالا را در زمان سلطنت شاه سلطان حسین ساخته‌اند.
تزیینات داخلی عالی قاپو
منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان
تزیینات داخلی عمارت عالی قاپو از جالب توجه‌ترین بخش‌های معماری این بنا به شمار می‌روند. از ورودی عمارت عالی قاپو گرفته تا بالاترین بخش ساختمان در تالار موسیقی نمونه‌های زیبایی از تزیینات ایرانی و سنتی به چشم می‌خورند و بخش‌های مختلف را با هنر دست هنرمندان ایرانی زینت داده‌اند. هر طبقه از عمارت عالی قاپو نیز تزیینات مخصوص به خود را دارند و در قسمت‌های مختلف این ساختمان می‌توان رد گچ کاری‌ها و نقاشی‌های زیبا را دید.
عکاس: علیرضا وثیق انصاری
یکی از زیباترین بخش‌های کاخ عالی قاپو در گذشته، ستون‌های زیبای چوبی در طبقه سوم بوده‌اند که همه آن‌ها را با آینه‌کاری تزئین کرده بودند و سقف ایوان را نیز نقوش برجسته چوبی و نقش و نگارهای هنرمندانه پوشانده بود. در تالار زیبای پشت ایوان نیز، نقاشی‌های برجسته در سراسر دیوارها زیبایی بنا را دو چندان می‌کنند. متاسفانه امروزه خبری از آینه‌کاری‌ها نیست و بخش‌های زیادی از نقاشی‌ها از میان رفته‌اند.
از ایوان کوچک پشت تالار طبقه سوم، گنبد توحید خانه دیده می‌شود. ایوان کاخ عالی قاپو محل تماشای مسابقات و مراسم داخل باغ نقش جهان در عهد صفویان، توسط پادشاهان نیز بوده است. حوض مسی وسط ایوان را با سنگ‌های مرمرین تزئین کرده‌اند. در گذشته وسط این حوض مسی فواره‌هایی وجود داشته است که امروزه اثری از آن‌ها نیست.
منبع عکس: همشهری آنلاین
تالار موسیقی عمارت عالی قاپو در بالاترین طبقه، بسیار زیبا طراحی شده است. گچبریهای سه بعدی و برجسته و حکاکی جام‌ها و آلات موسیقی روی دیوارهای این تالار از برجسته‌ترین مشخصه‌های اتاق موسیقی هستند. از طرف دیگر طراحی مهندسی صدا در این بخش از عمارت با توجه به زمان ساخت عالی قاپو، شاهکار مهندسی به حساب می‌آید. نقاشی‌های تالار موسیقی با سایر نگارگری‌های کاخ عالی قاپو تفاوت‌هایی دارد. در سبک نقاشی تابلوها و نقاشی‌های این اتاق می‌توان نمونه‌هایی از هنر نگارگری غربی را دید. فضای این بخش از کاخ مدرن‌تر از سایر طبقه‌ها است و در آثار هنری موجود در آن می‌توان به‌خوبی این تمایز را تشخیص داد.
در تزیینات داخلی عمارت عالی قاپو نقاشی‌های برجسته‌ای از هنرمند معروف دوره صفویان، رضا عباسی نیز دیده می‌شود. متاسفانه بخشی از این آثار نیز آسیب‌های جدی دیده‌اند، اما هنوز نقاشی‌های به جا مانده بسیار ارزشمند هستند.
عکاس: علیرضا وثیق انصاری
در تزیینات بیرونی بنای عمارت عالی قاپو کاشی کاری‌های زیبا و سنتی به چشم می‌خورند. کاشی‌های هفت رنگ، خطوط اسلیمی، نقاشی‌های گل و شکارگاه‌ها و گچبریهای زیبا نیز، بنای عمارت را زینت داده‌اند. گچبری در زمان صفویان هنری تازه و نو بوده است و سبک گچبری «کشته بری» نیز در زمان صفویان شکل گرفت که نوعی بسیار ظریف و هنرمندانه از این هنر به حساب می‌آید. این گچبری‌ها از نمای دور شباهت زیادی به نقاشی دارند. در گچبریهای داخلی، نقوش گلدان، بطری، صراحی و دیگر ظرف‌ها دیده می‌شوند. این سبک از هنر گچبری نیز «تنگ بری» نامیده می‌شود که در عمارت عالی قاپو نمونه‌های آن فراوان هستند.
