مسیریابی

دیزمار نام منطقه کواستانی و جنگلی است که در حوزه استحفاظی شهرستانهای خدافرین، ورزقان و جلفا در شمال استان آذربایجان شرقی قرار دارد.
در منطقه دیزمار گونه گیاهی شناسایی گردیده است که 76 گونه آن اندمیک بوده و بدلیل تنوع تیپ اراضی (کواستانی، کوهپایه ای و تپه ای) و زیستگاه آبی (ارس و رودخانه های فوق الذکر) و خشکی و همچنین وضعیت پوشش گیاهی موجب تنوع و غنای زیستی در منطقه گردیده است.

منطقه حفاظت گردیده دیزمار

منطقه-حفاظت-گردیده-دیزمار

آستامال، روستایی از توابع بخش خاروانا، شهرستان ورزقان در استان آذربایجان شرقی است. اکثر اهالی این روستا به تبریز مهاجرت کرده اند.

روستای آستمال

روستای-آستمال

به نقل از اهالی منطقه، پیرداوود شخصی مورد اعتماد مردم اهالی بوده، که در اعماق جنگل های ارسباران زندگی می کرده و پس از مرگش در کلبه ای دفن گردیده و مدتهاست که اهالی منطقه هم برای این قبر، نذر ادا می کنند. این بقعه محلی ست که کوهنوردان عزیزی که برنامه جنگل پیمایی دارند و به این منطقه میان و این محل رو نقطه عطفی برای برنامه های خود قرار میدن و استراحت می کنن. مسیر جنگلی پیرداوود، در بین کوهنوردان به (حسنو مشسی)مرسومه و اکثر کوهنوردان به این نام آشنایی دارن. این مسیر در نوع خود، بعلت عبور از بین جنگل های ارسباران، و به علت وجود چشمه های زیبا، در طول مسیر و گاهی اوقات به علت وجود حیات وحش، زیبایی های خاصی داره.

جنگل پیرداوود

جنگل-پیرداوود

روستای پلکانی اشتبین با ارتفاع ۳۲۶۰ متر مربع از سطح دریا، از توابع بخش سیه‌رود و دهستان نوجه‌مهر شهرستان جلفا در استان آذربایجان شرقی بوده و متشکل از سه آبادی به نام‌های هراس، سیاوشان و جعفرآباد است. در زمان‌های بسیار دور، روستا حالتی قلعه‌مانند داشته و دسترسی به آن بسیار سخت بود. مسافران می‌توانند پس از عبور از جلفا، روستای سیه‌رود، نوردوز و کردشت از سه راهی آبادی هراس وارد اشتبین شوند و تنها راه ارتباطی این روستا با مناطق دیگر، جاده‌ای است که از مرز نوردوز و کردشت به روستا کشیده شده است. رود ارس در سمت شمال این روستا قرار دارد و از فاصله‌ی ۱۴ کیلومتری آن عبور می‌کند. رود هراس نیز در سمت شرقی اشتبین واقع شده است.

از مهم‌ترین کوه‌های مجاور این روستا می‌توان به کیامکی، دوسته‌شا و قازان‌داغی اشاره کرد. ارتفاعات و اراضی اطراف آن پوشیده از جنگل‌ها و مراتع است. آب و هوای اشتبین تابع آب و هوای منطقه‌ ارسباران است که در مناطق جنوبی کوهستانی، آب و هوای سرد و در حوالی دره‌ ارس، هوایی گرم، معتدل و مرطوب دارد. روستای اشتبین در زمستان بسیار سرد و پوشیده از برف است و دارای اقلیم سرد و زمستان‌های طولانی است.

