عمارت ارباب هرمز (موزه گرافیک ایران)

اکثر بناهای تاریخی به جای مانده از حکومت دوره قاجار در تهران در مرکز و شمال تهران قرار دارند، اما یکی از معدود بناهای تاریخی شرق تهران «عمارت ارباب هرمز» است که در منطقه تهرانپارس قرار دارد. با هم گشتی در این عمارت تاریخی می‌زنیم تا با دیدن تصاویر اختصاصی کجارو با این بنا بیشتر آشنا شویم. بنا بر شواهد و مستندات تاریخی، عمارت مجیدآباد یا ارباب هرمز، بنایی متعلق به اواخر دوره قاجار بوده که در قریه‌ای به همین نام قرار داشته است. بنا بر اسناد، زمین‌های این منطقه ابتدا در تصرف عین‌الدوله صدراعظم دربار قاجار بود. اما نخستین مالک این اراضی و عمارت که به روشنی در اسناد تاریخی از وی نام برده شده، مرحوم حاج محمدخان ابری (بسطامی) معروف به حاجب‌الدوله است. هرمز آرش معروف به ارباب هرمز یکی از زرتشتیان زاده شده در محله خیرآباد یزد بود و با حاصل کار و تلاش خود در هندوستان به ایران بازگشته و در سال ۱۳۲۷ خورشیدی، تهرانپارس فعلی را که در حدود ۳۶ میلیون متر مربع مشتمل بر سه قریه مجیدآباد، مهدی‌آباد و حسین‌آباد بود از بیوه ابوالقاسم‌خان بختیار، بی‌بی عظیمه خانم بختیار، سه دانگ به نام خود و سه دانگ به نام همسرش، پری آگاهی آرش، خریداری نموده و با مشارکت آقایان وفادار تفتی و رستم مرزبان و کمک آقایان مهندس ناصرزاده، پورتیمور و مهاجر، اقدام به نقشه‌برداری، خیابان‌کشی، تفکیک اراضی و احداث مراکز عام‌المنفعه شامل درمانگاه، مراکز پلیس، منابع آب، برق‌رسانی، مدارس، مساجد و غیره می‌نماید. عمارت فعلی معروف به ارباب هرمز با مساحت تقریبی ۹۰۰ مترمربع به سبک ترکیبی از معماری سنتی با معماری غربی در دو طبقه به همراه زیرزمینی کوچک در ابتدا در باغی به وسعت یک میلیون مترمربع بنا شده بود که در حال حاضر ۴۲ هزار مترمربع از آن باقی مانده است. فرم بنای موجود با شکل اولیه آن بسیار متفاوت بوده و بنا حداقل در چهار مرحله دچار تغییرات اساسی شده است. مطابق شواهد، بنای اولیه منطبق با الگوی کوشک‌های ایرانی و با ابعادی کوچک‌تر بوده است که تزیینات گچ‌بری و کاشی‌کاری آن به صورت نخاله ساختمانی در گمانه‌زنی‌ها به دست آمد. در مرحله بعد این بنای زیبا به شکل یک کوشک تابستانی با فضاهای باز، بازسازی می‌شود و نهایتا با حضور ارباب هرمز در بنا، پس از توسعه در دو جبهه غربی و شرقی، قسمت‌های ستون‌دار داخلی با اجرای جرزهای باربر از هم جدا می‌شوند. این بنا که از جاهای دیدنی تهران است، در سال ۱۳۸۴ به شماره ۱۴۶۱۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. با پیگیری دوستداران میراث فرهنگی از سال ۱۳۸۵، مرمت و احیای این بنا در دستور کار شورای شهر تهران قرار گرفته و پس از تصویب این امر، در ۱۵ اسفند ۱۳۹۰ خورشیدی، سازمان زیباسازی شهر تهران اقدام به مرمت و بازسازی این بنا نمود. در اوایل بهار ۱۳۹۳ مرمت این بنا به پایان رسید. در بازسازی بنا سعی شده است که کلیه شواهد دوره‌‌های مختلف آن قابل شناسایی باشد. هم‌اکنون از این بنای تاریخی زیبا به عنوان موزه گرافیک ایران استفاده می‌شود. موزه گرافیک ایران، اولین موزه طراحی گرافیک در آسیا است. این موزه سالانه میزبان گالری‌های متعددی از آثار هنری هنرمندان گرافیست ایرانی و خارجی است. عمارت ارباب هرمز در بزرگراه شهید بابایی، خیابان استخر، بلوار استقلال، خیابان توحید، محوطه شمالی پارک پلیس قرار دارد. بازدید از موزه گرافیک ایران و عمارت ارباب هرمز از روز‌های یکشنبه تا پنجشنبه و ایام غیرتعطیل از ساعت ۱۰ صبح تا ۱۸ امکان‌پذیر بوده و مبلغ بلیت ورودی آن هم ۱۰۰۰ تومان است. آدرس عمارت ارباب هرمز در بزرگراه شهید بابایی، خیابان استخر، بلوار استقلال، خیابان توحید، محوطه شمالی پارک پلیس قرار دارد. موقعیت عمارت ارباب هرمز بر روی نقشه  دسترسی برای رسیدن به عمارت ارباب هرمز می‌توانید از اتوبوس‌های مسیر پایانه علم و صنعت - شهرک فرهنگیان و پایانه علم و صنعت - خیابان استقلال استفاده کنید و در ایستگاه پارک پلیس پیاده شوید. بعد از پنج دقیقه پیاده‌روی در پارک پلیس به عمارت ارباب هرمز می‌رسید. همچنین می‌توانید با استفاده از خط دو مترو به ایستگاه تهرانپارس بروید و از خیابان حجربن عدی به سمت شمال تا پارک پلیس را با تاکسی یا اتوبوس‌های یاد شده طی کنید. اگر قصد سفر با وسیله نقلیه شخصی را دارید هم می‌توانید از بزرگراه شهید باقری شمال به بلوار استقلال و عمارت ارباب هرمز بروید. بازدید از موزه گرافیک ایران و عمارت ارباب هرمز از روز‌های یکشنبه تا پنجشنبه در ۶ ماه اول سال از ساعت ۱۰ صبح تا ۱۸ و در ۶ ماه دوم سال از ساعت ۹ تا ۱۷ امکان‌پذیر بوده و مبلغ بلیت ورودی آن هم ۲۵۰۰ تومان است. اگر شما هم تجربه حضور در این موزه زیبا را دارید، نظرها و تجربه‌های خود را با کجارو و خوانندگان ما در میان بگذارید. نویسنده: علیرضا کیخا