از دیگر مشخصه‌های داخل کاخ عالی قاپو، استفاده از فرش‌های پر نقش و نگار در این عمارت است. تزیینات مقرنس نیز که از خصوصیات معماری بناهای تاریخی اسلامی است، در این کاخ به‌وفور وجود دارند. شکل مقرنس‌ها از سه تا چند ضلعی تغییر می‌کنند و اشکال مدور نیز در میان آن‌ها دید می‌شوند.
منبع عکس: خبرگزاری فارس
پادشاهان صفوی به هنر نگارگری و نقاشی علاقه‌مند بودند و نمونه کارهای باقی مانده در کاخ عالی قاپو از این دوره، از مهم‌ترین آثار هنری تاریخی باقی مانده در اصفهان هستند. البته در نقاشی‌های دیواری موجود در کاخ عالی قاپو، نام و تاریخ خالق اثر و زمان ثبت آن را ثبت نکرده‌اند که همین باعث سختی کار کارشناسان می‌شود. نقاشی‌های عمارت عالی قاپو شامل تصاویر زیبا و مینیاتوری از هنر سنتی ایرانی و نگاره‌های مدرن و غربی می‌شوند. نقاشی‌های رضا عباسی و سبک شبیه به آن‌ها در طبقه‌های اول، دوم، چهارم و پنجم و نقاشی‌های مدرن در طبقه‌های سوم و ششم قرار دارند. روی نقاشی‌های کاخ را با محلولی تثبیت کننده پوشانده‌اند که باعث حفاظت بیشتر از این نقاشی‌ها شده است.
در میان تزیینات داخلی عمارت عالی قاپو، روی دیوارها، طاق‌ها و سقف‌ها، تذهیب با طلاکاری نیز دیده می‌شوند. در این سبک از هنر تذهیب، پس از قرار دادن لایه چینی روی بخش‌های مورد نظر، روی آن قسمت را طلا اندود می‌کنند تا شیارها از آب طلا پر شوند، که این کار باعث درخشش و زیبایی دو چندان اثر می‌شود.
منابع عکس‌ها و عکاس: خبرگزاری فارس، خبرگزاری تسنیم، همشهری آنلاین و علیرضا وثیق انصاری
در کتیبه‌ها و نوشته‌های باقی مانده در عمارت عالی قاپو به مرمت بخش‌هایی از این بنا در زمان پادشاهی شاه سلطان حسین اشاره شده است. شعرهایی مکتوب در دیوارهای کاخ نیز دیده می‌شوند که به‌دلیل آسیب‌های زیاد تنها کلمه‌ها و مصرع‌هایی از آن‌ها خوانده می‌شوند. تزیینات زیبا، متنوع و گسترده در عمارت عالی قاپو، در طول سالیان دراز، مورد توجه هنرمندانی از سراسر جهان بوده است.
مینیاتور داخل عالی قاپو
منبع عکس: lahzeakhar.com
بر دیوارهای تالار پایین کاخ عالی قاپو، نقاشی‌های برجسته ای دیده می‌شوند که بیشتر آن‌ها اثر دست نقاش و هنرمند برجسته، رضا عباسی، هستند. در بخش‌های دیگر کاخ عالی قاپو نیز تابلوهای زیبای مینیاتور از این هنرمند بزرگ به چشم می‌خورند.
رضا عباسی هنرمند معروف ایرانی در زمان حکومت صفویان بوده است و در بسیاری از آثار تاریخی به جا مانده از این دوره در شهر اصفهان می‌توان تابلوهای مینیاتور این هنرمند را دید. در تابلوهای مینیاتور رضا عباسی در کاخ عالی قاپو، نقش و نگارهایی از گل و بوته، شاخ و برگ، اشکال زیبا، نقش پرندگان و حیوانات و انواع جام‌ها و ظرف‌ها به چشم می‌خورند.