علت نام‌گذاری روستا
برخی از کارشناسان بر این عقیده‌اند که چون روستای اشتبین از ۳ آبادی هراس، سیاوشان و جعفرآباد تشکیل شده، کلمه‌ «اشتبین» از ترکیب دو کلمه‌ «اوش» که در زبان ترکی به معنی« سه» و کلمه‌ «تبین» که در زبان ترکی تاتی به معنی «طایفه» است، تشکیل شده است. همچنین اغلب مردم محلی روستا می‌گویند که چون روستا میان سه کوه بلند واقع شده ، نام روستا از ترکیب دو کلمه‌ «اوش» به معنی «سه» و «بیین» به معنی «میان» گرفته شده است.

آثار تاریخی
روستای اشتبین سابقه‌ تاریخی کهنی دارد و وجود گویش تاتی میان مردمان این روستا دلیل اثبات این ادعا است. این روستا آثار تاریخی بسیاری را در خود جای داده است. در اشتبین یک گورستان قدیمی، چند کتیبه‌ به خط ثلث مربوط به دوران شاه طهماسب و شاه عباس صفوی، کتیبه‌ مرمرین آرامگاه خواجه ملک کدخدا به تاریخ ۸۴۳ هجری قمری و کتیبه‌ای دیگر متعلق به خواجه احمد به تاریخ ۹۷۶ هجری قمری وجود دارد.
در گورستان اشتبین، سنگ‌نوشته‌هایی وجود دارد که قدمت آن به ۸۰۰ سال قبل باز می‌گردد اما متاسفانه امروزه به دلیل عدم مدیریت و نظارت صحیح بر این آثار، شکسته‌های این سنگ نوشته‌ها در زمین این گورستان پراکنده شده است.
همچنین کتابی در این روستا نگهداری می‌شود که به کتاب نادری شهرت دارد. این کتاب در سال ۱۲۳۱ توسط مشهدی محمدعلی نوشته شده است. مردم روستا نسبت به آثار هنرمندان خود حساسیت دارند و سعی می‌کنند این آثار را خودشان نگهداری کنند.
از آثار تاریخی دیگر روستای اشتبین می‌توان به سنگ درب خانه‌هایی روستا که یکی از آن‌ها متعلق به دوران سلطنت سلطان محمد خدابنده است، اشاره کرد.

ابوالقاسم نباتی، شاعر نامدار آذربایجان
سید ابولقاسم نباتی در سال ۱۱۹۱ هجری قمری در روستای اشتبین متولد شد. وی دوران جوانی خود را در همین روستا با حشم‌داری و باغبانی گذراند. زیبایی‌های اعجاب آور طبیعت او را به سرودن شعر برانگیخت و رفته رفته به عرفان گرایش پیدا کرد. او ضمن تحصیل، به مطالعه‌ آثار عمر خیام، مولوی و حافظ پرداخت و در سرودن شعر، پیرو راستین حافظ و خیام شد. نباتی بعدها به شهر اهر رفت و در بقعه‌ شیخ شهاب‌الدین اهری گوشه‌ عزلت گزید اما در اواخر عمر به زادگاهش یعنی اشتبین بازگشت و پس از ۷۰ سال زندگی، در سال ۱۲۶۲ هجری قمری درگذشت. طبق وصیت این شاعر او را در زادگاهش به خاک سپردند. اشعار وی به زبان ترکی و فارسی درمنظومه‌ عین‌العشق و دیوان اشعارش به چاپ رسیده است. تخلص نباتی در اشعارش، خان چوپانی، مجنون و مجنون شاه است.

