قرار موقوفی تعقیب

آرا صادره از دادگاه‌ها یا حکم یا قرار است. در نظام دادرسی کیفری ایران، قرارهای مختلفی توسط مقام قضایی در مراحل مختلف تحقیقات مقدماتی و دادرسی صادر می‌شود. یکی از این قرارها، قرار موقوفی تعقیب است. به این معنا که دادگاهی که در حال رسیدگی به پرونده مورد نظر است، در صورت به وجود آمدن برخی شرایط قانونی، به جای صدور حکم، قرار موقوفی تعقیب صادر می‌کند. در حقیقت صدو آن حکم به معنای مجرم یا عدم مجرم بودن شخص متهم پرونده نیست. بلکه قاضی پرونده یا دادیار با تعیین قرار موقوفی تعقیب پرونده را مختومه اعلام کرده و آن را از روال رسیدگی خارج می‌کند و پیگیری مجرم بودن یا نبودن شخص و همچنین اجرای مجازات نیز منقضی می‌شود. این قرار زمانی صادر می‌شود که دلایل کافی برای تعقیب کیفری متهم وجود نداشته باشد یا جرم مشمول مرور زمان شده باشد.

در این مقاله، به بررسی تعریف، شرایط صدور، نحوه و مهلت اعتراض به قرار موقوفی تعقیب و نمونه‌ای از آن می‌پردازیم.

قرار موقوفی تعقیب چیست و به چه معناست؟

قرار موقوفی تعقیب، تصمیمی است که توسط مقام قضایی در مراحل مختلف تحقیقات مقدماتی و دادرسی صادر می‌شود و به موجب آن، تعقیب کیفری متهم به طور موقت یا دائمی متوقف می‌شود.

ماده 13 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392، جهات صدور قرار موقوفی تعقیب را به شرح زیر بیان می‌کند:

• فقدان دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم: در این حالت، با توجه به تحقیقات انجام شده و مدارک و شواهد موجود، دلایل کافی برای اثبات ارتکاب جرم توسط متهم وجود ندارد.

• مرور زمان: مرور زمان، عبارت است از انقضای مدتی که قانون برای تعقیب کیفری جرم تعیین کرده است. پس از انقضای مدت مرور زمان، حق تعقیب کیفری ساقط می‌شود و مقام قضایی باید قرار موقوفی تعقیب صادر کند.

• رضایت شاکی در جرائم قابل گذشت: در جرائم قابل گذشت، با رضایت شاکی خصوصی، تعقیب کیفری متهم متوقف می‌شود و مقام قضایی باید قرار موقوفی تعقیب صادر کند.

• ایراد عفو: در صورت عفو متهم توسط مقام رهبری، تعقیب کیفری او متوقف می‌شود و مقام قضایی باید قرار موقوفی تعقیب صادر کند.

• فوت متهم: با فوت متهم، تعقیب کیفری او منتفی می‌شود و مقام قضایی باید قرار موقوفی تعقیب صادر کند.

قرار موقوفی تعقیب می‌تواند به طور موقت یا دائمی صادر شود. قرار موقوفی تعقیب موقت، زمانی صادر می‌شود که امکان جمع‌آوری دلایل کافی در آینده وجود داشته باشد. در این صورت، مقام قضایی می‌تواند به تحقیقات مقدماتی ادامه دهد و در صورت جمع‌آوری دلایل کافی، قرار موقوفی تعقیب را لغو و به تعقیب کیفری متهم ادامه دهد.

قرار موقوفی تعقیب دائمی، زمانی صادر می‌شود که هیچ دلیلی برای تعقیب کیفری متهم وجود نداشته باشد یا جرم مشمول مرور زمان شده باشد. در این صورت، تعقیب کیفری متهم به طور کامل متوقف می‌شود.

شرایط صدور قرار موقوفی تعقیب

آشنایی با شرایط صدور قرار موقوفی تعقیب، برای اشخاصی که درگیر دعاوی کیفری هستند، مفید خواهد بود.

همانطور که در ماده 13 قانون آیین دادرسی کیفری بیان شده است، صدور قرار موقوفی تعقیب منوط به احراز شرایطی است. این شرایط عبارتند از:

فقدان دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم:

در این حالت، با توجه به تحقیقات انجام شده و مدارک و شواهد موجود، دلایل کافی برای اثبات ارتکاب جرم توسط متهم وجود ندارد. برای مثال، ممکن است شهود، ارتکاب جرم توسط متهم را مشاهده نکرده باشند یا هیچگونه دلیلی مبنی بر ارتکاب جرم توسط متهم وجود نداشته باشد.

نسخ قانون:

از دیگر شرایط صدور قرار موقوفی نسخ قانون است. بر اساس ماده 99 قانون مجازات اسلامی، نسخ مجازات‌های قانونی باعث متوقف شدن اجرای مجازات می‌شود و دیگر قابل اعمال بر مرتکب نخواهد بود.

مرور زمان:

مرور زمان، عبارت است از انقضای مدتی که قانون برای تعقیب کیفری جرم تعیین کرده است. پس از انقضای مدت مرور زمان که در ماده 107 قانون مجازات اسلامی ذکر شده است، حق تعقیب کیفری ساقط می‌شود و مقام قضایی باید قرار موقوفی تعقیب صادر کند. قابل ذکر است که مرور زمان در صورتی منجر به موقوفی اجرای حکم قطعی تعزیری می‌شود که مدت زمان مشخصی از تاریخ وقوع جرم تعقیب نشده باشد. این مدت زمان‌ها به شرح زیر است:

در جرایم تعزیری درجه یک تا درجه سه، با گذشت مدت زمان 20 سال،

در جرایم تعزیری درجه چهار، با گذشت مدت زمان 15 سال،

در جرایم تعزیری درجه پنج، با گذشت مدت زمان 10 سال،

در جرایم تعزیری درجه شش، با گذشت مدت زمان 7 سال،

و در جرایم تعزیری درجه هفت و درجه هشت با گذشت مدت زمان 5 سال قرار موقوفی صادر می‌شود.