مینیاتورهای داخل کاخ عالی قاپو از زیباترین تزیینات داخل کاخ به شمار می‌روند و مورد توجه بسیاری از گردشگران و علاقه‌مندان آثار تاریخی و هنری قرار گرفته‌اند.
دیدنی های اطراف کاخ عالی قاپو
منبع عکس: virgool.io
اگر برای بازدید از عمارت عالی قاپو به میدان نقش جهان اصفهان بروید، می‌توانید از سایر بناهای تاریخی در این میدان و خیابان‌های اطراف آن نیز دیدن کنید. بسیاری از جاهای دیدنی اصفهان در میدان نقش جهان و خیابان‌های اطراف آن قرار گرفته‌اند. نام میدان نقش جهان به‌دلیل ظرفیت‌های تاریخی و فرهنگی گسترده، در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. در چهار سوی میدان نقش جهان، بناهایی تاریخی و با ارزش از دوره صفویان وجود دارند.
مسجد شیخ لطف الله در شرق میدان نقش جهان قرار دارد. این مسجد بدون صحن و مناره، با کاشی کاری‌های زیبا از زیباترین آثار تاریخی در میدان نقش جهان به شمار می‌رود. از دیگر بناهای زیبای موجود در این میدان می‌توان به سر در قیصریه در ضلع شمالی میدان نقش جهان اشاره کرد. این سر در به بازار سنتی اصفهان راه دارد و بازدید از مغازه‌های قدیمی آن بسیار لذت‌بخش است. مهم‌ترین اثر تاریخی به جا مانده از صفویان در میدان نقش جهان، مسجد شاه است. این مسجد در جنوب میدان نقش جهان از بارزترین نمونه‌های معماری در عهد صفویان است. مسجد شاه نیز به دستور شاه عباس صفوی و به دست هنرمندان برجسته ایرانی مانند علی اکبر اصفهانی و علیرضا عباسی ساخته شده است.
منابع عکس‌ها: wisgoon.com, hamyargasht.com, ویکی پدیا
میدان عتیق اصفهان که امروزه آن را با نام میدان امام علی می‌شناسند، در فاصله کوتاهی از شمال شرق میدان نقش جهان قرار دارد. این میدان قدمتی بسیار بالا دارد و از قدیمی‌ترین محله‌های شهر اصفهان به شمار می‌رود.
حد فاصل عمارت عالی قاپو تا زاینده‌رود، در گذشته محل قرار گرفتن ساختمان‌های تاریخی و عمارت‌های زیبایی بوده است که امروزه از میان رفته‌اند؛ اما کاخ دشت بهشت و عمارت چهل ستون از زیباترین عمارت‌های قدیمی در نزدیکی عالی قاپو هستند که بازدید از این عمارت‌ها خالی از لطف نیست.
اگر شما از عمارت عالی قاپو در میدان نقش جهان بازدید کرده‌اید، تجربه‌های خود را با ما و دیگر کاربران کجارو در میان بگذارید.
پرسش‌های متداول
کاخ عالی قاپو کجاست؟
کاخ عالی قاپو در ضلع غربی میدان نقش جهان در شهر تاریخی اصفهان قرار دارد.
کاخ عالی قاپو متعلق به کدام دوره تاریخی است؟
عمارت عالی قاپو از برجسته‌ترین نمونه‌های معماری در زمان صفویان بوده است.
کاخ عالی قاپو را چه کسی ساخته است؟
بنای کاخ عالی قاپو را به دستور شاه عباس صفوی ساخته‌اند و گسترش و تزئین این عمارت در دوره شاه عباس دوم و شاه سلطان حسین صورت گرفته است. این کاخ نمونه گسترده‌تر کاخ عالی قاپوی قزوین است و پس از تغییر پایتخت صفویان توسط شاه عباس اول از قزوین به اصفهان، در میدان نقش جهان ساخته شد.
چرا از کاخ عالی قاپو بازدید کنیم؟
معماری زیبا و برجسته، تزیینات منحصربه‌فرد و آثار هنری به جا مانده از هنرمند بزرگ ایرانی در دوره صفویه، رضا عباسی، از جاذبه‌های کاخ عالی قاپو به شمار می‌روند.