معبد هندوها بندرعباس

در کرانه شمالی قدیمی‌ترین و اصلی‌ترین خیابان و منطقه اداری و تجاری بندر عباس، معبد هندوها چشم هر تازه‌واردی را به خود جلب می‌کند. شیوه و سبک معماری آدمی را متوجه معابد هندوها و هندوستان می‌سازد و به راحتی می‌توان دریافت که معبد، معبد هندوهاست نه گبرها، اما از آنجا که مردم قدیم بندر عباس، هندوهای مقیم این شهر را به نام گور یا گبر می‌شناختند، معبد نیز در زبان مردم بومی به بت گوران شهرت یافته و هنوز هم مردم محلی کم و بیش این معبد را به همان نام می‌شناسند. این معبد در گذشته دارای حیاطی وسیع بوده که در حاشیه آن تعدادی درختان بومی وجود داشته، امروزه بخشی از حیاط در جریان تعریض خیابان از بین رفته است، اما معبد همچنان پا برجا باقی است. نمای ظاهری آن مخروطی شکل با رنگ سفید و شیارها و کنگرهای طولی است. جمیعت هندوهای مقیم بندر عباس در زمان احداث معبد، حدود یک‌صد نفر بوده که غالبا به کار تجارت مشغول بوده‌اند. این معبد در سال ۱۳۱۰ هجری قمری برابر با ۱۲۷۰ خورشیدی در زمان حکومت (محمدحسن خان سعدالملک) بنا شد. این معبد برای نیازهای هندوهای مقیم شهر بندر عباس که از سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۴ خورشیدی سکونت داشته و به کارهای تجاری می‌پرداختند ساخته شده است. پرستشگاه هندوها نشانه‌ای زنده از روابط تجاری باشکوه میان هندی‌ها و ایرانی‌ها ست. نشانی که امروز آنچنان مورد کم توجهی قرار گرفته است که کمتر کسی به آن با دیده دقت می‌نگرد. مردم بومی بندر عباس هم با ویژگی‌های تاریخی این بنا بیگانه‌اند، زیرا اطلاعات زیادی از این بنا و معماری معبد هندوها ندارند. این معبد یکی از آثار منحصربه‌فردی است که از سوی تجار شهری به نام شیکار پور در غرب هند ساخته شد. زمانی که آنها بندر عباس را ترک کردند، بت‌هایی که در معبد و طاقچه محراب بود نیز با خود بردند و این بنا کم کم مخروبه شد تا اینکه از طریق سازمان میراث فرهنگی در چند نوبت تعمیر اساسی شده است. هم اکنون عملیات مرمت این معبد به دلایل نامعلومی متوقف شده است. معماری معبد هندوها در بندر عباس در ساخت این معبد از لاشه سنگ، ملات گل و ساروج، سنگ‌های مرجانی خاک و گچ‌های ضخیم ماده و گچ لویی استفاده شده و در اتاق آن طاقچه و قاب‌های کور به چشم می‌خورد. دورتادور اتاق هم چهار راهرو وجود دارد که در گذشته زوار به دور آن زیارت می‌کردند، اساس ساختمان این معبد عبارت است از یک اتاق چهارگوش میانی که روی آن گنبدی قرار گرفته است. داخل راهروها حجره‌های کوچکی است که برای طلبه‌های مکتب برهمنی در نظر گرفته شده است و داخل برخی از اتاق‌ها نقاشی‌های مذهبی دیده می‌شود که یکی از مهم‌ترین آن‌ها خدای فلوت زن به نام کریشنا است. از داخل راهرو غربی راه پله‌های مارپیچی وجود دارد که رو به سمت بالا دارد و به بام معبد منتهی می‌شود که ساق معبد است و با جرزهای پس رونده که الهامی از معماری ایرانی است تشکیل شده است. چهار نورگیر در چهار طرف این فضای چند ضلعی روی جرزها وجود دارد و گنبد عظیمی با لایه‌های ذوزنقه‌ای و تزئینات آیین هندویی دیده می‌شود. در قسمت ضلع شرقی گنبد نیز تالار بزرگی وجود دارد که تالار اجتماعات بوده است و در آن نقاشی‌های مختلفی به چشم می‌خورد که هر کدام از آن‌ها بیانگر فلسفه خاصی از اعتقادات مختلف مردم هند است. این اثر ارزشمند به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی بندرعباس، در تاریخ ۱ اردیبهشت ۱۳۷۷ با شماره ثبتی ۱۹۹۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. نویسنده: عماد جعفری