اولدی کؤنلوم یئنه بیر زولف چلیپا دلیســــــی
دوشدی زنجیره نه خوش یئرده بو سودا دلیسی
عور و عریان باش آچیق اوز چؤووروب صحرایه
قویـدی مجنونی یاری یولدا بو صحـرا دلیسی
در تضمین غزل حافظ :
عمر چون همدم مرگ است چه هشتاد چه بیست
خوشدل آن کس که در این میکده آزاد بزیســت
ای نباتی بنگر این گهر از مخزن کیســـــــــت
(گفتمش سلسله زلف بتان از پی چیســـــت )
( گفت حافظ گله ای از شب یلدا می‌کـــــرد )
معماری روستا
روستای اشتبین در منطقه‌ای کوهستانی واقع شده و به دلیل شیب تند کوه، معماری منحصر به فردی دارد. خانه‌های آن به صورت پلکانی بنا شده، به طوری که سقف هر خانه، حیاط خانه‌ دیگر است و چشم‌اندازهای بسیار زیبایی خلق کرده‌ است. این امر و عوامل دیگری مانند بستر سنگی و شرایط اقلیمی خاص روستا، باعث شده که روستا بافت مسکونی متمرکزی داشته باشد و فقط در محدوده‌ شمالی روستا امکان توسعه وجود داشته باشد. کوچه‌های تنگ این روستا با پله‌های زیادی به هم راه دارند. خانه‌های قدیمی اشتبین به سبک معماری دوره‌ صفویه و قاجاریه ساخته شده است.

ویژگی دیگر معماری این روستا، استفاده از «بالکون» یا همان بالکن است که مردم محلی به آن «آرتیرما» می‌گویند که فضایی بیرون آمده از ساختمان است و روی معابر قرار می‌گیرد. آرتیرما در تابستان هم جلوی تابش زیاد آفتاب را به درون اتاق می‌گیرد و هم فضای بادگیر و خنکی است.

دیگر ویژگی خاص معماری این روستا فضایی به نام «بنه‌گاه» یا «بناگاه» است که طبق اظهارات مردم محلی به دلایل امنیتی شکل گرفته است. این قسمت از بنا هیچ روزنه‌ای به خارج ندارد و تنها نورگیر آن، قسمت انتهایی سقف است. ارتفاع آن تقریبا دو طبقه ساختمان است و سقف چوبی و هرمی آن را چهار ستون چوبی که معمولا سرستون‌های آن حکاکی شده است، نگه می‌دارد. معمولا زیر این سقف تنوری برای پخت نان وجود دارد.
بناهای این روستا معمولا دارای نرده‌های زیبا، ستون‌های منقش و ارسی هستند و این تزیینات زیبا، نشان‌دهنده‌ هنر و تمدن اهالی این روستا است.

سوغات
روستای اشتبین به دلیل نزدیکی به دو رودخانه‌ ارس و هراس، بسیار سرسبز و پر از باغ‌های وسیع و حاصلخیز است. سرسبزی باغ‌ها به زیبایی منحصر به فرد این روستا افزوده است. میوه‌های اشتبین بسیار مرغوب است. محصولات آن شامل انار، انجیر، گردو، آلبالو، زردآلو، انگور، سماق، زغال اخته، ازگیل و توت است. انارهای این روستا به دلایل ژنتیکی بسیار مرغوب است و بدون هیچ‌گونه کودی به دست می‌آید که شامل دو نوع است: انار سفید و قرمز. زنان محلی از محصول باغات خود رب و لواشک انار خانگی بسیار خوشمزه درست می‌کنند. همچنین انجیرها را بعد از فصل چیدن خشک کرده و نوعی شیرینی به نام «میان‌پر» درست می‌کنند که آذری‌ها به خصوص در شب یلدا و چهارشنبه سوری از آن استفاده می‌کنند. گردوی اشتبین نیز بسیار چرب‌تر و خوشمزه‌تر از گردوهای مناطق دیگر است.


از غذاهای سنتی اشتبین می‌توان به آبگوشت، کوفته، آش و کباب اشاره کرد. کیفیت عسل‌های این منطقه نیز بی‌نظیر است. اگر به این منطقه سفر کردید، خرید از محصولات این بهشت پنهان را فراموش نکنید زیرا نظیر آن را نمی‌توانید هیچ جای دنیا پیدا کنید.
اهالی اشتبین از سال‌های دور به تولید ابریشم نیز مشغول بوده‌اند و چندین کارگاه تولید ابریشم در این روستا وجود دارد.
ثبت ملی
این روستا از جاهای دیدنی جلفا در استان آذربایجان شرقی به شمار می‌رود و در تاریخ ۱۷ خرداد سال ۱۳۷۱ با شماره‌ ثبت ۲۶۹۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.