رضایت شاکی در جرائم قابل گذشت:

به موجب ماده 100 قانون مجازات اسلامی در شرایطی که یک جرم قابل گذشت باشد، با رضایت شاکی خصوصی، تعقیب کیفری متهم متوقف می‌شود و مقام قضایی باید قرار موقوفی تعقیب صادر کند؛ یعنی شاکی می‌تواند نسبت به محکوم گذشت کرده و اجرای حکم را متوقف کند. البته در چنین شرایطی نیز حق شاکی برای مطالبه ضرر و زیان در جای خود باقی است و از بین نمی‌رود. برای مثال، در جرم ایراد ضرب و جرح عمدی، با رضایت شاکی، تعقیب کیفری متهم متوقف می‌شود.

گفتنی است در جرایم غیر قابل گذشت اینگونه نیست و امکان صدور قرار موقوفی به دلیل گذشت شاکی وجود ندارد. 

ایراد عفو:

از جمله شرایط صدور قرار موقوفی تعقیبی زمانی است که متهم مشمول عفو شده است. در ماده 97 و 98 قانون مجازات اسلامی ایراد عفو به دو صورت عمومی و خصوصی مورد پیشبینی قرار گرفته است. در صورت عفو متهم توسط مقام رهبری، تعقیب کیفری او متوقف می‌شود و مقام قضایی باید قرار موقوفی تعقیب صادر کند. بر اساس ماده 97 قانون مجازات اسلامی عفو عمومی (عفو عمومی در جرایم تعزیری صادر می‌شود) تعقیب کیفری و دادرسی را متوقف می‌کند. در صورتی که حکم محکومیت نیز صادر شده باشد، اجرای مجازات و آثار آن نیز متوقف می‌شود اما قابل ذکر است که این مورد در پرداخت دیه تاثیری ندارد.

توبه متهم در جرایم حدی و تعزیری:

از دیگر شرایط صدور قرار موقوفی توبه مرتکب در جرایم حدی و تعزیری است. بر اساس ماده 114 قانون مجازات اسلامی در جرایم مستوجب حد (به جز قذف و محاربه)، اگر متهم قبل از ثابت شدن جرم توبه کند، حد از او ساقط می‌شود. نکته قابل توجه این است که در جرایم تعزیری درجه شش، هفت و هشت اگر متهم توبه نماید، مجازات او ساقط می‌شود و درمورد سایر جرایم تعزیری توبه منجر به تخفیف مجازات می‌شود.

فوت متهم:

با فوت متهم یا محکوم علیه؛ یعنی شرایطی که متهم یا فردی که قرار است مجازات شود فوت کند، حکم قابل اجرا نیست و تعقیب کیفری او منتفی می‌شود و مقام قضایی باید قرار موقوفی تعقیب صادر کند. باید این نکته را در نظر داشت که فوت شاکی و یا مدعی خصوصی سبب صدور قرار موقوفی اجرا نخواهد شد.

همچنین این مورد قابل ذکر است که طبق قانون آیین دادرسی کیفری، در صورتی که فرد متهم فوت شده، محکوم به پرداخت دیه شده باشد قاضی اجرای احکام کیفری بر اساس تقاضای شاکی می‌تواند مقدار دیه را از ماترک وی استیفا نموده و به شاکی پرونده پرداخت کند.

نحوه و مهلت اعتراض به قرار موقوفی

قرار موقوفی تعقیب، مانند سایر قرارهای قضایی، قابل اعتراض است. ماده 270 قانون آیین دادرسی کیفری مقرر می‌دارد:

"قرارهای نهایی دادستان و بازپرس، ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ، قابل اعتراض از سوی شاکی و متهم و وکیل یا قائم مقام قانونی آنها است."

بنابراین، شاکی و متهم می‌توانند ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ قرار موقوفی تعقیب، به آن اعتراض کنند. مرجع صالح برای رسیدگی به اعتراض، دادگاه کیفری دو است.

نحوه اعتراض به قرار موقوفی تعقیب به این صورت است که معترض باید لایحه اعتراضیه خود را به دفتر دادسرا یا بازپرسی که قرار را صادر کرده است، تقدیم کند. در لایحه اعتراضیه باید دلایل اعتراض به طور دقیق و روشن ذکر شود.

دادگاه کیفری دو پس از بررسی لایحه اعتراضیه و مدارک و شواهد موجود، در خصوص اعتراض اتخاذ تصمیم می‌کند. دادگاه می‌تواند قرار موقوفی تعقیب را تایید یا رد کند و یا دستور به ادامه تحقیقات دهد.

نمونه قرار موقوفی تعقیب

مقام قضایی: بازپرس شعبه .... دادسرای عمومی و انقلاب تهران

متهم: ....

شاکی: ....

اتهام: ....

خلاصه اظهارات و مدارک: ....

نظر:

با توجه به محتویات پرونده و تحقیقات انجام شده، دلایل کافی برای انتساب جرم .... به متهم .... وجود ندارد. لذا به استناد بند .... ماده 13 قانون آیین دادرسی کیفری، قرار موقوفی تعقیب صادر می‌گردد. این قرار ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ، قابل اعتراض از سوی شاکی و متهم و وکیل یا قائم مقام قانونی آنها در دادگاه کیفری دو .... است.

تاریخ: ....

نام و نام خانوادگی بازپرس: ....

سایر مقالات مرتبط