 
نویسنده: مینا رهبری


$('.map-container')	.click(function(){$(this).find('iframe').addClass('clicked')})	.mouseleave(function(){$(this).find('iframe').removeClass('clicked')});


روستای اشتبین

روستای-اشتبین

معدن مس سونگون

معدن-مس-سونگون

طمع انسان‌ها موجب تخریب بخش عظیمی از زیستگاه‌های گیاهی و جانوری شده است. متاسفانه این روند مخرب به صورت مداوم ادامه دارد. از همین رو گاهی ضرورت دارد تا با پشیبانی مالی و انسانی مناطقی را از دست شکارچیان غیرمجاز و انسان‌ نماهایی که تنها به دنبال منافع شخصی هستند، حفظ کرد.
این مورد گاه می‌تواند یک یا چند گونه‌ی باارزش و در معرض خطر جانوری و گیاهی را از منقرض شدن حفظ کند. کشور زیبای ایران مناطق حفاظت شده‌ی زیادی دارد (حدود ۹۳ منطقه) که هر کدام مانند یک گنجینه‌ی طبیعی ارزشمند هستند.
این مناطق عموما به دلیل دست‌نخورده ماندن، لذت طبیعت‌گردی خالص را برای گردشگران به همراه دارند. منطقه‌ی حفاظت‌شده آینالو یکی از این نقاط است که پوشش گیاهی و جانوری بسیار غنی دارد، به گونه‌ای در کمترین نقطه از کشور می‌توان نمونه‌اش را یافت.  
معرفی
منطقه حفاظت‌شده‌ یا گردشگری آینالو نام خود را از روستای آینالو گرفته است. نام خود روستا نیز از بنایی دو طبقه همراه با بخش‌هایی مانند ایوان سراسری، شش برج، مانند قلعه‌های قدیمی فرانسه و به سبک عمارت‌های قرن نوزدهم اروپا و روسیه که توسط تاجر معروف ارمنی (طومانیاس) در زمان قاجار ساخته شد می‌آید.

عکاس: شاهین ماکویی
این بنا در گذشته دارای سقفی فلزی بود که نور را مانند آینه منعکس می‌کرد. از این رو مردم بومی آن را آیینه لو می‌نامیدند امروزه از این اثر تنها دیواره‌هایی به یادگار مانده‌اند. منطقه گردشگری آینالو، خود بخش کوچکی از منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی هشتاد هزار هکتاری ارسباران به شمار می‌رود.
این منطقه در ۴۵ کیلومتری شهر کلیبر و ۱۵ کیلومتری روستای عاشقلو در ارتفاع ۱۵۰۰ متری از سطح دریا واقع شده و زیر نظر سازمان محیط زیست شهرستان کلیبر محافظت می‌شود. تقریبا حدود ۱۷ گونه‌ی حیوانی کمیاب و در خطر انقراض در این ناحیه وجود دارد.

اردک سر سفید، میش مرغ قره قشلاقريال پلنگ، مارال و سیاه خروس قفقازی از جمله این حیوانات به شمار می‌روند. از این میان سیاه خروس قفقازی تقریبا کمیاب‌ترین گونه محسوب می‌شود. البته منطقه‌ی آینالو بیشتر به خاطر احیای نسل مارال شناخته می‌شود که خوشبختانه تعداد این گونه‌ی جانوری به حد نسبتا مطلوبی رسیده است. 

با تمام این اوصاف از پوشش بسیار غنی منطقه نیز نمی‌توان به راحتی عبور کرد. بلوط، ممرز، افرا، گیلاس وحشی، سرخدار، بارانک، نارون، ارس، گردو، گلابی وحشی، زالزالک، انار تنها بخشی از گونه‌های گیاهی است که در منطقه گردشگری آینالو به چشم می‌خورند.

اقلیم این منطقه معتدل و کوهستانی است، به همین دلیل هوای مه آلود موضوعی عادی به شمار می‌رود. در طول فصول بهار و تابستان می‌توان از سرسبزی و طروات ناحیه لذت برد. با این حال پاییز و زمستان نیز زیبایی‌های فراوانی دارند که تنها در همین دو فصل قابل مشاهده هستند.

آدرس
 منطقه حفاظت شده آینالو از جاهای دیدنی کلیبر به شمار می‌رود و در استان آذربایجان شرقی، شهرستان کلیبر، بخش خداآفرین، ۴۵ کیلومتری شهر کلیبر قرار دارد. 

موقعیت آینالو روی نقشه
دسترسی
آینالو در بکرترین نقطه‌ی منطقه حفاظت‌شده‌ی ارسباران قرار دارد. برای رسیدن به آینالو ابتدا باید به کلیبر سفر کنید. اگر از سمت تهران سفر کردید، پس از کرج وارد اتوبان زنجان شده و با طی حدود ۶۲۰ کیلومتر خود را به تبریز برسانید. در ابتدای ورودی تبریز می‌توانید تابلویی که مسیر کلیبر را مشخص می‌کند ببینید.
از تبریز تا کلیبر حدود ۲۱۰ کیلومتر فاصله است. از کلیبر به سمت جاده‌ی منتهی به قلعه بابک حرکت کنید. پس از طی حدود ۵۵ کیلومتر در سمت چپ جاده یک مسیر فرعی را با تابلویی که در ابتدای آن نصب شده است مشاهده خواهید کرد. 

این مسیر شما را وارد این ناحیه می‌کند. اگر از سمت جلفا سفر می‌کنید، در جلفا به سمت سیه‌رود و نوردوز حرکت کرده و پس از روستاهای کردشت و اشتبین به عشاقلو خواهید رسید. در اینجا با پیچیدن به سمت راست وارد جاده‌ی ارسبارن شوید.
به طور کلی از جاده‌های آسفالته تا روستای آینالو حدود ۲ کیلومتر مسیر خاکی وجود دارد. اگر مشتاق تماشای مارال‌ها هستید از روستا باید حدود ۲ کیلومتر دیگر را طی کنید. توصیه می‌کنیم این مسیر را با پا بپیمایید و از تماشای محیط زیبای اطراف نهایت لذت را ببرید.

متاسفانه امکان اجاره‌ی اتاق وجود ندارد، ولی به هرحال مکان‌هایی برای کمپ زدن در کنار عمارت طومانیاس تعبیه شده است. به یاد داشته باشید که مکانی برای خرید خوراکی وجود ندارد بنابراین هر آنچه را که نیاز دارید در کلیبر تهیه کنید.
البته طبق مشاهدات بازدیدکنندگان اخیرا فروشگاهی برای خرید اقلام مورد نیاز از قبیل مواد خوراکی و البته سه مورد اقامتگاه توسط اهالی روستا به منظور تامین نیازهای مسافران راه‌اندازی شده‌اند.

منطقه‌ی گردشگری آینالو به توجه بیشتری چه از جانب مردم و چه از سمت مسئولین نیاز دارد. متاسفانه برخی از گردشگران چندان به آلودگی‌های زیست محیطی اهمیت نمی‌دهند و با ریختن زباله‌ در میان درختان سبب آسیب رساندن به زیستگاه منطقه می‌شوند. پس از شما خواهش می‌کنیم حتما زباله‌های تولید شده را از این منطقه خارج کنید.

عکس‌های گالری از خبرگزاری ایسنا (عکاس: توحید مهدی زاده) 
نویسنده: محبوبه رستمی


جاهای دیدنی در دیزمارشرقی

منطقه حفاظت گردیده دیزمار

روستای آستمال

جنگل پیرداوود

روستای اشتبین

معدن مس سونگون

منطقه حفاظت شده آینالو

روستای تاریخی سرپادرق

آینالو